Struma Olayı
| Struma Saldırısı | |
|---|---|
 | |
| Tarih | 24 Şubat 1942 |
| Saldırı türü | Gemi batırma |
| Silahlar | Torpido |
| Ölü |
768 Yahudi mülteci çoğu Bulgar 10 mürettebat |
| İşleyen |
direkt - SSCB dolaylı - Romanya, Almanya, İngiltere, Türkiye |
Struma Olayı veya Struma Fâciası, II. Dünya Savaşı sırasında Nazilerden kaçan Yahudileri Filistin'e götürmek üzere Romanya'dan yola çıkan Struma gemisinin İstanbul açıklarında bir Sovyet denizaltısı tarafından batırılmasıdır.
Arka plan
1940 yılında Nazi orduları Balkan sınırına dayanmışlardı. Naziler Polonya'da yürürlüğe koydukları Yahudi karşıtı yasaların benzerlerini müttefikleri Romanya'da da yürürlüğe koymuşlardı. 1941 yılına gelindiğinde Romanya'nın Yaş şehrinde 4 bin Yahudi'nin Nazilerce katledilmesiyle Romanya Yahudileri için Filistin'e gitmekten başka çare kalmamıştı.[1] Türkiye karasularını kullanarak Filistin'e kaçmayı planlayan Romanyalı zenginlerden ve entelektüellerden oluşan büyük bir Yahudi grubu birleştirdikleri para ile Struma isimli 1830 model bir motora sahip, 46 metrelik kömür gemisini kiraladılar.[2] Struma Panama bandıralı bir Bulgar gemisiydi.[3]
Geminin İstanbul'a ulaşması
12 Aralık 1941'de Romanya'nın Köstence limanından yaklaşık 790 yolcu ve 10 mürettebatla kalkan Struma'nın motoru İstanbul'a ulaşamadan açık denizde arızalandı. Yolcuların aralarında topladıkları para ve mücevherler karşılığında, yakından geçen bir geminin mürettebatı gemiyi onardı.[2] Gemi ikinci bir motor arızası sebebiyle 15 Aralık'ta İstanbul Boğazı'nda, Sarayburnu açıklarında demir attı.[2]
Almanya'nın İstanbul büyükelçisi gemide salgın hastalık olduğu ihbarında bulundu ve Almanya tarafından yolcuların karaya çıkarılmaması konusunda baskı yapıldı.[2] O dönemde Filistin'e Yahudi göçünü kısıtlayan İngiltere'nin de baskısıyla ne geminin yola devam etmesine ne de yolcuların karaya çıkmasına izin verildi. Almanya ile müttefik olan Romanya gemiyi geri kabul etmedi.[4]
Tarihi geçmiş Filistin vizesi bulunan birkaç yolcu İngiliz hükümetinin onayıyla, Martin Segal ve ailesi de ABD'nin ricası üzerine Vehbi Koç'un aracı olması ve Türk hükümeti nezdindeki girişimleriyle gemiden indirildi.[2] Segal, Standard Oil Company of New York isimli bir Amerikan petrol şirketinin Romanya müdürüydü.[2] Vehbi Koç ise aynı şirketin Türkiye temsilcisi idi. Koç, Segal ailesi için İçişleri Bakanı Faik Öztrak ve İstanbul Emniyet Müdürü İhsan Sabri Çağlayangil ile bir dizi görüşme yapmıştı.[2]
Kıyıda bekleyiş
9 hafta boyunca kıyıda demirli vaziyette bekleyen gemiye Kızılay ve İstanbul'daki Yahudi toplumu tarafından yardım malzemeleri ulaştırıldı.[4] Yardımları İstanbul'daki Yahudi toplumunun önderlerinden Simon Brod ve Rifat Karako organize ediyordu.[2] Struma'nın arızalı olan motoru da tamir edilmek üzere söküldü.[2]
Olay esnasında 15 yaşında olan ve yardım faaliyetlerinde görev alan Yahudi asıllı Türk işadamı İshak Alaton, Kızılay tarafından yapılan yardımların göstermelik olduğunu, yardımın büyük kısmının Türk Yahudi toplumu tarafından toplandığını belirtiyor. Alaton, kendisi ile yapılan bir mülakatta, ayrıca, geminin halatlarının gizlice kesilerek içerisindekilerin ölüme terk edildiğini iddia ile, bu olay dolayısıyla Türkiye'nin özür dilemesi gerektiğini ifade etmiştir.[4]
Batırılma
2. Geminin batırıldığı konum (41º23'K, 29º13'D
Gemide kalan yolcuların akıbeti ile ilgili haftalar süren müzakereler sonuç vermeyince, 23 Şubat 1942'de Türk hükümeti, motoru halen çalışmayan gemiyi Karadeniz'de Şile açıklarına çektirdi. Gece boyunca sürüklenen gemi, 24 Şubat sabahı büyük bir patlamanın ardından battı. 103' ü çocuk olmak üzere 768 kişi öldü. Sadece David Stoliar adlı 20 yaşında bir yolcu ve Ivanof Diko isimli ikinci kaptan sağ kurtuldu. Stoliar ve Diko sabaha kadar bir tahta kirişe tutunarak hayatta kalmaya çalıştı. İkili aynı zamanda donmak üzereydi. Daha sonra tüm umutları tükenen Diko kendini akıntıya bıraktı ve yaşamına son verdi. Stoliar ise çaresizlikten bileklerini kesmek istedi ancak donmak üzere olan elleri çakıyı açamadı. Ölmek üzereyken 12 kürekli Türk Kurtarma Kayığı tarafından bulundu ve karaya çıkartıldı.[4]
