Trablusgarp Vilayeti

Vilayet-i Trablus-ı Garb ولاية طرابلس الغرب Osmanlı İmparatorluğu Vilayeti ← 1864–1912 → Trablusgarp Vilayeti (1900) Merkez Trablus Tarih  - Kuruluş 1864  - Trablusgarp Savaşı 18 Ekim 1912 Yüzölçümü  - 1900 1,051,000 km^2 (0 sq mi) Nüfus  - 1900 1,000,000       Yoğunluk 1 /km^2  (2,5 /sq mi) Bugün parçası Libya

Libya tarihi

Antik Çağlar Vandallar Orta Çağ Fizan Sultanlığı Zirid Krallığı Sicilya Krallığı Muvahhid Devleti Trablusgarp Sultanlığı Malta Şövalyeleri Osmanlı Dönemi Trablusgarp Eyaleti Trablusgarp Vilayeti Yakın Çağ Trablusgarp Protektorası Trablusgarp Cumhuriyeti Trablusgarp Kolonisi İtalyan Sirenaykası İtalyan Libyası Sirenayka Emirliği Libya Krallığı Kaddafi yönetiminde Libya 2011 Libya İç Savaşı Libya

Trablusgarp Vilayeti, 1864 yılında gerçekleşen yönetim reformu sonucu Trablusgarp Eyaleti yerine kurulan Osmanlı vilayetidir.

Tarihi

Trablusgarp Vilayeti, 1864 yılında kabul edilen Teşkil-i Vilâyet Nizamnâmesi ile Trablusgarp Eyaleti'nin kaldırılması sonucu kurulmuştur. Trablusgarp'ta idarenin güçlenmesi için merkez tarafından sürekli yöneticiler değiştirilmiştir.^[1] Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde Trablusgarp, Osmanlı'nın atadığı valilerce yönetilmiştir. 1908 yılında bölgedeki aşiretlerin çıkardığı bir isyanı Mustafa Kemal bastırmıştır.^[2] İtalyan egemenliğine girene kadar Trablusgarp'ı toplam 33 vali yönetmiştir.İtalya kendisine sömürge olarak gördüğü Trablusgarp'a çıkarma yapmıştır.Buradaki işgali önlemek için Kurmay Binbaşı Mustafa Kemal, Kurmay Binbaşı Enver ve Kurmay Albay Neşet görev yapmıştır.

1911 yılındaki Trablusgarp Savaşı'nda Osmanlı Devleti 100.000 kişilik İtalyan ordusuna karşılık 25,000 kişilk ordu ile Trablusgarp'ı korumaya çalışmıştır.Osmanlı ordusuna yerel bir tarikat olan Sanusi tarikatı da yardım etmiştir.Savaşın sonunda bölgeyi İtalyanlar işgal etmiştir.15 Ekim 1912'de İsviçre'nin Uşi (Ouchy) kentinde Uşi Antlaşması ile Trablusgarp İtalyanlara verilmiştir.Trablusgarp Savaşı ile dünyada ilk kez bir savaşta uçak kullanılmıştır.Trablusgarp Osmanlı Devleti'nin Afrika'daki son toprak parçasıdır.

Sancakları

1866-1877 arası vilayetin sancakları

Trablusgarp Sancağı, Hums Sancağı, Cebel-î Garbi Sancağı, Fizan Sancağı, Bingazi Sancağı

1877-1908 arası vilayetin sancakları

Trablusgarp Sancağı, Hums Sancağı, Cebel-î Garbi Sancağı, Fizan Sancağı

• Trablusgarp Sancağı, Trablusgarp Vilayeti'nin merkez sancağıdır. Trablusgarp Sancağı'na bağlı kazalar Kızıloğlu Başağalığı, Gıryan, Urfelle, Terhune, Zaviye ve Aciblat'dır.^[3]
• Fizan Sancağı, Trablusgarp Vilayeti'ne bağlı bir sancaktır. Fizan Sancağı'na bağlı kazalar Sebha, Reşade, Kavar, Asben, Fizan, Sokna, Şâti ve Gat'dır.^[3] Fizan'ın çoğunluğu çölden oluştuğu için Osmanlı Devleti Fizan Sancağı'nı genellikle sürgün yeri olarak kullanmıştır.
• Hums Sancağı, Trablusgarp Vilayeti'ne bağlı bir sancaktır. Hums Sancağı'na bağlı kazalar Hums, Mısrata, Zletin, Sirt ve Mislata'dır.^[3]
• Cebel-i Garbiye Sancağı, Trablusgarp Vilayeti'ne bağlı bir sancaktır.Osmanlı'nın son dönemlerinde Sancak Beyi Ragıp Bey'dir.^[4] Cebel-i Garbiye Sancağı'na bağlı kazalar Cebel-î Garbi, Gadamis, Nalut, Fasato ve Havz'dır.
• Bingazi Sancağı, diğer bir adıyla Bingazi Sancağı,Trablusgarp Vilayeti'ne bağlı bir sancaktır. 1877 yılında Trablusgarp Vilayeti'nden ayrılarak müstakil bir sancak olmuştur.^[5]

