Anayasal Demokrasi Partisi

Anayasal Demokrasi Partisi veya Kadetler, Rusya İmparatorluğunda liberal bir siyasi partiydi. Parti üyelerine Kadetler denilirdi. Bu isim partinin Rusça isminin kısaltmasından ileri gelir; K-D (Rusçası: Конституционная Демократическая партия) harflerinden oluşan parti adının kısaltmasının Rusça okunmasıdır. Kadetler ismi, Rus İmparatorluğunda askeri okul öğrencilerine verilen kadet ismiyle karıştırılmamalıdır. Partinin teorik hattını Konstantin Kavelin’in eserleri çizmiştir. Tarihçi ve siyasetçi Pavel Milyukov partinin varlığı süresince tek lideri olmuştur. Kadetler özellikle teknokratlar ve sanayiciler tarafından destek görmüştür. Ekim Devriminden sonra yasa dışı ilan edilmiş ve kapatılmıştır.

Tarihçe

Radikal geçmişi (1905-1906)

Anayasal Demokrasi Partisi 1905 Devriminin çalkantılı günlerinde 12-18 Ekim 1905 tarihinde Moskova’da kurulur. Bu süreçte Rus Çarı II. Nikolas Ekim Manifestosunu imzalamak zorunda kalmış ve bazı özgürlüklerin önünü açmak zorunda kalmıştı. Kadetler bu dönemde kurulan Oktobristlerin hemen solunda yer almaktaydı. Oktobristlerin tersine anayasal monarşiden yana değillerdi. Ne istediklerini kendileri de bilmemekle beraber genel oy hakkı talebini yükselterek oluşturulacak olan bir Kurucu Meclis’in ülkedeki yönetim biçimini belirlemesini istemekteydiler. Kadetler reform yanlısı Başbakan Sergey Witte tarafından hükümette yer almaları için çağrı yapılan siyasi partilerden birisiydi. Ancak Ekim – Kasım 1905 dönemindeki müzakereler Kadetlerin radikal istekleri nedeniyle askıda kaldı.

Sosyalist ve devrimci partilerin boykot ettiği 1. Duma seçimlerine katılan Kadetler Şubat 1906’da %37 oy alarak sandalyelerin %30’unun sahibi oldular. Mecliste sol eğilimli Trudoviklerle koalisyon yaparak çoğunluğu oluşturdular. Yeni bir anayasa talepler Çarlık tarafından reddedilince radikal muhalif bir tavır benimseyerek Duma’nın işlevsiz olduğunu ilan ettiler. Bunun üzerine Çarlık hükümeti Temmuz 1906’da Duma’yı kapatınca 120 Kadet ve 80 Trudovik ile Sosyal Demokrat vekil o dönemde Rus polis denetiminden uzak olan Finlandiya Düklüğünden yaptıkları Vyborg Manifestosu açıklamasıyla cevap verirler. Manifestoda Çarlığın Dumayı kapatmasına karşı pasif direniş, vergi vermeme ve askere gitmeme çağrısı yapılır. Çağrı toplumda yankı bulmayacak, imzacılarına siyaset yasağı gelecek ve ileriki Dumalarda görev almaları engellenecekti. 1906 yılının sonlarına doğru devrimci dalganın sönümlenmesiyle parti radikal söylemini bırakıp anayasal monarşiye desteğini açıkladı. Çarlık hükümeti buna rağmen partiye artık güvenmeyecektir.

Parlamentoda muhalefet (1906-1917)

20 Şubat 1907 tarihinde 2. Duma açıldığında Kadetler kendilerini zor bir durumda buldular. Vyborg Maifestosu yüzünden yasaklı olan liderleri Duma’da bulunamıyordu ve vekillik sayıları da 100 civarına düşmüştü. Duma’daki en büyük gruba sahip olmalarına rağmen parlamentoya ilk Dumadaki gibi hakim değildirler. Duma’da az sayıda da temsil edilen sosyalistler özellikle duma kürsüsünü propaganda için kullanacaktır. Kadetler muhafazakar bir konum sergileseler de 1907 Mayıs ayında devrimci şiddeti mahkûm eden bir karara karşı oy kullanacaklardır. Bu bahaneyle Pyotr Stolypin hükümeti tarafından yeniden kapatılacak olan 2. Dumadan sonra seçim sistemi değiştirilecek ve sosyalist ve liberal partilerin Dumaya girmeleri engellenecekti.

Değişen seçim yasalarından sonra Kadetler 3. Duma (1907-1912) döneminde 54 vekille temsil edilen ufak bir grup haline dönüşür. Sayıları az da olsa önemli oylamalarda çeşitli taraflarla oluşturdukları bloklarla oylamanın kaderini belirleme şansına da sahip olmuşlardı. 1908 yılına gelindiğinde devrimciler tamamen tasfiye edildiğinden partinin siyasi hattı da daha muhafazakar bir çizgiye çekilecekti. 1909 yılında yaptığı açıklamada Milyukov artık Kadetlerden “majestelerinin muhalefeti” olarak bahsedecektir. Kadetler, Dumadaki faaliyetleri sonucu dini özgürlükler, basın özgürlüğü ve sendikal haklar konularında kimi anayasal girişimlerde bulunmuşsa da bu kararların neredeyse tamamı parlamentonun üst kanadından veya doğrudan Çar tarafından veto edilmiştir. Anayasal düzenleme girişimlerinin başarısızlığa uğraması partinin önerdiği barışçıl değişim yolunun etkisizliğini gözler önüne serecek ve devrimci partilerin elini kuvvetlendirecektir.

