Oliver Cromwell
Oliver Cromwell (d. 25 Nisan 1599 Huntington - ö. 3 Eylül 1658 Londra) bir İngiliz siyaset adami, asker ve devlet yöneticisi olup İngiltere'nin yönetim biçimini krallıktan Cumhuriyet'e çevirmiş ama 1650'den ölünceye kadar Devlet Koruyucu Lord unvanı ile ülkeyi tek başına idare etmistir.
Çocukluk ve Gençlik Yılları
Annesi tarafından Tudor hanedanı sırasında devletin baş idareciliğini yapmış reformcu Thomas Cromwell'e dayanır. Oliver Cromwell 1599'da ülkenin doğusunda bulunan Hauntigton şehrinde iyi tanınmış bir çiftlik sahibi ailede doğmuştur. Yüksek tahsilini Cambridge Üniversitesi'nde yapmıştır. İngiliz devletinin resmi Protestan mezhebi dışında daha koyu dinsel ve yasama kaidelerine uymaya calışan Püriten mezhebine bağlı olup çok dindar bir kişi idi. İngiliz hükÜmeti tarafından din muhalifleri olarak devamlı sıkıştırıldıkları için genç Oliver Cromwell Amerika'ya göç etmeye karar vermişti ama krallık Püritenlerin göç etmesini yasaklayınca ailesi yanında kaldı. 1620'de Elizabeth Bourcier ile evlendi.
1628 yılında hayatının yönünü değiştiren bir olay olarak Londra Parlamentosu'na mebus olarak seçildi. Bu Parlamento'da özel siyah fakat tam uymayan sade giysileri ile ve yaptığı konuşmalardaki gösterdiği hararetli basitlik ve belagat oldu. Fakat bu Parlamento 1629'de feshedildi. Cromwell babasının çiftliğine çekilip çok dinsel inanış gösteren bir kırsal centilmen olarak yasamaya basladı. 1640'da sonradan Uzun Parlamento adı verilecek Parlamento'ya Cambridge Üniversitesi mebusu olarak seçildi. Bu Parlamento'da Papalık ve krallık konularında yaptığı çok telkin edici konuşmalarla tanındı. İngiliz Kralı I. Charles tarafından yapılan yüksek harcamaları karşılama için vergi arttırma gereğiyle cağrılmış olan bu Parlamento kralın istediği vergileri arttırmayı kabul etmediği için krala karşı düştü ve Ocak 1642'de Parlamento ile Kral I. Charles'in çekişmeleri bir İç Savaş'a dönüştü. Ülke Parlamento taraftarı ve Kral taraftarı olarak ikiye ayrıldı. Oliver Cromwell bu resmi Protestan mezhebi episkoplizm ve o mezhebin başı olan kralın aleyhinde olan gelişmeleri Tanrı'nın inanmazlara karşı gönderdiği bir işaret olarak kabul etmekteydi ve bu çekişmede Tanrı'nın yeğlediği Puritanların bu mücadelede galip çıkacağına inanmıştı.
Bir gentilmen-çiftçi olarak ve kırsal bir alanda yüksek tabakadan bir kişi olarak Oliver Cromwell çiftliğinde calışanlara Parlamento tarafından kurulan yeni orduya yazılmaları izini vermişti. Kendisi de Parlamento hizmetinde subay olarak askerliğe başlamıştı.
Siyaset yaşamı birçok çelişki ile doludur. Kurmuş olduğu parlamentoyu askerlere verdiği emirle dağıttırmış, dinde inanç özgürlüğünü savunurken, dine hakaret edenlere işkence uygulanmasına izin vermiştir.
İrlanda'ya yaptığı bir seferden sonra Cromwell'in sağlık durumu kötülemiş, en sevdiği kızı Elizabeth'in kanserden öldüğü Ağustos 1658'de sıtmaya yakalanmış ve 3 Eylül'de Whitehall'da ölmüştür. Naaşı 10 Kasım'da gizlice Westminster Abbey'ye getirilerek toprağa verilmiş; 13 gün sonra da devlet töreni yapılmıştır.
