Sinemada üçlemeler, birbirleri ile bir şekilde bağlantılı bazı üçlü film gruplarına sinema yazarları ve eleştirmenler tarafından verilen addır. İngilizcede bu kavramın karşılığı Trilogy dir, ancak bazen bunun yerine cycle sözcüğü de kullanılmaktadır.
Sinema dışında edebiyat, müzik eserleri, görsel sanatlar ve video oyunlarında da üçlemelere rastlanır. Bu maddede sadece "sinemadaki üçlemeler" listelenmiştir. Diğer alanlardaki üçlemeler için Triloji ana maddesine bakılmalıdır. Üçlemeler dışında kalan ikili ya da çok sayıda filmden oluşmuş "film serileri" ise başka bir maddenin konusu olacaktır.
Genel tanımlama
Üçlemelerin bazıları tematik bir bütünlüğe sahipken bazılarının konuları birbirinden tamamen farklıdır. Üçlemeyi oluşturan filmlerin büyük bir çoğunluğu aynı yönetmene aittir ve yönetmenin adıyla anılır (Laurence Olivier'nin "Shakespeare Üçlemesi" gibi), ancak tek tük bazı üçlemelerin yönetmenleri farklıdır ("Yıldız Savaşları Üçlemesi"nde olduğu gibi). Üçlemeleriyle anılan yönetmenler genelde Auteur sinemacılar olarak kabul görmüşlerdir. Bazı üçlemeler ise ilk filmin getirdiği başarıdan yararlanmak için ticari kaygılarla üretilmişlerdir. Bazı üçlemelerde konular adeta dizi bölümleri gibi önceki filmin bıraktığı yerden devam eder (Satyajit Ray'in "Apu Üçlemesi" nde olduğu gibi), ancak çoğunluğunda filmler sadece tarzları, biçimleri ve genel temaları ile birbirleriyle bağlantılıdırlar. Üçlemeyi oluşturan filmler birbirinden bağımsız tekil eserler olarak değerlendirilebildikleri gibi üçü bir arada bir bütün halinde tek bir eser olarak da dikkate alınabilirler. Üçlemelere farklı yazarlar tarafından
farklı isimler de verildiği olur. Örneğin Pier Paolo Pasolini'nin "Hayat Üçlemesi" ni bazıları "Eros Üçlemesi" olarak da adlandırırlar.
Arada sırada bazı üçlü film gruplarının hatalı olarak üçleme olarak nitelendirildiği de olmuştur. Örneğin Quentin Tarantino'nun Rezervuar Köpekleri (1992), Ucuz Roman (1994), ve Jackie Brown (1997) filmleri aralarında herhangi bir bağ olmamasına rağmen sadece aynı yönetmene ait oldukarı için hatalı olarak "Quentin Tarantino üçlemesi" olarak adlandırılmıştır. Bu tür genel kabul görmemiş üçlemelere "gayrıresmi üçlemeler" adı da verilmektedir.
Sonradan bazı üçlemelerin devamı niteliğinde filmler çekilmiş olsa da bu gruplar halâ üçleme olarak adlandırılmaya devam ederler (Steven Spielberg'ün "Indiana Jones üçlemesi gibi). Bazı üçlemeler de herhangi bir nedenle tamamlanamamış olsalar bile, adlarından çokça söz edildikleri ve yönetmenin film tarzını tanımlamada yardımcı oldukları için yine de üçleme olarak anılabilmektedir. (Sadece tek filmle kalan Pier Paolo Pasolini'nin "Ölüm Üçlemesi" gibi). Hattâ henüz duyurusu yapılmış ama ortada olmayan üçlemelerden bahsedilmektedir. Örneğin Semih Kaplanoğlu'nun 2007'de çektiği Yumurta ve 2008 tarihli filmi Süt'ün, ileride çekilecek Bal filmleriyle beraber "Yusuf Üçlemesi" adı verilen bir üçlemeyi oluşturacağı önceden ilân edilmişti ("Bal" filmi 2010'da tamamlandı ve Berlin Uluslararası Film Festivali' nde Altın Ayı ödülünü kazandı).
Bu gruplandırma yapılırken neden "üç" rakamının tercih edildiği bilinmemekle birlikte, muhtemelen ikonik bir rakam olduğu için seçilmiş olma olasılığı yüksektir. Ancak ikili, dörtlü vb gruplamalar da yapılmıştır. Daha çok sayıda filmden oluşan "film serileri" ise daha farklı bir kategoride değerlendirilirler.
