Murâbıtlar

Murabıtlar المرابطون al Murābiṭūn
← 1040–1147 →   →
Bayrak
En geniş halinde Murabıtların haritası
Başkent	Aghmat (1040-1062), Marakeş(1062-1147)
Dil(ler)	Berberice, Arapça
Din	İslam
Yönetim	Monarşi
Emir, Emirü’l-Murâbıti
- 1040-1059	Abdullah bin Yasin
- 1146–1147	İshak bin Ali
Yüzölçümü	3885000 km^2
Para birimi	Dinar & Maravedi
Günümüzdeki durumu	Cezayir Cebelitarık Moritanya Fas Portekiz İspanya Batı Sahra

Murabıtlar (1073-1147)

Murabıtlar (Arapça: المرابطون al-Murābiṭūn), bugünkü İspanya ve Fas topraklarında, Orta Çağ sırasında önemli bir siyasi güç olmuş olan Berberî hanedanı ve devleti.

İsim

Hanedan adını, din alimi Abdullah bin Yâsîn’in Senegal nehri üzerindeki bir adada inşa ettirdiği hem sınır kalesi hem de dini eğitim verilen "ribât"tan almıştır.

Kuruluş

Kuzey Afrika, 11. yüzyılın ortalarında Zenâte ya da Zenâta adında Berberî kökenli etnik gruplar tarafından birbirinden bağımsız emirlikler tarafından yönetilmekteydi. Bunlardan Cüdâle’nin (Gudala) reisi Yahya bin İbrahim 1036 yılında gerçekleştirdiği hac dönüşünde Mâlikî fakihi Ebû İmrân el-Fâsî ile görüşerek Bölgede İslam'ın zayıf kaldığı kabilelerde dini faaliyetlerin arttırılması konusunda onun desteğini aldı. Bu amaçla din alimi olan Abdullah b. Yâsîn el-Cezûlî’yi görevlendirildi. Cüdâle ve ardından Lemtûne (Lamtuna) kabilelerinin topraklarına giden Abdullah b. Yâsîn, gerçekleştirdiği tebliğ faaliyetlerinden olumlu bir sonuç alamayınca Lemtûne kabilesi liderlerinden Yahyâ bin Ömer’le ve bazı talebeleriyle birlikte Senegal nehri üzerindeki bir adaya ribât yaptırarak buradan tebliğ ve cihad faaliyetlerini sürdürdü. gerçekleştirilen mücadele neticesinde 1043 yılında Cüdâle ve Lemtûne başta olmak üzere Sanhâce’ye (Sanhaja) mensup kabileler itaat altına alındı. Abdullah bin Yâsîn dini yetkileri elinde tutmakla birlikte ordunun kumandasını Cüdâle’nin reisi Yahyâ bin İbrahim’i, o ölünce de Yahyâ bin Ömer’i getirdi. 1053 yılında önemli bir ticaret merkezi olan Sicilmâse (Sijilmasa) ele geçirildi. Yahyâ bin Ömer’in 1055' de ölümünden sonra yerine kardeşi Ebû Bekir getirildi. Ebû Bekir kuzeye yönelerek Sûs bölgesinin merkezi Taroudant’ı 1056 yılında ele geçirdi. Abdullah bin Yâsîn’e bağlı kuvvetler de Ağmât’ı (Aghmat) ele geçirdikten sonra burasını başkent yaparak Murabıtlar devletini kurdular.

Yükseliş

Murabıtlar, Gane Krallığı topraklarına girerek Evdeguşt şehrini ele geçirdiler. Abdullah bin Yâsîn' in 1059 yılında ölümünden sonra Ebû Bekir bin Ömer önce Bergavata'yı ele geçirdi. 1061 yılında çıkan iç karışıklığı çözmek amacıyla Fas bölgesinin yönetimini amcasının oğlu Yûsuf bin Tâşfîn’e bırakarak Sahra bölgesine gitti. 1062' de Marakeş şehrinin inşasını başlatan Ebû Bekir, 1068 yılına kadar Rif-Tanca arasında kalan bölgeyi tamamen kontrol altına aldı. Daha sonra güneye yönelerek Gāne Devleti’ne bağlı birçok şehri ele geçirdi. 1073 yılında Marakeş yakınlarında Yûsuf bin Tâşfîn' in kalabalık ordusu karşısında tahtını Yûsuf’a devrettiğini açıklayarak ordusunun başında Sahra’ya döndü. Sudan bölgesine hareketle 1076-77 yıllarında Gāne Devleti’nin başkenti olan Koumbi Saleh şehrini ele geçirdi. İslâmiyet’i kabul eden kralı makamında bıraktıktan sonra ordusuyla Batı Sudan’ı ve bölgedeki altın madenlerini ele geçirdi. Bölge halkının büyük bir kısmı İslamiyet’i bu dönemde kabul etti^[1].

