Giuseppe Mazzini
| Giuseppe Mazzini | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Genoa, Liguria Cumhuriyeti |
| Ölüm |
10 Mart 1872 (66 yaşında) Pisa, İtalya Krallığı |
| Meslek | Gazeteci, politikacı |
Giuseppe Mazzini (d. 22 Haziran 1805, Cenova - ö. 10 Mart 1872, Pisa, İtalya), Yeni İtalya (Giovine Italia) adlı gizli devrimci örgütün (1932) kurucusu ve Risorgimento hareketinin önderi İtalyan vatansever ve devrimci. Uzlaşmaz bir cumhuriyetçi olarak, İtalya'nın birliğinin ve bağımsızlığının sağlanmasının (1861) ardından Savoie hanedanı önderliğinde kurulan meşruti monarşi yönetimine katılmayı reddetmiştir.
Eğitimi ve sürgün yılları
Janseniusçuluktan etkilenen demokrat düşüncelere bağlı bir ailenin çocuğuydu; 1814'te Piemonte Krallığı'nca ilhak edilmeden önce cumhuriyetle yönetilen Cenova'da yaşayan bir hekimin oğluydu. Üstün zekalı olduğu daha çocukken anlaşılan Mazzini, 14 yaşında Cenova Üniversitesi'ne kabul edildi. 1827'de hukuk öğrenimini tamamladıktan sonra toplumun yoksul kesimlerinden gelen kişilerin davalarını üstlenen bir avukat olarak çalışmaya ve ilerici dergilere makaleler yazmaya başladı. Ülkesinin özgürlüğüne duyduğu derin bağlılığın etkisiyle çok geçmeden İtalya'daki mutlakıyetçi yönetime son vermeyi amaçlayan Carbonaria (kömür işçileri[1]) adlı gizli örgüte katıldı. 1830'da tutuklanarak Savona'da göz hapsine alındı. Bu dönemde siyasal görüşlerini gözden geçirerek gerilemekte olan Carbonaria'nın yerini alacak yeni bir yurtsever hareketin temel ilkelerini saptadı.
1831 başlarında serbest bırakılan Mazzini'den Piemonte'yi terk etmesi ya da küçük bir kasabaya yerleşmesi istendi. Ülkeden ayrılmayı yeğleyerek Marsilya'ya giden Mazzini, kısa sürede kentteki öteki İtalyan sürgünlerin önderi durumuna geldi. Kamuoyunun dikkatini çeken ilk eylemi, Piemonte kralı Carlo Alberto'ya yazdığı açık mektup oldu. Bu mektubunda kraldan, Piemonte'de anayasal yönetime geçmesini, ulusal harekete önderlik etmesini ve Avusturyalıları İtalya'daki bütün mevzilerinden sürmesini istedi. Calo Alberto'nun İtalya'da elden ele dolaştırılan bu mektuba tepkisi, Piemonte'ye dönmesi durumunda Mazzini'yi tutuklamayacağını açıklamak oldu.
Yeni İtalya hareketinin temelleri
Mazzini'nin Marsilya'daki iki yıllık sürgün dönemi sırasında temelini attığı Yeni İtalya hareketi, İtalyan devletlerini yabancı egemenliğinden kurtararak cumhuriyet yönetimi altında birleştirmeyi amaçlayan ulusal bir örgüttü, ulusların kendi kendilerini özgürce yönetmeleri görüşüne bağlanmıştı. Mazzini'nin İtalya'yı "papa ya da kral"ın değil, ancak bir halk hareketinin kurtarabileceğine olan inancı Yeni İtalya'nın, bütün sınıfları kucaklayan ilk İtalyan demokratik hareketi durumuna gelmesinde önemli rol oynadı.
İtalyan gençliğinin özlemlerine yanıt veren Yeni İtalya, kısa sürede Cenova ve öteki İtalyan kentlerinde örgütlendi. 1833'e gelindiğinde hareketin üye sayısı 60 bini bulmuştu. Bu arada Mazzini propaganda amacıyla Giovine Italia adlı bir de gazete yayımlamaya başlamıştı. Gazete, öbür devrimci broşürlerle birlikte İtalya'ya gizlice sokuluyordu.
