Farac

Nasır Farac
Mısır Memlûk Sultanı
Hüküm süresi 1399-1405
Önce gelen Berkuk
Sonra gelen Mansur Abdülaziz
Hüküm süresi 1405-1412
Önce gelen Mansur Abdülaziz
Sonra gelen Mustain (Abbasi Halifesi)
Tam ismi
Melik Nasır Zeynedin Ebu-Saadat Farac bin Berkuk
Hanedan Bahri Hanedanı
Babası Berkuk
Annesi Şirin
Doğum 1389
Ölüm 1412

Nasır Farac tam ismiyle Melik Nasır Zeynedin Ebu-Saadat Farac bin Berkuk 1399'de ölen babası Berkuk'un yerine daha 10 yaşında iken tahta çıkan ve 1405de 2 ay süren kısa ara hariç 1412de bir darbe ile öldürülünceye kadar saltanat süren Çerkes kökenli Burci Hanedanı'ndan Memlük Devleti hükümdarı.

Yaşamı

Mısır Sultanı ile Timur arasında bir muharebe. Ressam:Behzat (1515) Gülistan Sarayı, Tahran

Nasır Farac 1389da doğdu; babası Sultan Berkuk ve annesi Arapça ismi Şirin olan bir Grek asıllı cariye idi(Grek asıllı olması mümkün değildir aslen annesi ve babası Türktür ve babası قنق باي Konakbay dır.Şirin Kahire sarayında Türkçe konuşan alimleri her zaman koruyup kollamıştır.İbn. Tangriberdi; En Nuzumuz Zahire, Beyrut C :12 s:84 ). Saltanatı hakkında birincil kaynaklar Mısırlı ve Farac'in atabeğinin oğlu olan İbni Tağribirdi ve ünlü Arap tarihçi El-Makrizidir. Babası Sultan Berkuk 20 Haziran 1399da ölünce 10 yaşında tahta çıkmış; saltanatı boyunca Osmanlılar ile, gayet ciddi olarak Timur'un Suriye'yi işgal ve talan etmesi ile ve birçok devlet komploları ve Memluklu emirleri arasında bir iç harp gibi ciddi çekişmelerle uğraşmak zorunda kalmıştır. 1412de 23 yaşındayken Şam'da iken bir komplo ile tahttan indirilip öldürülmüştür. El-Makrizi Nasır Farac'ı "en trajik Mısır hükümdarı" olarak anmıştır.

Emir klikleri arasında çatışma

Babası ölmeden önce, Nasır Faraç'ın yetişkenliğe erişmeden önce devlet idaresini sağlamak için kendine yakın olan Çerkes asıllılar tarafından tutulan Dağribirdi El-Başbugavi ve Türk asıllı memluklulara yakın olan Emir Aytımış El-Bacası'yı oğluna atabey ve naip olarak seçmişti. Fakat çok geçmeden bu iki idareci birbirlerini rakip olarak görmeye başladılar ve her ikisi de diğerini devlet idaresiden uzaklaştırmayı hedef aldı. Türk asıllı Memluklu emirler kliğinin başında olan Emir Aytımış Kahire'den kaçıp Şam'da Suriye eyaleti valisi olan Emir Seyfeddin Tanıbeg El-Haşani yanına gitti. Bu iki emir Kahire'deki idareyi ellerine almak üzere Suriye ordusu ile Kahire'ye yürüyüşe geçtiler. Sultan Faraç Kahire'de bulunan Memluklu emirlerine epey servet dağıtarak onların desteğini sağlayarak Memluklu Mısır ordusunun başına geçip Filistin'e yürüdü. İki ordu Gaza'da çarpıştılar. Şam'dan gelen Aytımış ve Tanıbeg ordusu yenik düştü. Emir Aytımıs 30 Mart 1400de Şam'da idam edildi.

Osmanlı tehlikesi

Sultan Farac tahta geçtiğinde Memluk Devleti dışişlerinde de büyük iki ciddi tehlike ile karşı karşıya bulunmaktaydı. Bir tarafta Osmanlı Devleti güney-doğu Anadolu'da korunur bir sınır peşindeydi. 1399da bir Anadolu Seferi düzenleyen Yıldırım Beyazid Memluklüler devleti elinde bulunan güney ve güney doğu Anadolu yörelerine yürüdü. Bu askeri sefer Memluklarla yıllar süren barışı sağlayan karşılıklı anlaşmaları ihlal etmekteydi. Ama Yıldırım Bayezid bu anlaşmaları imzalayan Memluk Sultanı Berkuk'un ölmesi ile anlaşmanın da yürürlüğü kalmadığı tezini ortaya atıp mütecaviz bir askerî harekâti savunmaya çalıştı. Mısır'ın sınır kaleleri olan Malatya, Darende ve Divriği kaleleri Osmanlılar eline geçti ve Osmanlı ordusu Dülkadiroğulları topraklarına girdi. Sultan Farac için Osmanlı tehlikesi ancak 1402de Ankara Savaşı ile Osmanlı Sultan'inin Timur'a yenilip ülkenin Fetret Devrine girişi ile sona erdi.