Sinemadaki üçlemelerin bir listesi
Sinemada genelde kabul görmüş olan üçlemelerin alfabetik sıralı bir listesi aşağıdadır:
("Deprem Üçlemesi" olarak da bilinir)
Abbas Kiyarüstemi'ye göre ise "yaşamın değeri" temasını işleyen şu üç film daha uygun bir üçlemedir.[1]
André Cayatte'nin "Hukuk Üçlemesi"
| Yıl |
Özgün adı |
Türkçe adı |
| 1950 | Justice est faite | Hak Yerini Buldu |
| 1952 | Nous sommes tous des assassins | Hepimiz Katiliz |
| 1955 | Le dossier noir | Siyah Dosya |
Andrzej Wajda'nın "Savaş Filmleri Üçlemesi"
Baz Luhrmann'ın "Kırmızı Perde Üçlemesi"
[2]
"Bourne Üçlemesi"
Costa Gavras'ın "Sıkıyönetim Üçlemesi"
| Yıl |
Özgün adı |
Türkçe adı |
| 1969 | Z | Ölümsüz (Z) |
| 1970 | L'Aveu | İtiraf |
| 1973 | État de siège | Sıkıyönetim (Görünmeyen Ayaklanma) |
"Crocodile Dundee Üçlemesi"
| Yıl |
Özgün adı |
Türkçe adı |
Yönetmen |
| 1986 | Crocodile Dundee | Krokodil Dundee | Peter Faiman |
| 1988 | Crocodile Dundee II | Krokodil Dundee 2 | John Cornell |
| 2001 | Crocodile Dundee in Los Angeles | Timsah Dundee Los Angeles'ta | Simon Wincer |
Eldar Ryazanov'un Üçlemesi
[3]
Ernst Marischka'nın "Sissi Üçlemesi"
| Yıl |
Özgün adı |
Türkçe adı |
Notlar |
| 1955 | Sissi | Şeytan Çekici Sissi |
Romy Schneider'in başrollerini oynadığı
Avusturya yapımı her üç film de İmparator
I. Franz Joseph'in karısı, Avusturya imparatoriçesi Elisabeth'in yaşamından kesitler anlatmaktadır.
İmparatoriçenin yakın çevresindeki lâkabı "Sisi"ydi. |
| 1956 | Sissi–Die junge Kaiserin (Sissi-Genç İmparatoriçe) | Aşkın Kanunu Var |
| 1957 | Sissi-Schicksalsjahre einer Kaiserin (Sissi-Bir İmparatoriçenin Uğursuz Yılları) | - |
François Truffaut'nun "Gösteri Sanatları Dünyası Üçlemesi"
| Yıl |
Özgün adı |
Türkçe adı |
Notlar |
| 1973 | La Nuit Américaine | Güneşte Gece |
Üçlemenin ilk filmi, La Nuit Américaine (Amerikan Gecesi) sinema dünyasının iç yüzünü anlatıyordu.
Üçlemenin ikinci filmi "Son Metro" tiyatro dünyasıyla ilgiliydi.
Truffaut, müzikallerin iç dünyasını yansıtmayı planladığı üçüncü filmi L'Agence Magique'i hiçbir zaman gerçekleştiremedi[4][5]. |
| 1980 | Le Dernier Métro | Son Metro |
| - | L'Agence Magique | |
Gore Verbinski'nin "Karayip Korsanları Üçlemesi"
Gregg Araki'nin "Teenage Apocalypse Üçlemesi"
(Teenage Apocalypse Trilogy)
| Yıl |
Özgün adı |
Türkçe adı |
| 1993 | Totally F***ed Up | Tam Anlamıyla D****müş |
| 1995 | The Doom Generation | Kıyamet Kuşağı |
| 1997 | Nowhere | Hiçbiryerde |
[6]
"Gün Batımından Şafağa Üçlemesi"
("Tanrının Sessizliği Üçlemesi" olarak da bilinir)
| Yıl |
Özgün adı |
Türkçe adı |
Notlar |
| 1961 | Såsom i en spegel | Aynanın İçinden |
Üçlemeyi oluşturan filmlerin ortak özelliği öykülerinin karamsarlık
ve mutsuzluk içermeleri, ruhen örselenmiş, inançlarını yitirmiş
karakterlerinin yalnız, umutsuz ve iletişimsiz olmalarıdır. |