Yeni İtalya'nın ayaklanma girişimlerinin hepsi başarısızlıkla sonuçlandı. 1833'te Piemonte'deki ayaklanma girişimi daha başlamadan açığa çıkarıldı. Olaya karışan 12 kişi yakalanarak idam edildi. Mazzini ise gıyabında yargılanarak ölüm cezasına çarptırıldı. Birkaç ay sonra Fransız polisinden kaçmak için Fransa'dan İsviçre'ye geçmek zorunda kalan Mazzini'nin o sırada Piemonte Krallığı'na bağlı olan Savoie'yı işgal etmek amacıyla, gönüllülerden oluşan bir birlik kurma girişimi de başarısızlığa uğradı.
Bu başarısızlıklar Yeni İtalya'nın dağılmasına yol açtıysa da, hareketin düşünceleri yaşamaya devam etti. Mazzini, insanların kardeşliğine beslediği inanç ve federal bir dünya cumhuriyetinin kurulacağına ilişkin umuduna dayanarak daha kapsamlı devrimci tasarılara yöneldi. Yaradancı ve maddeciliğe karşı olan Mazzini, Tanrı'yı ve halkı bağdaştırıyordu. Foi et Avenir (1835; İman ve Gelecek) ve İ Doveri dell'uomo (1837; İnsanın Görevleri) adlı yapıtlarıyla, kendi tarih görüşünü İtalya'dan dünyaya yayılan bir kapsam kazandırdı. Evrensellik ilkesini dile getirerek, halkların birliğine öncülük etti. Bu doğrultuda Yeni Avrupa adlı örgütü kurdu ve Genç Almanya, Yeni İsviçre ve Yeni Polonya hareketlerinin kuruluşuna yardımcı oldu.
İngiltere yılları
1837'de İngiltere'ye giderek Londra'ya yerleşen Mazzini, çalışmalarını British Museum'da sürdürmeye başladı. Bu dönemde İngiliz dergilerinde makaleler yazdı, Londra'daki İtalyan çocukları için bir okul açtı ve Apostolato popolare (Halkın Havarisi) adlı bir gazete yayımladı. 1840'ta, Paris'te bulunan Giuseppe Lamberti'nin yardımıyla, İtalya'da ve ülke dışında yaşayan İtalyanlar arasında ulusal bilinç uyandırma amacını gerçekleştirmek üzere Yeni İtalya'yı yeniden kurdu. 1847'de ise İngiliz liberallerinin de desteğiyle Uluslararası Halk Birliği'nin temellerini attı.
Mazzini, ilk kez 1848 Devrimi sırasında İtalya'ya döndü. Bu sırada Milano halkı Avusturyalıları topraklarından sürmüş, Piemonte ise aynı amaçla Avusturya'ya savaş açmıştı. Mazzini Milano'da sıcak bir ilgiyle karşılandı. Ama Lombardiya'nın cumhuriyet olması yolundaki isteği ve Milano geçici hükümetinin Lombardiya Krallığı'yla birleşme önerisinin İtalya'nın geleceği açısından yanlış bir yol olduğu düşüncesi çok geçmeden kent halkının desteğini yitirmesine yol açtı. Piemonte ordularının Milano'dan geri çekilmesinin ve Avusturyalıların yeniden kente girmesinin ardından Giuseppe Garibaldi komutasındaki düzensiz bir birlikte görev aldı. Kısa bir süre sonra da İngiltere'ye döndü.
Cumhuriyetçi Roma'nın triumviri
Mazzini 1849'da yeniden İtalya'ya dönerek önce Toscana'ya, ardından Roma'ya gitti. Bu sırada Roma'da gerçekleşen devrim sonucu papa kentten sürülmüş ve cumhuriyet ilan edilmişti. Mazzini kente ayak bastıktan az sonra cumhuriyet yönetiminin triumviri seçilerek fiilen hükümet başkanı oldu. Bu görevi sırasında gerçekleştirdiği dinsel ve toplumsal reformlarla üstün yetenekli bir yönetici olduğunu kanıtladı; Aurelio Saffi ve Carlo Armellini ile birlikte, Roma Cumhuriyeti'nin üç yüksek görevlisinden biri durumuna gelerek programını (laik bir okul kurulması, kilise mallarının yeniden dağılımı vb.) Ama yönetimi kısa sürdü. Katolik ülkelerden yardım isteyen papanın çağrısına uyan Fransız ordusu İtalya'ya girdi. Kahramanca bir direnişten sonra cumhuriyet yıkıldı ve Mazzini Roma'dan ayrılmak zorunda kaldı.
