Sibirya Müdahalesi

Sibirya Müdahalesi
Rus İç Savaşı
Blagoveşçens'in işgalini gösteren Japon eseri
Tarih Ağustos 1918 - Temmuz 1920 Japon geri çekilişi Ekim 1922 Bölge Sibirya, SSCB, Sibirya Sonuç İtilaf Devletleri çekilir, bölge yeniden Bolşeviklerin eline geçer
Taraflar
ABD İngiltere Japonya Kanada İtalya	Kızıl Ordu
Komutanlar ve liderler
William Graves Alfred Knox Yui Mitsue	Semyon Budyonni Mihail Tuhaçevski
Güçler
7,950 1,500 70,000 4,192 4,900	600,000
Kayıplar
Bilinmiyor	Bilinmiyor
Çekoslovak Lejyonu'nun yanı sıra Beyaz Ordu komutanlarından Aleksandr Kolçak ve Ataman Semyonov da İtilaf Devletleri safında çarpışmalara katılmıştır.

Sibirya Müdahalesi (Japonca: シベリア出兵), 1918-1922 yılları arasında İtilaf Devletlerinin Rus İç Savaşına Bolşeviklere karşı müdahil olarak Rusya’nın Doğu sahillerini işgal ederek Beyaz Ordu'yu destekleme harekâtları. Bu harekâta özellikle Japonya İmparatorluğu yoğun bir askeri güç verecek ve 1920 yılında diğer İtilaf Devletleri çekilirken Sibirya bölgesini işgal etmeye devam edecektir.

Arka plan

1917 yılındaki Ekim Devrimi ile iktidarı alan Bolşevikler yıllardır sürmekte olan ve Rus halkının karşı olduğu I. Dünya Savaşından çekilerek Çarlık rejiminin savaşmakta olduğu Almanya İmparatorluğu ile Brest Litovsk Antlaşmasını imzalayarak savaştan çekilirler. Doğu Cephesini çökmesi anlamına gelen bu gelişme İtilaf Devletleri için felaket anlamına geliyordu. Rusya’nın savaştan çekilmesiyle Almanya buradaki tüm birliklerini Batı Cephesine çekmekle kalmayacak, Rusya’ya gönderilmiş olan ve Murmansk, Arhangelsk ve Vladivostok gibi liman kentlerinde bekleyen askeri yardımları da ele geçirmiş olacaktı. Ayrıca yaklaşık 50 bin kişilik Çekoslovak Lejyonu İtilaf Devletleri için savaşmak için cepheye geçememiş ve Rusya’dan ayrılmak için Trans Sibirya Demiryolu boyunca ilerleyerek ABD üzerinden Avrupa'daki Batı Cephesine geçmeye çalışıyordu. Bu sorunlarla karşı karşıya kalan İngiltere ve Fransa önemli bir karar vererek Rus İç Savaşına Bolşevik hükümetine karşı olarak dahil olurlar. Ulaşmaya çalıştıkları üç hedef vardı:

1. Rusya’daki askeri malzemelerin Almanya’nın eline geçmesine engel olmak.
2. Çekoslovak Lejyonu'nun Avrupa’daki Batı Cephesi'ne ulaşmasına yardım etmek
3. Rusya’daki iç savaşı Beyaz Ordunun kazanmasını sağlayarak Almanya’ya karşı Doğu Cephesini yeniden kurmak.

I. Dünya Savaşı'nın olanca ağırlığını üzerinde hisseden İngiltere ve Fransa bölgeye gerekli askeri gücü sağlamaktan uzak olduğu için ABD’den hem Kuzey Rusya hem de Sibirya seferlerine destek vermesi için yardım isterler. Temmuz 1918’de Savaş Bakanlığının karşı çıkmasına rağmen ABD Devlet Başkanı Wilson 5 bin ABD askerini Kuzey Rusya Seferine (diğer adıyla Kutup Ayısı Seferi) ve 10 bin askerini de Sibirya Müdahalesi için gönderir. Aynı ay içinde Çin’deki Beiyang Hükümeti Beyaz Ordu temsilcilerinin isteği üzerine 2 bin askerlik bir deste birlik gönderir. Çinliler Bolşeviklerin ilerleyişine karşı Moğolistan’ı işgal etmek için Tuva bölgesine de askeri birlik sevk edeceklerdir.

Müdahale eden ülkeler

Vladivostok'a çıkartma yapan Japon Kara Kuvvetleri askerleri

Habarovsk

İngiltere

Zaten Batı cephesinde yoğun bir savaşın içinde olan İngiltere, Sibirya’ya ancak 1,500 asker gönderebilecektir.

Kanada

Kanada Sibirya Sefer Kuvveti, General James Elmsley komutasında Ağustos 1918’de Vladivostok’a gönderilir. Amaç buradaki İtilaf Devletleri silahlı kuvvetlerine destek vermektir. 4,192 kişiden oluşan kuvvet Kanada’ya Nisan-Haziran 1919 tarihleri arasında dönecektir. Bu süre zarfında kuvvet sıcak çatışma görmese de 100 asker, Omsk’daki Amiral Aleksandr Kolçak yönetimindeki Beyaz Ordu birliklerine yardım eden 1,500 kişilik İngiliz kuvvetlerine destek verir. Diğer Kanada birlikleri çoğunlukla Vladivostok’da kalacak ve devriye görevini yerine getirecektir^[1].