| 1962 | Nattvardsgästerna | Kış Işığı/Kutsal Törene Katılanlar |
| 1963 | Tystnaden | Sessizlik |
Ingmar Bergman'ın "Çözünen İmgeler Üçlemesi"
[7]
Istvân Szabö'nun Üçlemesi
[8]
John Ford'un "Süvari Üçlemesi"
| Yıl |
Özgün adı |
Türkçe adı |
| 1948 | Fort Apache | Kan Kalesi |
| 1949 | She Wore a Yellow Ribbon | Sarı Kurdelalı Kız |
| 1950 | Rio Grande | Kahramanlar Diyarı |
[9]
"Jurassic Park Üçlemesi"
| Yıl |
Özgün adı |
Türkçe adı |
| 1984 | Forbrydelsens element | Suç Unsuru |
| 1988 | Epidemic | Epidemik |
| 1991 | Europa | Avrupa |
(veya Fedakarlık Üçlemesi)
Laurence Olivier'nin "Shakespeare Üçlemesi"
| Yıl |
Özgün adı |
Türkçe adı |
| 1968 | La Caduta Degli Dei | Lanetliler |
| 1970 | Morte A Venezia | Venedik'te Ölüm |
| 1972 | Ludwig | Ludwig |
[10]
Luis Buñuel'in "Gerçeği Arayış Üçlemesi"
[11]
("Gelin / Düğün / Diyet Üçlemesi")
[2]
"Marius Üçlemesi"
| Yıl |
Özgün adı |
Türkçe adı |
Yönetmen |
| 1931 | Marius | - | Alexander Korda |
| 1932 | Fanny | - | Marc Allégret |
| 1936 | César | - | Marcel Pagnol |
[12]
| Yıl |
Özgün adı |
Transliterasyonu |
Türkçe adı |
| 1938 | Детство Горького | Detstvo Gorkogo | Gorki'nin Çocukluğu |
| 1939 | В людях | V lyudyakh | Ekmeğimi Kazanırken |
| 1940 | Мои университеты | Moi universitety | Üniversitelerim |
(Bazı yazarlar "Anlamsızlık ve Yabancılaşma Üçlemesi"[13] veya "Yalnızlık Üçlemesi"[2] olarak da adlandırılar)
"Mumya Üçlemesi"
Peter Jackson'un "Yüzüklerin Efendisi Üçlemesi"
(Diğer bir adı da "Eros Üçlemesi")
| Yıl |
Özgün adı |
Türkçe adı |
Notlar |
| 1975 | Salò o le 120 giornate di Sodoma | Salo ya da Sodom'un 120 Günü |
Pier Paolo Pasolini Hayat Üçlemesi nden sonra bu üçlemeyi tamamlayacak bir de Ölüm Üçlemesi yapmayı planlamıştı. Ancak bu tasarı yönetmenin 1975 yılında
trajik bir cinayete kurban gitmesiyle hiçbir zaman gerçekleşemedi. |
| ? | Gerçekleşemedi | |
| ? | Gerçekleşemedi | |
[14]
BRD (Bundesrepublik Deutschland) Üçlemesi. Her bir filmde, 2. Dünya Savaşı sonrası Batı Almanya'da bir kadının öyküsü anlatılır.
Richard Lester'ın "Üç Silahşörler Üçlemesi"
| Yıl |
Özgün adı |
Türkçe adı |
| 1973 | The Three Musketeers | Üç Silahşörler |
| 1974 | The Four Musketeers | Dört Silahşörler |
| 1989 | The Return of the Musketeers | |
(veya "Zaman Yolculuğu Üçlemesi")
Roman Polanski'nin "Korku Filmleri Üçlemesi"
Ruggero Deodato'nun "Yamyam Üçlemesi"
Sam Raimi'nin "Evil Dead Üçlemesi"
(Apu'nun Dünyası Üçlemesi de denmiştir)
[15]
2008 yılında serinin 4. filmi Indiana Jones and the Kingdom of the Crystal Skull (Indiana Jones: Kristal Kafatası Krallığı) çevrildi. Geniş bilgi için bak. Indiana Jones serisi
(Süreyya Duru-Vedat Türkali üçlemesi)
[16]
"Tek Başına Üçlemesi"
(Walking Tall Üçlemesi)
Sayfanın başına git
Yönetmen üçlemenin son filminin çekimleri sırasında motosiklet kazasında ölünce üçleme tamamlanamadı[17].