Timur'un Suriye'ye seferi

İkinci tehlike doğudan Timur'dan gelmekteydi. Timur tehlikesi Sultan Berkuk daha hayatta iken 1394de başlamıştı. Fakat 1398de Kuzey Hindistan'a yürüyüp; Delhi Sultanlığı'nı yenip Delhi'yi talan eden Timur Memluklu'lara bir kısa nefes aldırdı.

Ama Timur'un 1399da Mısır Sultanına bir mektup/ültimatom göndererek Mısır devletini kendine tabi bir vasal devlet olmasını kabul etmesini talep etti. Bunu Sultan Farac redetti ve böylece Timur Suriye'ye hücuma geçmeye bahene sağlamış oldu. Timur 1400de önce Osmanlılar elinde bulunan Sivasüzerine yürüyüp o şehri kuşatıp alıp yakıp yıktıktan sonra ordusuyla güneye Memluklu Devleti elinde bulunan Suriye üzerine yürümeye başladı. Önce Halep üzerine gelen Timur o şehri kuşattı; 30 Ekim 1400'da şehri eline geçirdi ve üç gün talan edip yakıp yıktı. Timur sonra Hama, Hums ve Baalbek şehirlerini eline geçirdi.

Farac bu tehlikeli zamanda 12 yasinda olmakla beraber durumun cok nazik olmasi dolayisyla Kasim 1400de bir yetiskin olarak ilan edildi ve Memluklu Devleti'nin idaresini naiplerinden kendi uzerine aldi.

Genç sultan Farac hemen Memluklu ordusunun başına gecerek Mısır'dan Suriye'ye yürüyüşe geçti. Memluklu ve Timur orduları Şam şehri önünde karşılaştılar. Ancak genç Sultan Farac, Mısır'daki kölemen emirlerin aleyhine kendini tahttan indirmek için bir komplo hazırladıkları haberini aldı. 15 Aralık 1400da ordusunu Şam'da kendi kaderine bırakarak, Şam'dan hemen ayrılarak Kahire'ye döndü.

Sultan Farac ile birlikte Kahire'den gelmiş olan ünlü İslam bilgini İbni Haldun yazdığı otobiyografik hatıralarında Şam şehrinin Timur'a teslim edilmesi için Timur huzuruna gitmesini, Timur'un şehri eline geçirmesini, talan etmesini, büyük bir yangınla şehre ve ünlü Şam Büyük Emeviye Camii'ne büyük zarar vermesini anlatmıştır.[1] 19 Mart 1401'de Timur, hemen tümünü eline geçirdiği ve her tarafını yıkıp yaktığı Suriye'den ayrılıp başkenti Semerkand'a dönüşe başladı. Suriye'nin ileride nasıl idare edileceğine dair hiçbir önemli karar almamıştı. Yanında çok büyük taşınır servet şeklinde her türlü ganimet ve ünlü Şam sanatkarlarını da kapsayan çok sayıda esirler bulunmaktaydı. Suriye hem taşınışır her türlü servetten ve hem de insan gücü ve sanatkarlarından sömürülmüş bir harabeye dönmüştü. Bu yıkık bozuk Suriye tekrar Memluklular eline geçti.

Emirler klikleri arasında yeni çekişmeler

Şam'dan ordusunu geride bırakıp Kahire'ye kaçan Sultan Farac'a karşı, bir seri komplolar yapılmaya ve emirler arasında devamlı çok karışık ve değişken itifaklara ve silahlı çekişmelere yol açan bir iç harbe yakın bir durum ortaya çıkmıştı. Genellikle iki önemli Memluklu kliği arasındaki çekişme Kahire'ye geçmiş ve Çerkeslerin bası Emir Yaşbak El Sabanı ile Türk asıllılar başı olan önce Emir Taman ve sonra Emir Nevruz El-Hafid olmuştu. Diğer taraftan yukarı Mısır'da da bir diğer devlet komplosunun hazırladığı ortaya çıkarıldı.