Uzun yıllar neden battığı bilinemedi. Sağ kurtulan tek yolcu olan David Stoliar, İsrail Silahlı Kuvvetler Radyosuna verdiği bir demeçte; geminin bir Türk torpido botunun açtığı ateş ile batırıldığını iddia etti.[5] 1960'larda Sovyet arşivlerinden çıkan belgeler ışığında Struma'nın Sovyet denizaltısı Shch-213 tarafından torpido ile vurularak battığı anlaşıldı.[6][7] Aynı denizaltı 23 Şubat akşamı Türk kargo gemisi Çankaya'yı da batırmıştı.[7][8] Sovyet denizaltısı Nazi Almanyası'na stratejik malzeme akışını önlemek amacıyla Karadeniz'e giren tüm tarafsız ya da düşman gemilerini batırması yönündeki gizli talimatı yerine getiriyordu.[9] Struma'nın batırılması hadisesi Sovyet askerî arşivlerine şu şekilde işlendi:[10]
| “ | Sc-213 denizaltısı ... 24.2.1942 sabahı korumasız vaziyetteki düşman gemisi Struma'ya rastladı ... Gemi 1118 metreden başarıyla torpidolandı ve batırıldı ... Genç subaylar ... Gemi Komutanı ve astsubaylar ... ve torpidoyu ateşleyen Kızıl Filo denizcileri ... cesaret örneği sergilemişlerdir. | ” |
Sonuçlar
Olaydan sonra dönemin başbakanı Refik Saydam "Türkiye başkaları tarafından arzu edilmeyen insanlara mekan olamaz." dedi.[11]
Struma Olayı, daha önce gerçekleşen Patria Olayı ile birlikte Yahudi yeraltı örgütlerinin Filistin'deki İngiliz mandasına karşı saldırılarını şiddetlendirmesinde önemli bir kilometre taşı oldu.[12] Bu örgütlerden biri olan Lehi, olayların sorumlusu olarak Filistin Yüksek Komiseri Harold MacMichael'ı gösterdi. Lehi üyesi iki genç ise, İngilizleri sorumlu gördükleri için Lord Moyne'u öldürdüler.[13]
Struma faciası için Türkiye'de ilk resmi anma, Kültür ve Turizm Bakanı Ömer Çelik'in hükümet adına katılımı ve taziye konuşması ile 24 Şubat 2015'te gerçekleşti.[14]
Popüler kültürde Struma
- Zülfü Livaneli tarafından yazılan ve 2011 yılında yayımlanan Serenad isimli roman bu olaya dayanmaktadır.
- Doğan Akhanlı'nın Madonna'nın Son Hayali romanı, ISBN 975-8859-25-0, 240s., İstanbul 2005
- Halit Kakınç (Struma - Yüzen Tabut) - Bu belgesel roman, Struma'yı işlemektedir.
- Hakan Akdoğan, Karanlıkta Bir Ninni - Struma romanı, ISBN 978-605-4849-52-9
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ↑ ‘Türk Schindleri’ efsaneleri
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Struma'nın intikamı mı? HaberTurk.com. Erişim: 25 Şubat 2012.
- ↑ Chronik des Seekrieges 1939-1945, Jürgen Rohwer, Gerhard Hümmelchen, 1968, s.223 Chronik des Seekrieges 1939-1945
- 1 2 3 4 Deliklitaş, Murat. "Ankara emir verdi, 768 Musevi öldü." Radikal Gazetesi 24 Şubat 2012, İnternet sürümü. <http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleID=1079802&CategoryID=77>. Arşiv. <http://www.webcitation.org/65hZiRCmn>.
- ↑ Sağ kurtulan tek adam "Türkler torpilledi," diyor.
- ↑ Rohwer, Jürgen (1997). Rohwer, Jürgen (1997), Allied submarine attacks of World War Two: European theatre of operations, 1939-1945. Naval Institute Press s.107. s. 107.
- 1 2 ShCh-213 Uboat.net. Erişim: 24 Şubat 2012.
- ↑ Rohwer, Jürgen (1997). Allied submarine attacks of World War Two: European theatre of operations, 1939-1945. Naval Institute Press. sf. 107.
- ↑ D. Frantz, C. Collins, Death on the Black Sea: The Untold Story of the Struma and World War II's Holocaust at Sea, HarperCollins, 2003, s. 256. ISBN 0-06-621262-6.
- ↑ D. Frantz, C. Collins, Death on the Black Sea: The Untold Story of the Struma and World War II's Holocaust at Sea, HarperCollins, 2003, ISBN 0-06-621262-6.
- ↑ Ayşe, Hür (16 Nisan 2011) "Azınlıklar Nasıl Azınlık Oldu." (Türkçe) (DOC) Uluslararası Nefret Söylemi Konferansı İstanbul: Agos https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:_FL_MHKm3FcJ:www.agos.com.tr/upload/files/EKLER.doc+&hl=en&pid=bl&srcid=ADGEEShPLCocP4I8CSRauBOTc00CLHagbO8-vevXHB7VtedaWmD8ncBzT0goc5YyegY1SVQHwJqBgtHJEAcWtEgclErNZ-4EzICw3uKa_A07Y2Efib1X9Oiph35qFzc9HoX0yfvZE1_A&sig=AHIEtbRZB0JS0poK3cPFZJaW4JeG1UC2VQ. Erişim tarihi: 27 Nisan 2012.
- ↑ "Palestine: World War II". Encyclopædia Britannica. Erişim: 24 Şubat 2012.
- ↑ 17.12.1999 / Cumhuriyet Gazetesi
- ↑ Uygar, Gültekin. "Struma faciası için ilk resmi anma" Agos gazetesi 24 Şubat 2015, İnternet sürümü. <http://www.agos.com.tr/tr/yazi/10682/struma-faciasi-icin-ilk-resmi-anma>.
Dış bağlantılar
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||