Mervaniler

Mervânîler مروانيون Marwānīyūn
—  Nasıruddevle  —
← 990–1085
Başkent	Meyyafarkin
Dil(ler)	Kürtçe Arapça
Din	İslam
Yönetim	Monarşi
Nasıruddevle
- 984-990	Baz (Badh, Ebu Abdullah el-Hüseyin bin Dustak el-Harbukti)
- 990-997	Ebu Ali el-Hüseyin Mevran
- 1010-1061	Ebu Nasır Ehmed

Mervânîler (Arapça: مروانيون Marwānīyūn), 10. ve 11. yüzyıllarda Diyarbakır'da hüküm sürmüş Kürt ^{[1][2][3][4][5][6][7]} veya Arap^[8] hanedanıdır. Emevi halifelerinin Abdülmelik bin Mervan ile başlayan bir kolu olan Mervaniler'in (İng: Merwanids) Güneydoğu Anadolu'daki emirliklerinden biridir. Abbasilerden Ebu Müslim'in akınları sonrasında yöreden çekilmeye başlayan Mervaniler çeşitli zamanlarda Arabistan'a geri dönmüşlerdir. Bu sülale bugün hala Suudi Arabistan'da ve Ürdün'de varlığını sürdürmektedir.

Mervanilerin kurucusu Ebu Abdullah el-Hüseyn bin Düstek el-Baz, onuncu asrın ortasından itibaren Doğu Anadolu'da fetihlere girişti. İlk önce güneyden gelerek Erciş'i ve çevresindeki müstahkem (sağlam) mevkileri aldı. Baz, nüfüzunu kuvvetlendirerek, Büveyhilerin hakimiyetindeki Diyarbakır ve Silvan ve Nusaybin'i ele geçirdi. Büveyhi nüfuzunun azalmasından istifade ederek, 984 senesinde Şii-Büveyhoğulları'nın sultanı Samsamüddevle Merzubani'yi mağlub edip Musul'u ele geçirdi. Bağdad'ı almak istediyse de başaramadı ve Musul'u boşaltmak zorunda kaldı. 991 senesinde tekrar Musul'u ele geçirmek için harekete geçen Baz, şehrin hakimi olan Hamdaniler karşısında mağlub oldu ve bu savaşda öldü. Bunun üzerine kız kardeşinin oğlu Hasen bin Mervan, Baz'ın dul eşiyle evlenerek tahta geçti. Hamdaniler ile mücadeleye devam ederek onları iki defa mağlup etti. Hasen bin Mervan, 997 senesinde Diyarbakır'da öldürülünce, yerine kardeşi Mumehhüdüddevle Said bin Mervan geçti. Said ile Ebu Nasr bin Mervan arasında mücadele başladı. Ebu Nasr, 1011 senesinde Saidi zehirleterek ortadan kaldırdı ve Mervani tahtına geçti.

1011'de hükümdar olan Ebu Nasr, elli seneden fazla hüküm sürdü. Mervanilerin bölgedeki hakimiyetini kuvvetlendirip refahını yükseltti. Abbasi Halifeliğin yüksek hakimiyetini tanıdı. Devrin kuvvetli komşu devletlerinden Bizanslılar ve Fatımiler'e karşı istiklalini korumak için maharetle iyi münasebete bulundu. Mervanilerin hakim olduğu bölgede Şafii mezhebi yayıldı.

Nasır, 1071 senesinde Selçuklu Sultanı Alp Arslan'a tabi oldu. Nasır'ın ölümünden sonra yerine oğlu Mensur geçti. Selçuklu veziri Fahrüddevle bin Cehir Mervani topraklarını ele geçirmek için Sultan Melikşah'dan izin aldı. 1085 senesinde Selçuklu ordusu şiddetli bir çarpışmadan sonra bölgeyi ele geçirdi. Son Mervani hükümdarı Mensur, 1096 senesinde ölünceye kadar Ceziret-i İbni Ömer'de yaşadı.

Mervani Sultanları	Tahta Geçişi
Ebu Abdullah el-Baz	?
Hasen bin Mervan	990
Mumehhidüddevle Said	997
Ebu Nasr bin Mervan	1011
Said (Amid´de)	1061-1063
Nizamüddevle Nasir (Meyyafarikin'de)	1061
Mensur	1079
Selçuklu Fethi	1085

Not

1. Stefan Heidemann: A New Ruler of the Marwanid Emirate in 401/1010 and Further Considerati­ons on the Legitimizing Power of Regicide. In: Aram 9-10 (1997-8), pp. 599-615.
2. The Cambridge History of Iran, 5. cilt, s. 199.
3. The History of al-Tabari Vol. 21: The Victory of the Marwanids A.D. 685-693/A.H. 66-73 (SUNY series in Near Eastern Studies) Paperback – March 16, 1990, s. 89.
4. Disadur dari buku: “Kritik terhadap Gus Dur dan  Sa’id Aqil & Menyiasati Bahaya Syi'ah di Kalangan Nahdlatul Ulama di Penghujung Abad ini, karya KH. Abdul Hamid Baidlowi, Pengasuh Pondok Pesantren Al-Wahdah Sumber Girang Lasem Rembang Jawa Tengah, Penerbit Pondok Pesantren Al-Wahdah, Rajab 1431/Juni  2010, s.13-26.
5. Al-Islam.org
6. The Encyclopedia of Islam, Volume 6, Fascicules 102-112.
7. http://www.semskiasireti.com/?Syf=15&cat_id=289&baslik_name=TUVSVkFOxLAgQcWexLBSRVTEsCAoREVWTEVUxLAp
8. Buyids, Tilman Nagel, Encyclopaedia Iranica, (December 15, 1990);"The area of the upper Euphrates, Dīārbakr, was held by the Arab Marwanids, who, as the vassals of the Buyids, were involved in permanent warfare with Byzantium."