Trablusgarp Savaşı'nda, Kurmay Binbaşı Mustafa Kemal, Bedevi mücahitler önünde emirlerini yazdırırken (1912)

Nüfus

Nüfus
Trablusgarp
Yıl	Nüfus
1867	750.000
1890	800.000
1900	1.000.000
Y & G

Görev yapmış valiler

• Mahmud Nedim Bey (Ağustos 1860 - Nisan 1867)
• Hasan Paşa (Nisan 1867 - Temmuz 1867)
• Cezayirli Ali Rıza Paşa (Temmuz 1867 - Mayıs 1870) (1. kez)
• Mustafa Paşa (Mayıs 1870 - Haziran 1870)
• Mehmet Halet Paşa (Haziran 1870 - Eylül 1871)
• Bostancıbaşızade Mehmet Reşit Paşa (Eylül 1871 - Nisan 1872)
• Cezayirli Ali Rıza Paşa (Nisan 1872 - Haziran 1873) (2. kez)
• Hasan Samih Paşa (Haziran 1873 - Kasım 1874)
• Mustafa Asım Paşa (Kasım 1874 - Şubat 1875) (2. kez)
• Fosfor Mustafa Sıtkı Paşa (Şubat 1875 - Ağustos 1877)
• Mehmet Celalettin Paşa (1877)
• Söylemezoğlu Ali Kemali (Aralık 1877 - Şubat 1878)
• Mehmet Sabri Paşa (Şubat 1878 - Temmuz 1879)
• Ahmed İzzet Paşa (Temmuz 1879 - Mayıs 1880)
• Mehmet Nazif Paşa (Mayıs 1880 - Ekim 1881)
• Ahmed Rasim Paşa (Ekim 1881 - Haziran 1896)
• Nemik Bey (Haziran 1896 - Mart 1899)
• Haçim Bey (Mart 1899 - Temmuz 1900)
• Hafız Mehmet Paşa (Temmuz 1900 - Aralık 1903)
• Hasan Hüsnü Paşa (Aralık 1903 - Mayıs 1904)
• Abdurrahman Bey (Mayıs 1904 - Ağustos 1904)
• Recep Paşa (Ağustos 1904 - Ağustos 1908)
• Ahmet Fevzi Paşa (Aralık 1908 - Ağustos 1909)
• Hüseyin Hüsnü Paşa (Ağustos 1909 - Ağustos 1910)
• İbrahim Paşa (Ağustos 1910 - 5 Kasım 1911)
• Neşet Bey (Kasım 1911)
• Bekir Samih Bey (Kasım 1911 - 1912)
• ......... (1912 - 1915)
• Osman Bey (1915 - 1917)
• Nuri Bey (1917 - 1918)
• İshak Bey (1918)
• Osman Fuat Bey (1918 - 16 Kasım 1918)

Kaynakça

1. II. Abdülhamit Döneminde Osmanlı'da Vilayet Yönetiminde Düzenleme Gayretleri-Trablusgarp Örneği (Türkçe). Ankara Üniversitesi.
2. Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı
3. Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye’nin Bin Üçyüz Onüç Senesine Mahsus İstatistik-i Umumîsi, İstanbul, Alem Matbaası, 1316/1900
4. Dr. Abdülmecit Mutaf. Salnâmelere Göre Karesi (1847-1922), (2003) Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı, sf.141,169.
5. Hale Şıvgın, Erling Karlberg "Trablusgarp Savaşı ve 1911-1912 Türk-İtalyan ilişkileri", sf.9, Türk Tarih Kurumu Basımevi (1989).