Abhazlar
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
 Abhazya | 122,040[1] |
 Türkiye | 39,000 – 500,000[2][3][4][5] |
 Rusya | 11,366[6] |
 Suriye | 5,000 – 10,000[5] |
 Almanya | 5,000[5] |
 Gürcistan (Abhazya dışında) | 3,527[7] |
 Ukrayna | 1,458[8] |
Abhazlar (Abhazca: Аҧсуа, Apsva veya Apsua; Abhazya’da yaşayan Güney Kafkas halkı. Gürcistan dışında en büyük Abhaz nüfusu Türkiye’dedir. Türkiye’deki Abhazların ataları 19. yüzyılda diğer Çerkes boylarıyla birlikte Ruslar tarafından sürgün edilmiştir. Ayrıca Rusya Federasyonu, Kazakistan ve Ukrayna’da da Abhaz nüfusu vardır. Kuzey Kafkasya’da yaşayan Abazalar ile Abhazların aynı kökenli olduğu kabul edilir.
Adlandırma
Rusya ve Rusçadaki kullanımı birbirine yakın iki formda görülen ISO 639 kodu abk (Abhazca аҧсуа бызшǝа) ve abq (Abazaca абаза бызшва) olan ve ikisi birlikte Kuzeybatı Kafkas dilleri ailesinin Abhaz-Abaza dilleri grubunu oluşturan dilleri konuşan halklar için Türkiye'de ayırt etmeksizin yalnızca Abaza adı kullanılır. Yani Abhaz (Абхаз) ve Abazin (Абазин) Abazaların iki grubuna Rusçada verilen adlardır. Abhazya’daki Abazalar “Abhaz”, Rusya’ya bağlı Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti’nde yasayan Abazalar “Abazin” olarak adlandırılır. Rusça aracılığıyla geçtiği Batı dillerinde de genellikle böyle kullanılır. Türkçede ise yüzyıllardır var olan “Abaza” adı böyle bir ayrım içermez. O yüzden Abaza etnik kimliğinin alt kimlikleri olarak Apsuva (Rusların Abhaz dedikleri) ve Asuva (Rusların Abazin dedikleri) kullanımı da görülür. Rusçada Abhaz denen Abazalar (Apsuvalar) Türkiye'nin iç-batı bölgelerinde (İzmit, Adapazarı, Düzce, Bolu, Bursa-İnegöl, Kütahya, Bilecik ve Eskişehir) yoğunlaşmışken, Rusçada Abazin denen Abazalar (Asuvalar) ise iç-doğu bölgelerinde (Bilecik, Eskişehir, Samsun, Amasya, Tokat, Yozgat, Zonguldak, Bartın, Sivas, Kayseri, Adana) yerleşmişlerdir.[9]
Tarih
Abhazlar 780 li yıllardan sonra Abhaz Kralı yeğenini Gürcü Kralı oğlu ile evlendirmesinden sonra Abhaz ve Gürcü Krallıkları birleşmiş daha sonra Gürcü Krallığına dönüşmüştür.1570 yılında iç işlerinde serbest olmak kaydı ile Osmanlı Devletine bağlanmış daha sonra 1830 yıllarında Rus Çarı nın bölgeye ajanlar göndererek istila hazırlıkları başlatılan Abhazya da Halk Osmanlı ve Rus yanlısı olmak üzere ikiye bölünmüştür.1864 yılında Rus işgali ile özellikle bugün ki Soçi bölgesinde yaşayan Abhaz lar çok büyük kayıplar vermiş ve Osmanlı topraklarına göç etmek zorunda kalmışlardır. Abhazya, 1917 Devrimi'nden sonra, kendisi de bir Gürcü olan Stalinin türlü zorbalıklarıyla Demokratik Gürcistan Cumhuriyeti’ne dahil edildi. 1921’de Gürcistan’a Kızıl Ordu’nun girmesinin ardından Abhazya, Gürcistan SSC içinde ayrı bir Abhazya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti idi. Statüsü 1931 yılında Gürcistan SSC içinde özerk cumhuriyete indirildi. Sovyetler Birliği döneminde, tarım ve turizmin gelişmesine bağlı olarak Abhazya’daki Ermeni, Rus ve Gürcü nüfusu iyice arttı. Abhazca okullar neredeyse kapanma noktasına geldi. 1989 sayımına göre Abhazya’da yalnızca 94.000 Abhaz vardı ve bu da özerk cumhuriyetin nüfusunun %18’ini oluşturuyordu. Geri kalan nüfusun büyük bölümü Gürcüler (%45), Ermeniler (%15) ve Ruslar'dan (%14) meydana geliyordu.
1992-1993’te Abhazya Özerk Cumhuriyetinin bağımsızlığını ilan etmesi ile çıkan savaşta Gürcüler Abhazya'ya girdi.Ama dünyanın çeşitli yerlerinden gönüllü olarak gelen Abhaz, kuzey kafkas kökenli halklar, Ermeni gönüllüler, dağlı halkların ve Rus ordusunun yardımıyla Gürcü askerlerini yenilgiye uğratmışlardır. Sonrasında Abhaz nüfusu oranı %45’e kadar yükselmiştir. Bugün Abhazya’nın geri kalan nüfusu ise Ruslar, Ermeniler, Gürcüler (yalnızca Gali bölgesinde), Yunanlar ve Yahudilerden oluşmaktadır. Bugün Abhazya nüfusunun 250.000 dolayında olduğu söylenmekle birlikte, kesin sayının ne kadar olduğu bilinmemektedir.