Sultan Farac'ın tahttan indirilişi ve yeniden tahta geçişi

Emir Çakam, Şam Valisi Muavyed Şeyh Mahmudi ve Emir Baybars Tağribirdi Başbugavi ortaya çıkan iç savaş durumuna müdahale ederek Sultan Farac'ın Baybars Tağtıbırdı ile birlikte kaçmasına neden oldular.

20 Eylül 1402de Emir Yaşbak ve Şeyh Mahmudi kılığı Faraç'ın tahtan indirilerek kardeşi olan Mansur Abdülaziz'i Memluklu tahtına geçirdiler. Şeyh Mahmudi Sultan'ın Atabeği olarak atandı.

Fakat Sultan Mansur Abdülaziz'in hükümdarlığı çok kısa 70 gün sürdü. Kaçan Farac bir ordu toplayıp Kahire'ye yürüdü ve bu şehri tekrar eline geçirerek kardeşini tahtan indirip tekrar Memluklu Sultanlığı tahtına geçti.[2]

1404de yardımcı sultan olan Emir Yaşbak bu görevinden atıldı ve Mısır'dan Suriye'ye sürgüne gönderildi. Muavyed Şeyh de Emir Yaşbak'ın kliğinden olarak Suriye'de Sultan Farac'a karşı isyan etti. Bu iki emir Suriye'de Sultan Faraç'ı tutanlara karşı bazı galibiyetler kazandılarsa da sonunda Sultan Faraç taraftarları tarafından yenilgiye uğratıldılar. Muavyed Şeyh Suriye valiliği görevini kaybetti ve yerine Emir Nevruz adlı Türk asıllı Memlükler kliğinin başkanı olan memluklu emir atandı.[2]Bu klik mensupları Suriye'de çok güçlendiler.

Son Suriye isyanları ve Sultan Farac'ın öldürülmesi

Bu karışıklıklar devam etmekte iken Emir Çakam Halep'de kendini Memluklu Sultanı ilan etti ve hükümdarlık sahasını tüm Suriye'ye genişletti. Sultan Farac Mısır'dan bir ordu ile Suriye'ye yürüdü; Halep ve Şam'ı belli dönemlerde eline geçirdi ise Emir Çakam'ı eline geçiremedi ve Suriye'de barış kurulmadı. Sonunda Emir Çakam Diyarbakır'daki Türkmenlerle bir savaşa girişti ve bu savaşta öldürüldü. Sultan Farac böylece Şam'ı ele geçirirek bu isyanı bastırmış olur gibi oldu. Emir Yaşbak ve Muavyed Şeyh yakalanıp hapse atıldılar.

Fakat çok geçmeden Emir Yaşbak ve Muavyed Şeyh hapisten kaçtılar ve etraflarında kendi kliğine bağlı ordu mensuplarını, hatta Sultan Farac emri altında olan bazı ordu birliklerini de, toplayıp yeni bir isyan başlattılar. Sultan Farac Mısır'a dönmekte iken istirahat etmek için Gazze'ye geldiğinde bu isyan haberini aldı. İsyancı grubun Şam'da üzerlerine geri yürüyerek şehre girdi. Fakat isyancı emirler orduları şehri kuşatmaya aldılar ve Sultan Farac uzun bir kuşatmaya hazır beklemekteydi.

Sultan Farac'a refakat eden Abbası Halifesi Mustain bu sırada isyancıların eline geçmişti. İsyancılar onu Sultanlık unvanının da kendisi üzerine verileceği vaadi ile kendi taraflarına çektiler. Halife Mustain halifelik yetkilerini kullanarak Sultan Farac'ın Sultanlıktan azledildiği ilan etti. Taraftarları da kendini tutmadığı için 28 Mayıs 1412de daha 23 yaşında olan Sultan Farac Şam kalesinde tutuklandı ve öldürüldü.

Yerine Abbasi halifesi Mustain Memluklu Sultanı olarak tahta geçirildi.

Kaynakça

  1. ↑ İbni Khaldûn, (1951) Al-Tarīh bi İbni-Haldun ve Riħlatuhu Garben ve Sarken, Kahire:Muħammad ıbn-Tāvīt at-Tanji (Arapça)
  2. 1 2 say.175

Dış bağlantılar

Resmî unvanlar
Önce gelen:
Berkuk		 Mısır Memlûk Sultanı
1399 - 1405		 Sonra gelen:
Mansur Abdülaziz
Önce gelen:
Mansur Abdülaziz		 Mısır Memlûk Sultanı
1405 - 1412		 Sonra gelen:
Mustain (Abbasi Halifesi)
This article is issued from Vikipedi - version of the 6/7/2015. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.