Rump Parlamentosunu dağıtma söylevi
Rump Parlamentosu adıyla anılan, birbirleriyle hizip çatışmaları ile vakit geçirip hiçbir siyasi karar alamayan, hatta yeni parlamento üyelerini seçimi konusunda bile bocalayan bu yapıyı 20 Nisan 1653 günü General Oliver Cromwell 40 tüfekli asker eşliğinde aşağıdaki sözlerin ardından feshetmiştir:
| “ | Acele edin ve defolup gidin. Oturumunuzu sonlandırmaya geldim. Meclisi yaptığınız her icraat ile kirletmenize ve şerefsizleştirmenize artık kalıcı bir son vermeye geldim. Siz ki fitneci, fesatçı, meclis üyeleri, siz ki iyi bir hükümet olmak dışındaki her şeysiniz! Kiralık sefil yaratıklar, zavallılar, ülkenizi en küçük şahsi çıkar adına satılığa çıkaranlar, birkaç kuruş için Tanrı'ya ihanet edenler, içinizde bir parça da olsun erdem kalmadı mı? Bir parça vicdan da mı yok? Atım kadar bile dindar değilsiniz! Altın sizin yeni Tanrınız olmuş! Satılığa çıkarmadığınız bir değer bile kalmadı. Ulusunuz adına iyi bir şey düşünemez misiniz? Sizi çıkarcı sürüsü, bulunduğunuz bu kutsal meclisi, varlığınızla kirletiyorsunuz! Tanrının kutsadığı bu meclisi, ahlak yoksunu davranışlarınızla hırsızların ini haline çevirdiniz! Halkın size verdiği yetkiyi kötüye kullandınız. Halkın umutsuz dertlerine çare olmalıydınız, kendiniz halka en büyük dert kaynağı oldunuz! Ama ülkeniz beni asırlardan beri temizlenmemiş bu ahırı temizlemeye çağırdı! Bu gücü de bana Tanrı verdi. Bu şeytan ocağını yönetmeye geldim. Vay halinize! Şimdi derhal defolun! Acele edin rüşvetin köleleri! Acele edin, gidin! Süslü saltanat eşyalarınızı alın ve defolup gidin! | „ |
Oliver Cromwell'den sonra
Oliver Cromwell'i oğlu Richard Cromwell Devlet Koruyucu Lord ünvanını alarak takip etmiştir. Fakat kısa bir müddet sonra onun ülke idaresi yeteneğinin çok az olduğu görülmüş ve ülkenin bir siyasal, ve ekonomik karmaşalık gölgesi altına girdiği anlaşılmıştır. Bunun üzerine Commonwealth rejiminin İskoçya'ya gönderdiği vali olan General Monck monarşiyi tekrar geri getirme kararı ile İskoçya'dan ordusuyla gelip Şubat 1660da Parlamento'yu fesh edip Richard Cromwell'i görevinden feragat ettirmiştir. Stuart Hanedanı'ndan (babası idam edilmiş kral I. Charles olan) II. Charles Londra'ya 23 Nisan 1661'de gelip taç giymiştir. Bu yeni Krallık rejimi İngiliz tarihçileri tarafından Restorasyon devri olarak anılır.
Kral II. Charles yeniden tahta çıkınca, babasının idamının öcünü gayri-insanî uygarlık dışı bir şekilde almıştır. Sembolik olarak babası kral I. Charles'in idam edilmesinin 12. yıldönümünde, 30 Ocak 1661'de Oliver Cromwell'in gömülmüş cesedi Londra'nın Anglikan katedrali olan ve ünlü İngilizlerin mezarlarının bulunduğu "Westminster Abbey Katedrali" içindeki mezarından çıkartılmıştır. Cromwell'in cesedi zincirlere bağlanmış ve türlü işkencelerin ardından suçluların idam edildikleri Tyburn'da asılıp halka gösterilmiştir. Sonra Oliver Cromwell'in başı kesik cesedi işaretlenmemiş bir çukura atılmıştır. Aynı zamanda bu uygarlık dışı barbar muamele, I. Charles'ın idamına karar veren mahkemenin üyeleri olan Amiral Robert Blake, başhakim John Bradshaw ve Cromwell'in damadı General Henry İreton'un cesetlerine de uygulanmıştır.
Oliver Cromwell'in kesik başı ise bir kazığa geçirilmiş ve Ingiltere Parlamentosu binasının en eski kısmı olan Westminster Hall'un çatısının tepesinde çakılmış; II. Charles'in hükümdarlığı süresince 1685'e kadar burada kalmıştır. Bundan sonra kazığa geçirilmiş Cromwell'in kafası birkaç kere el değiştirmiştir. Örneğin 1814'de Josiah Henry Wilkinson adlı bir kişi Cromwell'in kazığa takılı kafasının sahibi olmuştur.[1] Ancak 1960'da Cromwell'in kazığa takılı kafası bir mütevazı bir merasimle Cambridge Üniversitesi, Sidney Sussex Koleji bahçesinin bir köşesine gömülmüştür.[2]
Kaynakça
- ↑ Roundhead on the Pike Timedergisi, 6 Mayıs 1957
- ↑ Gaunt, Peter (1996). Oliver Cromwell, Oxford: Blackwell, İŞBN 0-631-18356-6. (İngilizce) say.4.
Dış bağlantılar
| |||||||||||||||||||||||||||||||
.svg.png)