Din
Abhazların çoğu Hristiyan ve Müslüman olmak üzere hemen hemen eşit sayıdadırlar. Hristiyanlar genel olarak Abhazya'da yaşarlar. Müslüman Abhazların çoğu ise Türkiye'de yaşamaktadırlar.[10] Ayrıca yerel inançlara inanan kişi sayısı da fazladır.[11]
7 Kutsal Anıkha vardır. Bölgede Hristiyanlık, Bizans İmparatoru I. İustinianus dömenide, 6. yüzyıl'da yayıldı. Fakat Abhazlar ilk defa 1. yüzyılda Hrıstiyanlığı Simon ve Andrew adında iki havarinin Abhazya'yı ziyaretiyle tanıdılar. Andrew Simon ile Abhazya'da ayrıldı ve Simon burada kalarak halka Hristiyanlığı öğretti. 55 yılında Romalı lejyonerler tarafından Novy Afon şehrinde öldürüldü. Kafkasya'nın ilk Hristiyan bölgesi Pitsunda şehridir ve Kafkasya'nın ilk Hristiyan cemaati Pitsunda'da kurulmuştur. Öte yandan pagan döneminden kalma inançların güçlü biçimde korunduğu görülür.
16. yüzyıl'da Osmanlı din görevlilerinin ve Adigelerin etkisiyle bölgeye İslam dini de girdi. Bölge büyük ölçüde Müslümanlaştı, ancak 1860’larda Müslümanlar göç etmek zorunda kalınca Hristiyanlar çoğunluk haline geldi.
Hristiyan Abhazlar, Abhazya, Gürcistan ve Rusya Federasyonu'nda yaşarlar ve Abhazların büyük çoğunluğunu oluştururlar. VI. yüzyılda Bizans yoluyla Abhazlar arasında yayılan Ortodoks mezhebi, ayin dili olarak önce Rumca, VIII. yüzyılda Bizans'a karşı bağımsızlığın kazanılması sonucu kurulan Abhaz Krallığı döneminde ve 975'te Abhaz Krallığı'nın Gürcistan'a katılması ardından da Gürcüce kullanılmıştır. Günümüzde, Abhazca, Abhaz kiliselerinde ayin dili olarak da kullanılabilmektedir.
Abhaz Mitolojisi
Başlıca Abhaz tanrı ve tanrıçaları:
Afi: Yıldırım tanrısı
Ançva Şana: Annelik tanrıçası
Ankı: Toprak tanrıçası
Arıs: Savaş tanrısı
Aşxua Mekepsis: Denizciler tanrısı
Atana: Bilgi ve akıl tanrıçası
Aynarjiy: Madencilerin,taşçıların ve heykeltıraşların tanrısı
Aytar: Hayvancılık tanrısı
Azveypşa: Orman ve av tanrısı
Caca: Tarım tanrıçası
Ceres: Tarım tanrısı
Gunda: Bal ve arıcılık tanrıçası
Haniya: Sağlık tanrıçası
Mışındaw: Deniz tanrısı
Nanı/Anan: Bal ve arıcılık tanrısı
Sawına: Değirmencilik tanrıçası
Şefsı: Madencilik tanrısı
Tsıwına: Bolluk ve bereket tanrıçası
Zızlan: Tatlı suların tanrıçası
Ziwawa: Yağmur tanrıçası
Kaynaklar
- "Abkhaz people" Wikipedia
- 2003 Nüfüs istatistikleri (Rusça)
- Ethnologue report for Abkhaz language
- 2002 Nüfus istatistikleri (Rusça)
- Georgians and Abkhazians. The Search for a Peace Settlement (Notes and References section), by various authors, Vrije Universiteit Brussel, August 1998.
Kaynakça
- ↑ (2003) 2003 Census statistics (Rusça)
- ↑ Abkhaz. Lewis, M. Paul (ed.), 2009. Ethnologue: Languages of the World, Sixteenth edition. Dallas, Tex.: SIL International. Online version
- ↑ (2009) Abkhazia Seeking Turkish Recognition of Independence
- ↑ (2009) ABKHAZIA’S DIASPORA: DREAMING OF HOME
- 1 2 3 Chirikba 2003 p8
- ↑ 2002 Census statistics (Rusça)
- ↑ (2002)
- ↑
- ↑ Papşu, Murat. Bir Adlandırma Sorunu: Abhaz mı Abaza mı?. Nart, İki Aylık Düşün ve Kültür Dergisi, Kafkas Dernekleri Federasyonu Yayın Organı, Sayı 51, Eylül-Ekim 2006
- ↑ Hoiberg, Dale H., ed. (2010). "Abkhaz". Encyclopedia Britannica. I: A-ak Bayes (15th ed.). Chicago, IL: Encyclopedia Britannica Inc. p. 33.
- ↑ Johansons, Andrejs. (Feb. 1972) The Shamaness of the Abkhazians. History of Religions. Vol. 11, No. 3. pp. 251–256.
| ||||||||||||||||
