Saadet İkesus
| Saadet İkesus Altan | |
|---|---|
|
Türk opera sanatçısı | |
| Doğum |
3 Mart 1916 İstanbul, Türkiye |
| Ölüm |
12 Aralık 2007 (91 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Eğitim | Opera |
| Meslek | Opera sanatçısı |
Saadet İkesus Altan (d. 3 Mart 1916 - 12 Aralık 2007), Türkiye'de operanın kurucularından, ilk kadın opera sanatçılarından, Avrupa'da oynayan ilk Türk kadın opera sanatçısı, ilk kadın opera yönetmeni, ilk şan pedagogu.
Eğitimi
Ankara Kız Lisesi Fen Bölümünden sonra girdiği Fen Fakültesini bırakan Altan, Müzik-i Muallim Okulu'nda Nurullah Şevket Taşkıran, Salih Canar, Nüzhet Şenbay, Raşit Rıza, Ercüment Behzat Lav ile çalıştı.
Ankara Devlet Konservatuarı'nı kazandıktan sonra burslu olarak şan eğitimi görmek için 1935 yılında Berlin’e gitti. Berlin Müzik Akademisi’nde Prof. Lohmann, Prof. Solossnuss, Prof. Maria Schulz'dan şan ve sahne dersleri alarak 1940 yılında mezun oldu. Wagner'in Liedler'inden oluşan ilk konserini, Berlin Radyosu'nda verdi. Öğrencilik yıllarında Berlin radyosunda orkestra eşliğinde Wagner’in Wesendanklied'lerini, Verdi'nin Aida Operası'ndan Amneris partisini seslendirdi.
Sanat yaşamı
M.E.B. Aldığı bir yıllık izinle Almanya'da kaldı. Duisburg operasında görevlendirildi. Burada "Rigoletto", "Hansel ve Gretel", "Carmen", "Windsor’un Şen Kadınları", "Don Carlos", "Cosi fan Tutte", "Walküre", "Macbeth", "Tiefland" ve "Çingene Baron"'da başroller oynadı. Carmen rolüyle Regensburg, Düsseldorf, Essen operalarında konuk sanatçı olarak sahneye çıktı.
Türk operası ve tiyatrosunun kurucusu Carl Ebert'in çağrısı üzerine 1941 yılında Türkiye'ye dönen Altan, Ankara Devlet Konservatuvarında şan hocalığı yaptı. Opera çalışmaları, hocalığı ve opera rejisörlüğü çalışmalarını bir arada sürdürdü.
Bir süre sonra şan hocalığının yanı sıra sahne çalışmaları, opera çevirileri ve opera rejilerini de birlikte sürdüren Altan'ın, İtalyanca, Almanca ve İngilizce'den çevirdiği yaklaşık 50 opera arasında "La Traviata", " Maça Kızı", "Don Carlos", "Hansel ve Gretel", "Salome", "Maskeli Balo", "Eugene Onegin", "Alayın Kızı" operaları ve Brahms, Schubert, Çaykovski, Musorgski ve sayısız lietleri bulunuyor.
Türkiye'ye döndükten sonra Fidelio, Carmen, Maskeli Balo, Cosi fan Tutte operalarında ve Yarasa, Çingene Baron operetlerinde baş roller oynadı. Il Trovatore, Hansel ve Gretel, Satılmış Nişanlı, Orfe Cehenemde gibi eserlerde görev aldı.
İzmir'de ilk şan konserini, Adana'da ilk kez batı repertuarlı bir konser, Ankara ve İstanbul'da orkestra ve piano eşliğinde konserler, Ankara Radyosu’nda yıllarca süren opera programı ve konserler, Münih, Nürnberg, Köln radyolarındaki sayısız yurt dışı konserleri verdi.
1963-1964 yılında Köln'de Glettenberg'in yardımcısı olarak üstadlar kurslarına katıldı. Münich konservatuarına Profesör ünvanıyla katılma teklifini, ailevi nedenlerle kabul etmedi. Ankara Radyosu’nda alaturka sanatçılarına ses eğitimi verdi (Muazzez Abacı, Emel Sayın gibi). 1952 yılında Ankara'ya gelen Münich Devlet Tiyatrosu başrejisörü Arnulf Schröder'in asistanlığını yaptı. "Yarasa opereti", "Elektra trageyası", “Bir Piyes Yapalım” adlı eserlerin sahiplenmesinde yardımcı oldu. Muhsin Ertuğrul'un teşvikiyle Mozart'ın “Cosi fan tutte” operasını sahneye koyarak, ilk kadın rejisör olma onurunu kazandı. Bunu konservatuarda "Hansel ve Gretel", "Palyaçolar"; Türk-Amerikan derneğinde İngilizce Telefon operaları takip etti. Yine Ankara Devlet operasında Johann Strauss II'un Viyana Kanı opereti, Donizetti'nin Zingara ve Rossini'nin "Evlilik sözleşmesi", Kalmann'ın "Çardaş Fürstin" opereti Saadet İkesus'un rejisini yaptığı eserlerdir.