| Yıl |
Özgün adı |
Türkçe adı |
| 2004 | Trilogia I: To Livadi pou dakryzi | Ağlayan Çayır |
| 2009 | Trilogia II: I skoni tou Hronou | Zamanın Tozu |
| 2012 | L'altro mare | Öteki Deniz |
| Yıl |
Özgün adı |
Türkçe adı |
| 1926 | Мать | Ana |
| 1927 | Конец Санкт-Петербурга | St. Petersburg'un Sonu |
| 1928 | Потомок Чингиз-Хана | Asya Üzerinde Fırtına (Cengiz Han'ın Torunu) |
[18]
Wim Wenders'in "Yol Filmleri Üçlemesi"
(Bazen
Woody Allen'ın "Manhattan Üçlemesi"
| Yıl |
Özgün adı |
Türkçe adı |
| 1978 | Interiors | İç Dünyalar |
| 1987 | September | Eylül |
| 1988 | Another Woman | Bir Başka Kadın |
[19]
(Not: Bir başka Woody Allen filmi olan New York Stories Türkiye'de New York Üçlemesi adıyla gösterilmiştir. "New York Üçlemesi" üç bölümden oluşan tekil bir filmdir.)
Zeki Demirkubuz'un "Karanlık Üzerine Öyküler" üçlemesi
Zeki Ökten'in "Küçük Adam Üçlemesi"
(Tümünde Kemal Sunal oynamıştır)
[20]
Ayrıca bakınız
- Triloji (Edebiyat, video oyunu vb alanlardaki üçlemeler için)
Kaynaklar
- ↑ criterion.com
- 1 2 3 Sinema Dergisi - Haziran 2003, sayı:98 s. 89
- ↑ Plakhov, Andrei (1991). Sovyet Sineması. Çev.Ergün Akça, Şerif Erol. Arena Yayıncılık.
- ↑ http://books.google.co.uk/books?id=ses-4mfh93AC&pg=PA150#PPA150,M1
- ↑ New Novel, New Wave, New Politics. Yazan: Lynn A. Higgins. 1998, University of Nebraska Press p. 150.isbn=9780803273092
- ↑ "The Doom Generation" (İngilizce). en.wikipedia.org. 12 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160412061240/https://en.wikipedia.org/wiki/The_Doom_Generation. Erişim tarihi: 27 Ocak 2010.
- ↑ Arslan, C. Hakan (1993). Sinema Galerisi. Alamuk Yayınları. s. sayfa 127.
- ↑ "At the Movies; A Woman Robs the Cradle" (İngilizce). www.nytimes.com. 11 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160311014038/http://www.nytimes.com/1998/08/07/movies/at-the-movies-a-woman-robs-the-cradle.html?sec=&spon=&pagewanted=2. Erişim tarihi: 25 ağustos 2010.
- ↑ Dorsay, Atilla (1996). 100 Yılın 100 Filmi. Remzi Kitabevi. s. sayfa 195.
- ↑ Geitel, Klaus (1988). Luchino Visconti. Afa Yayınları. s. sayfa 173.
- ↑ "The Milky Way/Luis Buñuel" (İngilizce). www.criterion.com. 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160312143557/https://www.criterion.com/films/832-the-milky-way. Erişim tarihi: 13 ağustos 2010.
- ↑ Tyler, Parker (1962). Classics of the Foreign Film. The Citadel Press. s. sayfa 88.
- ↑ "La Notte/Plot Synopsis" (İngilizce). allmovie.com. 7 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110107060500/http://www.allmovie.com:80/work/98299. Erişim tarihi: 25 Ocak 2010.
- ↑ "IMDb/Salò o le 120 giornate di Sodoma/Trivia alt bölümü". IMDb. 28 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160328132135/http://www.imdb.com/title/tt0073650/trivia. Erişim tarihi: 2009-06-27.
- ↑ Dorsay, Atilla (1996). 100 Yılın 100 Filmi. Remzi Kitabevi. s. sayfa 113.
- ↑ Dorsay, Atilla (1989). Sinemamızın Umut
Yılları. İnkılap Kitabevi. s. sayfa 19.
- ↑ Sinema, Dergisi (Mart 2012). "Sonsuzluğa Yolculuk,Theo Angelopoulos". Sinema: Sayfa 81.
- ↑ Dorsay, Atilla (1995). 100 Yılın 100 Yönetmeni. Remzi Kitabevi. s. sayfa 105.
- ↑ Dorsay, Atilla (1998). Hayatımızı Değiştiren Filmler 1985-1995. Remzi Kitabevi. s. sayfa 58.
- ↑ Evren, Burçak (1990). Türk Sinemasında Yeni Konumlar. Broy Yayınları. s. sayfa 114.