Ludovico Sforza
| Ludovico Sforza | |
|---|---|
 Ludovico Sforza, Sforzesca Altar Panosu'ndan ayrıntı | |
| Milano Dükü | |
| Hüküm süresi | 1494–1499 |
| Önce gelen | Gian Galeazzo |
| Sonra gelen | XII. Louis |
| Eş(leri) | Beatrice d'Este |
| Hanedan | Sforza |
| Babası | Francesco Sforza |
| Annesi | Bianca Maria Visconti |
| Doğum | 27 Temmuz 1452 |
| Ölüm | 27 Mayıs 1508 (55 yaşında) |
.jpg)
Ludovico Sforza (lakabı Magripli, İtalyanca: il Moro/ 27 Temmuz 1452, Vigevano, Pavia, Milano Düklüğü-27 Mayıs 1508, Loches, Touraine, Fransa), Milano dükü (1494-99). İtalya'da Rönesans döneminin en önemli siyaset adamlarındandır.
Biyografi
Sforza ailesinden ilk Milano dükü Francesco'nun küçük oğlu ve Galeazzo Maria'nın kardeşidir. Düklük sarayında, seçkin bir çevrede yetişti. Babasının ölümünden (1466) sonra dük olan ağabeyi Galeazzo Maria'nın hizmetine girdi. Kardeşinin (26 Aralık 1476) öldürülmesinden sonra yedi yaşındaki oğlu Gian Galeazzo'nun naibeliğini üstlenen Savoialı Bona'ya karşı düzenlediği başarısız komplo üzerine sürgüne gönderildi. Yaltaklanma ve tehditlere başvurarak Bona'yla uzlaştı ve 1479'da Bari dükü oldu, en güçlü danışmanı Cicco Simonetta'nın idam edilmesini sağladı (1480). Kısa bir süre sonra da Bona'yı Milano'dan ayrılmak zorunda bırakarak yeğeninin naipliğini üstlendi. Öteki İtalyan devletleri arasındaki rekabetten yararlanarak ve ince bir denge politikası izleyerek Milano'nun üstünlüğünü sağladı. Venedik'e güvenmediğinden, Floransa dükü Lorenzo de' Medici ile iyi ilişkiler geliştirdi; sonradan torunu Elisabetta'yı Gian Galeazzo ile evlendiren (1489) Napoli kralı I. Ferdinando ile ittifak kurdu. Kardinal olan kardeşi Ascanio'nun yardımıyla, Borgia ailesinden gelen Papa VI. Alexander'ın desteğini kazandı. Ferrara dükünün güzel ve eğitimli kızı Beatrice d'Este ile evlendi (1491).
Sanatçılarla bilginleri korumasına alan Ludovico, düklük sarayını yalnızca İtalya'nın değil, Avrupa'nın en seçkin kültür odağı durumuna getirdi. Leonardo da Vinci, mimar Donato Bramante ve daha birçok ressam, şair ve müzikçiyi Milano'da topladı.
Saraydaki etkisinden rahatsız olan Dük Gian Galeazzo'nun Pavia'ya yerleşmesi ve Elisabetta'nın yardım için dedesi I. Ferdinando'ya başvurması üzerine, Kutsal Roma-Germen imparatoru I. Maximilian ve Fransa kralı VIII. Charles ile ittifak kurma yoluna gitti. Yüklü bir para karşılığında Maximilian'dan Milano düklüğü unvanını aldı ve Gian Galeazzo'nun kardeşi Bianca Maria'yla evlenmesini sağladı. Ayrıca Napoli Krallığı'nı ele geçirmek isteyen VIII. Charles'a yardım vaadinde bulundu. Ama Charles'ın Napoli'ye düzenlediği seferin (1494-95) İtalya'da yarattığı karışıklıktan tedirgin olarak, Venedik'in öncülük ettiği birliğe katıldı. Fransız kuvvetlerinin İtalya'dan çıkarılmasıyla daha güçlü bir konuma kavuştu. Bu arada Gian Galeazzo (21 Ekim 1494'te zehirlendi) ile Ferdinando'nun ölümü (1494) ve Charles'la yeniden sağlanan barışla, Milano tahtını ele geçirdi (22 Aralık 1494).
VIII. Charles'ın ölümünden (1498) sonra Fransa tahtına ilk Milano dükünün soyundan gelen XII. Louis geçti. İtalyan siyasetinin hakimi Ludovico'nun gücü Louis'nin tahta çıkmasıyla yıkıldı. Düklük üzerinde hak iddia eden Louis, Ludovico'nun vergilerinden yılmış olan Milano halkının ve Venedik'in desteğiyle düklüğü kolayca ele geçirdi. Fransız yönetimi çok geçmeden Milanoluların tepkisini çekti. Maximilian'a sığınmış olan Ludovico, Alman ve İsviçreli paralı askerlerle düklüğe yeniden egemen olmaya çalıştı. Ama İsviçreli paralı askerlerin kritik bir noktada çarpışmaktan kaçınmasıyla girişimi boşa çıktı. Nisan 1500'de İsviçreli kılığında kaçmaya çalışırken Fransızlarca yakalandı. Hapsedildiği Loches Şatosu'ndan kaçma çabaları sonuçsuz kaldı ve orada öldü.
Ludovico yüzyıllar boyunca İtalya'nın Fransız egemenliğine girmesine yol açan kişi olarak değerlendirildi. Bunda Machiavelli'nin ona yönelttiği "VIII. Charles'a davetiye çıkarma" suçlaması önemli rol oynadı. Ulusal bütünlük ve bağımsızlık düşüncesini vurgulayan sonraki tarihçiler de aynı yaklaşımı benimsedi. Ludovico'yu Rönesans döneminin koşulları içinde değerlendiren çağdaş tarihçiler ise onun yöneticiliğini, sanat ve bilim koruyuculuğunu öne çıkarma eğilimindedir.
Kaynaklar
- Bu maddenini yazılmasında Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition ve Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi'ndeki Ludovico Sforza maddelerinden yararlanılmıştır.
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Gian Galeazzo |
Milano Dükü 1494-1499 |
Sonra gelen: XII. Louis |