Sinder konisi
Sinder (Skorya) Konisi
Bir sinder konisi, yanardağın dik konik tepesidir, yanardağ deliğinin çevresinde birikir ve rüzgara doğru sarkar.[1]
Patlama Mekaniği
Kayaç parçaları, çoğunlukla köz ya da skorya diye adlandırılan, camsı ve sayısız dondurulmuş gaz balonlarından oluşur, magma patlamasında havada yer alırlar ve hızlıca soğurlar.[1] Sinder konileri on metreden yüz metre uzunluğuna kadar boyut değiştirirler.[1] Sinder konileri proklastik malzemeden oluşurlar. Çoğu sinder konisinin zirvesinde çanak biçimli bir krater bulunur. Sinder koni patlamasının azalan evresi boyunca, magma gaz içeriğinin çoğunu kaybeder.[2] Gazı tükenmiş olan magma akmaz ama sızıntı lav olarak kratere yavaşça sızar. Lav, gevşeklik yüzünden nadiren tepeden yayılır (çeşme olarak değil); çimentosuz sinderler, erimiş kaya tarafından baskı uygulandığından destek için çok zayıf kalır ve merkezi havalandırma yoluyla yüzeye doğru yükselir.[1] Erimiş lav, çok az gaz baloncuğundan oluştuğundan, zengin sinder balonlarından daha yoğundur.[2] Bu nedenle, sinder konisinin alt kısmı boyunca oyuktan dışarı çıkar, daha az köz kaldırır ve su üzerindeki mantar gibi dışa doğru ilerler, koninin tabanı etrafında bir lav akışı oluşturur.[2] Patlama bittiğinde sinder konisinin simetriği, lav pedinin çevresinin merkezinde bulunur.[2] Eğer krater tamamen bozulursa, kalan duvarlar bir anfitiyatro ya da delik etrafında şekillenen at nalı şeklini alır.
Oluşum
Sinder konileri yaygın olarak kalkan yanardağların, tabakalı yanardağ ve kalderaların yanında bulunur.[1] Örneğin, jeologlar tarafından Mauna Kea yamaçlarında yaklaşık 100 sinder konisi, Hawaii adası'nda ise kalkan yanardağı belirlendi.[1] Bu koniler ayrıca ‘sinder konileri’ ve ‘kül ve kirletme kozalakları’ olarak adlandırıldı.[1]
En ünlü sinder konisi; Paricutin’dir. 1943'te Meksika'daki bir mısır tarlasında yeni bir yanardağ ağzı oluştu.[1] Patlamalar 9 yıl boyunca devam etti, 424 metre yüksekliğe kadar koni inşa edildi ve 25 km²'lik kapalı lav akıntıları üretti.[1]
Dünya’nın en eski aktif sinder konisi Cerro Negro, Nikaragua’da bulunur ve Las Pilas yanardağının 4 genç sinder konilerinin parçasıdır.[1] 1850’deki ilk patlamadan itibaren, yirmiden fazla patlama yaşandı, son zamanlarda patlama 1995-1999 yılları arasında olmuştur.[1]
Uydu görüntülerine dayanarak, sinder konilerinin de Güneş sistemindeki diğer karasal organları üzerinde oluşabildiği düşünülür. Tharsis’te, Pavonis Mons’un[3][4] yanında, Hydraotes Chaos[5] bölgesinde ya da Ulysses Colles[6] yanardağ bölgesinde olduğu bildirilmiştir. Ayrıca önerilen Marius Tepeleri'nin kubbeleri sinder yapılarını temsil edebilir.[7]
Kaynaklar
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 This article incorporates public domain material from the United States Geological Survey document: "Photo glossary of volcano terms: Cinder cone"
- 1 2 3 4 This article incorporates public domain material from the United States Geological Survey document: Susan S. Priest, Wendell A. Duffield, Nancy R. Riggs, Brian Poturalski, and Karen Malis-Clark (2002). "Red Mountain Volcano—A Spectacular and Unusual Cinder Cone in Northern Arizona"
- ↑ Bleacher, J.E., R. Greeley, D.A. Williams, S.R. Cave, and G. Neukum (2007), Trends in effusive style at the Tharsis Montes, Mars, and implications for the development of the Tharsis province, J. Geophys. Res.
- ↑ Keszthelyi, L., W. Jaeger, A. McEwen, L. Tornabene, R. A. Beyer, C. Dundas and M. Milazzo (2008), High Resolution Imaging Science Experiment (HiRISE) images of volcanic terrains from the first 6 months of the Mars Reconnaissance Orbiter primary science phase, J. Geophys. Res.
- ↑ MERESSE, S.; COSTARD, F.; MANGOLD, N.. Formation and evolution of the chaotic terrains by subsidence and magmatism: Hydraotes Chaos, Mars [online]. Icarus 194, 2008.
- ↑ Brož, P., and E. Hauber (2012), An unique volcanic field in Tharsis, Mars: Pyroclastic cones as evidence for explosive eruptions, Icarus, 218, Issue 1, 88–99
- ↑ Lawrence, S. J., et al. (2013), LRO observations of morphology and surface roughness of volcanic cones and lobate lava flows in the Marius Hills, J. Geophys. Res. Planets, 118, 615–634
| ||||||||||||||