Saadet İkesus 50’inci sanat yılını İzmir Devlet opera ve balesinde Necdet Aydın'ın müdür ve genel sanat yönetmeni olduğu devirde Franz Lehar'ın Şen Dul'unu sahneleyerek kutladı. İstanbul Devlet Opera ve Balesi de 25. kuruluş yılında Atilla Manizade'nin müdür ve sanat yönetmeni olduğu zamanda Verdi'nin “La Traviata” operasını Saadet İkesus sahneleyerek 50’inci sanat yılı bir daha kutlandı.[1]
Saadet İkesus Altan'ın bir de Sel Yayınları'ndan çıkan ve biyografik öykülerden oluşan "Kara Böcek" adlı kitabı bulunuyor.[2][3]
Öğrencileri
Türkiye’de pek çok opera sanatçısı Hocaların Hocası [4] diye tanınan Saadet İkesus ile çalışmıştır. Suna Korad, Fikret Kutnay, Aslı Omağ Sevda Aydan, Filiz Işıksun, Özcan Sevgen, Müveddet Altan Günbay, Mustafa İktu, Ayşe İktu, Mesut İktu, Mete Uğur, Atilla Manizade, Fevziye Bartu, Yalçın Keriman Davran, Şinasi Özel, Nejat Boren, Hale Cahit Şaher, Cemaliye Kıyıcı, Begüm Ertem, Yüksel Örses, Sevim Çıdamlı, Nursel Öncül, Nursel Sözlütürk, Oktay Akyüz, Nuran Çapanoğlu, Gülşen Kocaaay ve Pekin Kırgız bunların bir bölümü..
Basında
Saadet İkesus hakkında iç ve dış basında çıkan bazı yazılardan özetler:
5.11.1940 Essener Volkszeitung
Rigoletto'nun yeni Maddelena'sı, Duisburg operasının yeni üyesinin sesi temiz ve kıvrak, diksiyonu yabancılarda az rastlanan temizlik ve mükemmellikte, oyunu son derece hareketli ve ustaca.
Regensburg operası
Tiyatro mu? Carmen rolünde genç Türk altosu Saadet İkesus'u takdim etti. Ses ve sahne yeteneğinin yanında gerekli figüre de sahip bir sanatçı. Sanatçının özellikleri Carmen temsiline yüksek sanat damgası vurmuştur.
Duisburg
Carmen temsilinde cazip renkli bir ses, güçlü ifade ve sahne yeteneğiyle genç bir Türk sanatçısını Saadet İkesus'u seyrettik. Carmen'i canlandırırken kendini sahne etti ve kişiliğini de katıyordu.
Mümtaz Faik Fenik
”Fidelio” rolünde Saadet İkesus çok başarılı bir tip yarattı. Yüksek oyunculuğu, olgun ses tekniği, büyük bir kazançtır. Avrupa sahnelerinde oynamış ilk opera sanatçımızdır.
Lütfi Ay
“Büyücü kadın Ulrica” rolünde kontralto Saadet İkesus trajik rollere uygun düşen bir sanat mizacı, zeki ve ölçülü oyunu ile başarılı bir kompozisyon çizmiştir.
Orhan Remzi Yüreğir
Rejisör İkesus, bu meslekte bilgiye ve büyük anlayışa sahiptir. Seyrettiğimiz “Cosi Fan Tutte” bilhassa miseen scéne bakımından Arnulf Schröder'in temsilinden çok üstündür.
Sözlerinden alıntılar
Berlin’den ayrılmadan Hocam Maria Schult, bana şu öğütü verdi: Sahnede bülbül sesi, fil derisi lazımdır. Her zaman zoru seç. Alıngan olma, kırılmamayı öğren. Ve asla meslekten biriyle ne seviş, ne de evlen. Ben hepsine uydum.
Türkiye'de kadın olmak kabahattir. Türk olmakta kabahattir. Yabancılar daha iyi bilir diye getirdiklerinizin çoğu benden ders aldı. Beni idareciler değil, öğrencilerim takdir etti.
Eskiden bir sesim vardı. Şimdi yüz sesim var. Bir yerine, öğrencilerimle bin rolüm var. Mabette başrahip olamazsan, zangoç olmalı, yani hoca gibi.”
Son sözü; Yeniden yaşasaydım aynısını yaşardım. Hatalarıyla, Sevaplarıyla.
Kaynakça
- ↑ "SAADET İKESUS ALTAN / Orkestra önünde söylemek sahnede mikrofonla mırıldanmaya benzemez" (Türkçe). Gösteri Dergisi. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304203913/http://www.muziksoylesileri.net/cms/index.php?option=com_content&task=view&id=212&Itemid=44. Erişim tarihi: 2009-01-28, 11:34 (EEZ).
- ↑ "Saadet İkesus Kitapları" (Türkçe). TBMM Kütüphanesi. http://kutuphane.tbmm.gov.tr/cgi-bin/koha/opac-search.pl?op=do_search&kohafield=author&field_value=%C4%B0kesus,%20Saadet.&serverid=-1. Erişim tarihi: 2009-01-28, 11:45 (EEZ).
- ↑ "Kara Böcek" (Türkçe). Pandora. http://www.pandora.com.tr/urun.aspx?id=22817. Erişim tarihi: 2009-01-28, 11:19 (EEZ).
- ↑ ""Hocaların hocası" toprağa verildi" (Türkçe). CNN Türk. 19 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160619145935/http://www.cnnturk.com/2007/yasam/diger//12/17/hocalarin.hocasi.topraga.verildi/411924.0/index.html. Erişim tarihi: 2009-01-28, 11:19 (EEZ).