İtalya

Bölgeye gönderilen Corpo di Spedizione Italiano in Estremo Oriente isimli İtalyan birliği Rusya tarafından Avusturya-Macaristan Ordusunda savaşırken esir düştükten sonra Çarlık rejiminin yıkılmasıyla serbest kalan 2,500 İtalyan savaş esirlerinin de katılımıyla önemli bir kuvvet haline gelir. İtalyanlar özellikle Çekoslovak Lejyonu ile birlikte savaşmış, Trans Sibirya Demiryolu boyunca ağır silahlarla donatılmış olan zırhlı trenleri idare etmişlerdir^[2]. Özellikle İrkutsk, Harbin ve Vladivostok’da etkin olmuşlardır^[3].

Japonya

Japonya, 1917 yılında Fransa tarafından Rusya topraklarına müdahale etmeye davet edilse de ilk başta Japonya bu teklifi reddetmiştir. Ancak daha sonra Japon Genelkurmay Başkanlığında yapılan değerlendirmede Rusya’daki Çarlık rejiminin devrilmesinin bazı imkânlar sunduğu anlaşılır. Buna göre ileride Rusya’dan gelecek olan tehditleri engellemek için Sibirya bölgesinde bağımsız paravan bir devlet kurulabilirdi. Ancak Japon hükümeti ordudan gelen bu teklifi ilk başta reddedecekti. Ancak olayların gelişmesi ertesi yıl Japonya’nın bu askeri sefere başlamasıyla sonuçlanacaktır.

Temmuz 1918’de ABD Başkanı Thomas Woodrow Wilson, Japon hükümetinden Rusya’da mahsur kalan Çekoslovak Lejyonunu kurtarmak ve Çarlık rejimine verilen askeri malzemelerin düşman eline geçmesini önlemek için kurulmakta olan 25 bin kişilik askeri kuvvete 7 bin askerle katkı yapmasını ister. Hükümette çok tartışılan bu teklif sonuçta Japon Başbakanı Terauchi Masatake hükümeti tarafından onaylanır. Ancak bölgeye gönderilen 12 bin asker uluslararası komutada değil Japon komutasında olacaktır. Siyasi yönetim kararı aldıktan sonra Japon İmparatorluk Ordusu seferle ilgili komutayı ele alır ve General Yui Mitsue idaresinde birlikler Rusya’ya sevk edilir.

ABD

ABD Sibirya Sefer Kuvveti General William Graves komutasındaki 7,950 subay ve askerden oluşmaktaydı. General Graves şahsen Sibirya’ya 4 Eylül 1918 günü gelmiş olsa da ilk ABD birlikleri 15-21 Ağustos 1918 tarihleri arasında Vladivostok’a gelmiştir. Birlikler derhal demiryolu hattı boyunca devriye görevine verilmiştir. General Graves bölgedeki diğer İtilaf Devletleri komutanlarından farklı olarak görevlerinin Bolşeviklere karşı savaşmayı kapsamadığını düşünmektedir. ABD’nin daha müdahil olmasını isteyen İngiliz, Fransız ve Japon komutanlarıyla sürekli çelişecektir.

İtilaf Devletleri Müdahalesi (1918-1919)

Ortak İtilaf Devletleri müdahalesi Ağustos 1918’de başlar. Japonlar Vladivostok’a ve Mançurya sınırına doğru bölgeye 70 bin askerle girerler. İtilaf Devletlerinin toplam kuvvetinden kat kat fazla Japon askeri kuvveti sürekli olarak gerilim sebebi olacaktır. 5 Eylül 1918’de Japonlar Sibirya tren hattı boyunca dağınık durumda olan Çekoslovak Lejyonu'nun öncü kısmıyla temas eder. Birkaç gün sonra İngiliz, İtalyan ve Fransız askeri birlikleri Beyaz Ordu lehine Rus İç Savaşına müdahil olurlar ve Bolşeviklere karşı cephenin Ural Dağlarının ötesinde kurulması için batıya doğru yürüyüşe başlarlar. Kendi ayrı gündemşleri olan Japonlar ise Baykal Gölünün batısına geçmeyi reddederler. Japonya’nın gizli emellerinden çekinen ABD silahlı kuvvetleri de geride kalmayı tercih eder. Kasım 1918’e gelindiğinde Japonlar Rusya’nın Uzakdoğu bölgesindeki tüm limanları ve belli başlı kentleri işgal etmiştir. Ayrıca 1918 Ağustos ayından itibaren Japon silahlı kuvvetleri Beyaz Orduya dahil olan Ataman Semyonov’u destekleyecektir^[4]. Semyonov Baykal Gölü ötesinde kısa süreli bir kukla hükümet kuracaktır.