1910 yılına gelindiğinde Çarlık hükümeti yeniden Ruslaştırma harekâtına başlayacak ve özellikle azınlık uluslarının haklarını askıya alarak otonomi verilmiş bölgelerde doğrudan egemenlik kuracaktır. Bu karardan en çok etkilenen bölge kuşkusuz Finlandiya olacaktır. Bu siyasete karşı çıkan ve destekleyen Kadetler parti içinde bölünmenin yaşanmasına neden olurlar. Destekleyen Kadetlerin lideri durumundaki Pyotr Struve idi. Ayrıca destek verilen monarşinin akılalmaz uygulamalarından birisi olan 1912 Lena Katliamı sonrasında da partiden ayrılmalar başalr. Kadetlerden Dumaya katılmanın bir yanlış olduğunu savunarak baskıcı bir rejimde herhangi bir reformun gerçekleşemeyeceğini savunanlar çıkacaktır.

I. Dünya Savaşı

Parti içindeki görüş ayrılıkları I. Dünya Savaşının patlak vermesiyle beraber ikinci plana atılır. Kadetler savaşa koşulsuz destek verirken, savaş süresince Çarlık hükümetinin siyasetinin takipçisi olacaktır. Savaşın ilk dönemlerindeki milliyetçilik havası sönümlenirken Rus Çarlık Ordusunun cephedeki başarısızlıkları sonucunda Kadetler hükümeti orduyu iyi idare edememekten ötürü eleştirirler. Duma’da milliyetçi bir muhalif blok oluşturan Kadetler için dönüm noktası 1916 yılı Ekim ayında Milyukov’un hükümeti vatan hainliğiyle suçladığı konuşma olacaktır[1].

1917 Şubat Devrimi

1917 Şubat Devrimi sırasında Duma’daki Kadet milletvekilleri oluşturulan Geçici Hükümette yer alacak ve çeşitli bakanlıklar alacaklardır. Bu dönem Geçici Hükümet ve İşçi Sovyetleri arasında ikili iktidar dönemi olarak adlandırılan dönemdir. Geçici Hükümet ayaklanma halinde olan halkın ve azınlıkların taleplerini göz ardı edemeyecek ve imparatorluk çapında ulusal sorunu çözmeye yönelik girişimlerde bulunacaktır. Buna göre zaten Alman işgalinde olan Polonya topraklarına otonomi verilecektir. Ancak imparatorluğun bölünmesi korkusuyla fazla ileri gidilmeyecektir. Kadet liderlerden Prens Lvov başbakan olacak ve Milyukov Dışişleri Bakanı olarak görev yapacaktır. 11 yıl öncesinin radikal partisi Şubat Devriminden sonra monarşi yanlısı partilerin kapatılmasıyla siyasi yelpazenin en sağında yer almaktadır. Ayrıca sosyalist olmayan veya adında sosyalist geçmeyen tek partidir.

Geçici Hükümet iktidarının sonu

Kadetlerin Geçici Hükümetteki durumu Milyukov’un İtilaf Devletlerine verdiği savaşa devam etme sözünün kamuoyuna 26 Nisan 1917 günü yansımasıyla hükümet krizi yaşanır. Yıllardır süren savaştan bıkan ve artık barış isteyen halk bu siyasete karşı çıkınca Milyukov istifa edecek ve Geçici Hükümette kabine krizi yaşanacaktır. Kriz SR’ların kabineye dahil edilmesiyle aşılsa da savaşa devam kararı Geçici Hükümetin Çarlık hükümetinden pek de farklı olmadığını halka gösterecek ve Sovyet iktidarına destek büyüyerek artacaktır. Kadetler Aleksandr Kerenski hükümetlerinde yeralsa da artık önemli mevkilerde bulunmamaklardadır. Kadetler özellikle SR’lar için bir başağrısı haline gelmekte ve Geçici Hükümetin patron yanlısı yanının ifşası için Bolşevikler için iyi bir propaganda kozu olmaktaydı. Ekim Devrimi ile birlikte 25-26 Ekim 1917 akşamı iktidarı ele geçiren Bolşevikler önce Kadet ve diğer anti-Bolşevik partilerin gazetelerini kapatarak işe başlarlar.

Rus İç Savaşı ve tasfiye (1918-1940)

Bolşevik iktidarına karşı verilen Rusya İç Savaşında Beyaz Ordu saflarında bulunan Kadetler yenilgiden sonra Rusya topraklarını terk etmek zorunda kalırlar. Yayınlarını Paris’de çıkartmaya devam eden Kadetler II. Dünya Savaşına dek faaliyetlerini sürdürürler. Savaştan sonra parti tamamen tasfiye olacaktır

Yeniden doğuş?

Tarihi Kadetlerin siyasi programını kabul eden Anayasal Demokrat Parti isimli bir oluşum 1990 yılında Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra Rusya’da kurulduysa da siyasi faaliyetleri ülke gündemini etkilemekten uzaktır.

Önde gelen Kadetler

Kaynakça

  1. ↑ Cephedeki felaketi geriye çevirmeye çalışan saray yanlısı bir başka grup da Çariçe’ye yakınlığıyla bilinen ve imparatorluk ordularının komutasına bile müdahale etmeye başlayan Rasputin’i ortadan kaldırmaya karar verir. Prens Yusupov önderliğindeki grup Rasputin’i öldürmeyi başarsalar da kötü gidişe dur diyemeyeceklerdir.

Konuyla ilgili yazılan eserler

Rus Devrimi / Rus İç Savaşı
This article is issued from Vikipedi - version of the 9/19/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.