III. Kazimierz
III. Kazimierz, lakabı Büyük Kazimierz, Lehçe: Kazimierz Wielki (30 Nisan 1310, Kujavia, Polonya-5 Kasım 1370), 1333-1370 arasında Polonya kralı. Barış yanlısı olması, köylülerin yükümlülüklerini azaltması ve dış politikadaki başarılarından dolayı “Büyük” lakabıyla anılır.
Polonya'nın 200 yıldır süren çok sayıda prensliğe bölünmüş durumuna son vererek Büyük Polonya ile Küçük Polonya'yı yeniden birleştiren I. Władysław ile Büyük Polonya kralı II. Bolesław'ın (Cesur) kızı Jadwiga'nın oğluydu. 1312'de ağabeyinin ölümünden sonra tahtın varisi kabul edildi. Daha sonra Gniezno başpiskoposu ve danışmanı olan Jarosław tarafından krallığa hazırlandı. Üç kız kardeşinden Elizabet, 1320'de Macaristan kralı Károly Róbert ile evlendi ve gerek dış politikada gerek saray hiyerarşisinde önemli bir rol oynadı.
Kazimierz 1325'te Litvanya dükü Gediminas'ın (Gedymin) putperest kızı Aldona-Ona'yla evlendi. Düğünden önce vaftiz edilen Aldona, henüz Hıristiyanlaşmamış olan Litvanya ile Polonya arasındaki uzlaşmanın bir göstergesi olarak binlerce (bir vakayinameye göre 24 bin) Polonyalı savaş tutsağını da birlikte getirdi. Kazimierz, erkek çocuk doğuramayan kraliçenin ölümünden (1339) iki yıl sonra Hessenli Alman prensesi Adelhaid ile evlendi. Adelhaid da çocuk doğuramayınca 1356'da ülkesine geri gönderildi. 1365'te Silezya prensesi Sagan'lı Hedwig'le yaptığı üçüncü evlilik de varis sorununu çözmedi. Sonunda Kazimierz, Macaristan kralı olan yeğeni Lajos'u varis atadı. Lajos'un da çocuğu olmadığı için ikinci aday olarak büyük kızının oğullarından Batı Pomeranyalı Kazimierz'i seçti. Bu davranışıyla, ayrıcalıkların verilmesi sırasında onayı alınması gereken soyluların konumunu da güçlendirdi.
Kızları ile torunlarının yaptığı evlilikler Kazimierz'in başka ülkelerden gördüğü desteği daha da artırdı. İkinci kızı, Brandenburg elektörü Ludwig'le evlendi (1345); üçüncüsü Kutsal Roma-Germen imparatoru IV. Karl'ın oğlu Wenzel'le nişanlandı (1369). Karl'ın kendisi de önce Kazimierz'in bir yeğeniyle, ardından da bir torunuyla evlendi. Kral böylece Wittelsbach'lar, Anjou'lar, Luxembourg'lar ve Litvanyalılar (sonradan Jagiełłolar) gibi dönemin en önemli hanedanlarıyla akraba oldu.
Kazimierz'in sağgörülü, sakin ve direngen kişiliği dış politikasına da yansıdı. Diplomasiyi savaşa yeğledi ama güç kullanmaktan da bütünüyle kaçınmadı. Başka ülkelerin topraklarında giriştiği harekatlardan en önemlisi Kızıl Rusya'ya 1340 ve 1349'da düzenlediği seferlerdi.
Ülkenin henüz güçlü müttefiklerinin olmadığı bir dönemde tahta çıkan Kazimierz hükümdarlığının ilk yıllarında çeşitli sorunlarla karşılaştı. Bohemya kralının Polonya tahtında hak iddia etmesi ve Töton Şövalyeleri'nin Doğu Pomeranya'yı işgal altında tutması bu sorunların başında geliyordu. 1335-48 arasında Macaristan, Bohemya ve Töton Şövalyeleri'yle yapılan bir dizi antlaşma sonucunda Kazimierz Macaristan'ın desteğini kazandı. Silezya ile Doğu Pomeranya üzerinde gerçekçi olmayan hak iddialarını geri aldı; buna karşılık Bohemya kralı da Polonya üzerindeki iddialarından vazgeçti. Töton Şövalyeleri ise işgal altında tuttukları Kujawy ve Dobrzyn bölgelerinden çekildiler. Böylece batı sınırını güvence altına alan Kazimierz, Halič ve Vladimir (Kızıl Rusya) düklüklerini işgal etti. Ama bu düklükleri Polonya'ya katma çabası hiçbir zaman tam başarıya ulaşamadı. Kralın başarıyla uyguladığı dış politika sonucunda, bağımsızlıklarını korumaya büyük önem veren Mazovya prensleri kendilerini Kazimierz'in vasalı ilan ettiler (1351-53). Batıda bile bazı Alman soyluları Kazimierz'in yöneticiliği altında olmayı Brandenburg'a yeğledi.
Kazimierz, tahta çıktığında 130,000 km² olan Polonya topraklarını, 1370'e gelindiğinde çeşitli tasarruf haklarıyla birlikte yaklaşık 233,000 km²'ye çıkarmayı başarmıştı. Kazimierz'in bütün Avrupa'da saygı duyulan bir hükümdar durumuna gelmesi, bazıları ölümünden sonra yitirilen bu toprak kazanımlarından daha önemliydi. 1364'te Kraków'da yapılan bir kongreye Macaristan, Bohemya, Danimarka ve Kıbrıs krallarının yanı sıra çok sayıda prens de katılmıştı. Otuz yıl önce Macaristan'daki Visegrád Kongresi'nde sıradan bir tartışmacıdan öteye gidemeyen Kazimierz, Kraków'da Kutsal Roma-Germen imparatoru ile Macaristan kralı arasındaki anlaşmazlıkta hakemlik görevini üstlenmişti.
Ekonomik etkinliği özendiren Kazimierz, ülkeyi tek bir kral, yasa ve para birimi altında birleştirmeye çalıştı. İki kendi adını taşıyan birkaç yeni kent kurdu ve eski kentlerle birlikte tümüne Magdeburg Yasası uyarınca özerklik verdi. Toplam 50'yi aşkın şato inşa ettirdi, kilise yapımını destekledi ve Kraków'daki kraliyet şatosunu onarttı. Kraków'da, anlaşmazlıklarda hakemlik etmek ve Liber luris Teutonici'de (Töton Yasası Kitabı) toplanan yasaları uygulamakla görevli özel bir mahkeme kurdu. Yahudilere sağlanan ayrıcalıklar güvence altına alındı ve geliştirildi. Kazimierz Küçük Polonya ve Büyük Polonya'da tek yasa ilkesini uygulamaya soktuysa da, Mazovya ve Kızıl Rusya yazılı olmayan yasalarını değiştirmedi. Yerel hukukçular ve yöneticiler yetiştirilmesi amacıyla kralın 1364'te kurduğu Kraków Üniversitesi yalnızca birkaç yıl eğitim verdi. Kazimierz 1370'te bir av kazasında öldü.
Kaynaklar
| Önce gelen: I. Władysław |
Polonya Kralı 1333 - 1370 |
Sonra gelen: Lajos |