Londra'ya dönen Mazzini, 1851'de İtalya'nın Dostları adlı yeni bir dernek kurarark yeniden devrimci etkinliklere girişti. 1853'te Milanolu işçilerin Avusturyalılara karşı başlattıkları başarısızlıkla sonuçlanan ayaklanmaya destek oldu. 1853-54 yıllarında Carrara'da ayaklanma başlatma girişimlerinden de sonuç alamadı. 1856'da aynı anda bir dizi ayaklanma çıkarmak amacıyla gizlice Cenova'ya geçti. Carlo Pisacane'nin 1857'deki Calabria çıkarması da öteki bütün devrimci girişimler gibi yenilgiye uğradı. Bu arada Mazzini'nin girişimleri, sorunların devrim yoluyla değil, devrimci bir süreç sonucunda çözüleceği görüşünü temel alan ılımlıların iktidara geldiği Piemonte'de tepkilere neden oluyordu.
Mazzini 1858'de Londra'da Pensiero ed azione (Düşünce ve Eylem) adlı yeni bir gazete çıkarmaya başladı. Gazetenin adı düşüncenin ancak eylemle sonuçlandığında bir değeri olduğu görüşünü yansıtıyordu. Mazzini 1859'da Fransız ve Piemonte kuvvetlerinin Avusturya'ya açtığı savaşa katılmadı. Başbakan Cavour'un bu savaş sonucunda, III. Napoléon'un yardımıyla Alpler'den Adriyatik'e kadar bütün İtalya'yı kurtarma amacı gerçekleşmedi. Garibaldi'nin 1860'taki Binler Seferi'ne destek sağlayanlar arasında da yer almayan Mazzini, Garibaldi'nin Güney İtalya'daki kısa süreli yönetimi sırasında Napoli'ye gitti. 1861'de, Venedik'le Roma'yı dışarıda bırakan yeni ve birleşik İtalya Krallığı'nın ilan edilmesi üzerine yeniden Londra'ya döndü.
Mazzini 1860'larda I. Enternasyonal üyeleriyle ilişkiye girdiyse de, siyasal düşüncesine temel olan ahlaksal ve dinsel görüşleri ne Marx'ın komünizmi, ne de Bakunin'in anarşizmiyle bağdaştığından çok geçmeden bu çevreyle ilişkisini kesti. 1862'de Venedik'te bir ayaklanma düzenledi ve 1863'te Papalık Devletleri'nde bir ayaklanma tasarlayarak, Papalık topraklarının bütünlüğü konusundaki Fransız-İtalyan konvansiyonuna karşı çıktı.
1870'te Sicilya'da cumhuriyetçi bir ayaklanmaya önderlik etmeyi kabul ederek İngiltere'den ayrıldı. Daha yoldayken tutuklanarak Gaeta'da gözaltına alındıysa da Roma'nın İtalyan birliklerince işgal edilmesinden sonra bağışlanarak serbest bırakıldı.
Hem Roma'nın, hem de 1866'da ele geçirilen Venedik'in İtalya Krallığı'na bağlanmasıyla İtalyan birliğinin tamamlanmasına karşın, Mazzini'nin son yılları düş kırıklığı içine geçti. İtalya Mazzini'nin hep savunduğu biçimde, federasyon kurulmaksızın birleşmiştir, ama verdiği bütün mücadelelere karşın monarşiden cumhuriyete geçilmemiştir.
Son yıllarında Lugano'da Roma del popolo adlı yeni bir gazete yayımlamaya başladı ve İtalyan işçilerini bir araya getirecek bir kongre toplamak için çeşitli girişimlerde bulundu. Mazzini 1872'de Pisa'da zatülcenpten öldü.
Eserleri
- Avrupa'da Demokrasi Üzerine Tezler ISBN 9789759174064
Ayrıca
Kaynakça
Kaynaklar
- Bu maddenini yazılmasında Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition ve Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi'ndeki Giuseppe Mazzini maddelerinden yararlanılmıştır.