İtilaf Devletlerinin geri çekilişi (1919-1920)

I. Dünya Savaşı’nın Batı Cephesinde bitmesinden sonra İtilaf Devletleri Rus İç Savaşında Bolşevik karşıtı Beyaz Orduyu iyiden iyiye desteklemeye karar verirler. Omsk’da merkezi bulunan Amiral Aleksandr Kolçak’a yoğun destek verilirken, Japonlar Kolçak’ın rakibi konumundaki Ataman Semyonov’u desteklemektedir. Ancak 1919 yaz aylarında Sibirya’daki Beyaz rejim cephe gerisindeki isyanlar ve yaklaşan Kızılordu karşısında çözülür ve en sonunda çöker. Amiral Kolçak Bolşevikler tarafından ele geçirilir ve idam edilir.

Haziran 1920’de Bolşeviklerin zafer kesinleşince durumun geri dönülmez olduğunu kabul eden ABD, İngiltere ve diğer ülke birlikleri Vladivostok’dan ayrılır. Çekoslovak Lejyonunun Avrupa’ya doğru yola çıkışı da bu dönemde gerçekleştirilir. Ancak Japonlar kalırlar. Kore ve Mançurya’da hakim olan Japonlar kendilerine bu kadar yakın bir bölgede komünistlerin iktidara gelmesini istememektedir. Ancak buna rağmen Baykal Gölü bölgesindeki askerlerini geri çekmek için Gonota Antlaşmasını imzalamak zorunda kalırlar. Ataman Semyonov’un rejimi için artık sona gelinmiştir.

Japonya’nın ısrarla Rus topraklarından ayrılmaması ABD’yi kaygılandırmış ve Sibirya’yı ele geçirmek için hamle yapacağı tahmin edilmiştir. ABD ve İngiltere’nin yoğun diplomatik baskıları, asker ve sivil can kayıplarının artması ve ekonomik yıkım üzerine Japonya’da yükselen muhalefet yüzünden Başbakan Kato Tomosaburo Japon askerlerini Ekim 1922’de geri çeker.

Etkileri

Japon siyasetine etkileri

Japonya’nın Sibirya Müdahalesindeki amaçları çok karmaşık ve iyi tanımlanmamıştır. Kağıt üzerinde bakıldığında Japonya diğer İtilaf Devletleri gibi devrilen Çarlık rejimine verilen askeri malzemeleri güvene almak ve Çekoslovak Lejyonunun Avrupa’ya geçişini sağlamak için Sibirya’daydı. Ancak Japon hükümetinin komünizmi karşı aşırı düşmanlığı, Rusya’ya karşı tarihi düşmanlığı ve Rusya’ya önceden kaybettiği toprakları geri alma isteği ve kendisine bağlı bir paravan devlet ile bölgesel sorunu aşma isteği Japonya’nın gizli hedefleri arasındaydı. Beyaz Ordunun çok sayıdaki komutanına verilen destek Bolşeviklerin zaferinden sonra Japonya’nın Sovyetler Birliği'ne karşı diplomatik ilişkilerde çok sıkıntı yaşamasına neden olmuştur. Ayrıca Japonya’nın başarısız askeri seferi ordu yönetimiyle hükümeti birbirine düşürecek, ülkedeki iç huzursuzluklar artacaktır^[5].

Kaynakça

1. Benjamin Isitt, "Mutiny from Victoria to Vladivostok, December 1918," Canadian Historical Review, 87:2 (Haziran 2006)
2. First World War - Willmott, H.P.; Dorling Kindersley, 2003, s.251
3. A History of Russia, 7th Edition, Nicholas V. Riasanovsky & Mark D. Steinberg, Oxford University Press, 2005
4. Baykal bölgesi Kazaklarının lideri olan Semyonov Japonların desteğinde bölgede yağma ve katliamlar yapacaktır. İttifak Devletlerinin çekilmesinden sonra Boleşviklerle savaşmaya devam edecektir. Eylül 1921’de Japonya’ya kaçacaktır. Sonra Japon işgalindeki Çin topraklarında Japonya lehine casusluk yapar. II. Dünya Savaşının sonuna doğru Sovyet paraşütçü birlikleri tarafından Eylül 1945’de Mançurya’da yakalanır. Askeri mahkemede yargılanır ve 29 Ağustos 1946’da asılarak idam edilir.
5. Japonya, Sibirya Müdahalesi sırasında savaş ve hastalıktan dolayı 5 bin askerini kaybedecek ve ülke toplamda 900 milyon yen harcayacaktır.

Konuyla ilgili yazılan eserler

• Sinlair, Upton, Jimmie Higgins: Birinci Dünya Savaşı'nda Amerikalı Bir Sosyalist İşçinin Romanı, Yar Yayınları, 2004, ISBN 975-7530-72-7
• White, John Albert. The Siberian Intervention. Princeton University Press (1950)
• Humphreys, Leonard A. (1996). The Way of the Heavenly Sword: The Japanese Army in the 1920's. Stanford University Press. ISBN 0-8047-2375-3.
• Kinvig, Clifford (2006). Churchill's Crusade: The British Invasion of Russia, 1918-1920. Continuum International Publishing Group. ISBN 1-85285-477-4.

Ayrıca bakınız

• Uzak Doğu Cumhuriyeti