Bu esnada Yusuf bin Taşfin' de 1078 yılında önemli bir sahil şehri Tanca’ yı ele geçirdi. Daha sonra sırasıyla Vücde, Tilimsan ve Vehrân' dan sonra 1080 yılında Cezayir şehrini ele geçirdi.

Yusuf bin Taşfin Endülüs’teki müslüman emirliklerin kendisinden yardım istemesi üzerine 1086 yılında buraya geçerek Ez-Zellaka Muharebesi' nde Kastilya kuvvetlerini ağır yenilgiye uğrattı. Endülüs'teki emirlerin birbirleriyle savaşının devam etmesi üzerine 1090 yılında Endülüs'e geçen Murabıtlar Gırnata ve Maleka şehirlerini ele geçirdiler. Daha sonra İşbiliye, Kurtuba, Belensiye, Batalyevs ve Balear Adaları olmak üzere Endülüs' ün büyük bölümü Murabıtların egemenliğine geçti. Ali bin Yusuf döneminde de Murabıtlar' ın Endülüs ve İspanya yarımadasında ilerleyişi sürmüş ve Uclés yakınlarında yapılan savaşta Kastilya kuvvetleri bir kez daha yenilgiye uğratılmıştır. 1112-13 yıllarında Madrid ve civarındaki bazı yerleşim yerleri ele geçirildi.Daha sonraki yıllarda günümüzde Lizbon olarak bilinen Üşbûne, Zaragoza, Pisa, Cenova, Barselona şehirleri ile Mayorka, Minorka ve İbiza adaları ele geçirildi.

Gerileme ve yıkılış

En parlak döneminde Tunus’tan Atlas Okyanusu’na, Nijer Nehrinden İspanya’da Ebro nehrine kadar olan topraklara hakim olan Murabıtlar, İber Yarımadası' ndaki Hristiyan krallıkların saldırıları, Kuzey Afrika'daki kabile isyanları ve Muvahhidler' le olan mücadele sonrasında önemli oranda güç kaybetmeye başladılar. Ali bin Yusuf’un son yıllarında Kuzey Afrika ve Endülüs'teki şehirlerin büyük bir kısmı Muvahhidler’in eline geçti. 1144 yılında meydana gelen savaşta Murabıtlar ağır bir yenilgi alan Taşfin bin Ali Vahran, Cezayir' daki kalesine çekildi. 1145 yılında Taşfin bin Ali' nin ölümü üzerine Marakeş’te küçük yaştaki oğlu İbrahim hükümdar ilan edildi. Ancak İbrahim' in hükümdarlığını amcası İshak bin Ali'nin tanımaması üzerine Marakeş’te iç savaş başladı. Murabıtlar arasındaki iç savaştan faydalanan Muvahhidler, 1147 yılında Marakeş’i ele geçirdikten sonra İshak bin Ali ve İbrahim bin Taşfin’i öldürerek Murabıtlar Devletini ortadan kaldırdılar.

Hükümdarları

• Abdullah bin Yasin (1040-1059)

1. Yusuf bin Taşfin (1061–1106)
2. Ali bin Yusuf (1106–42)
3. Taşfin bin Ali (1142–46)
4. İbrahim bin Taşfin (1146)
5. İshak bin Ali (1146–47)

Soy ağacı

İbn Taşfin 1.(1040-1059)

Ali bin Yusuf 2.(1061–1106)

Taşfin bin Ali 3.(1106–42)

İshak bin Ali 5.(1146)

İbrahim bin Taşfin 4.(1146–47)

Kaynakça

1. "MURÂBITLAR" İslam Ansiklopedisi, cilt: 31, sayfa: 152-155, Yıl: 2006