Tuna Vilayeti
| |||||||||||||||||||
Tuna Vilayeti, Tanzimat döneminde Bulgaristan'da kurulan örneklik yönetim birimi (1864-1878)
Tarih
Avrupa devletlerinin Hıristiyan ögeleri kışkırtmaları sonucu reayanın (Osmanlı Devleti'nin Hıristiyan uyruğu) Balkanlar'da çıkardığı çeşitli olaylar yüzünden Sadrazam Keçecizade Fuat Paşa bölgede ıslahat yapılmasını gerekli gördü. Bu yolda ilk adım "Teşkil-i Vilayat Nizamnamesi"nin yayımlanmasıyla atıldı (1864). Eski eyaletlerin yerine sancak, kaza ve nahiye birimlerine dayalı yeni vilayetler kurulmasını öngören bu yasanın önce Rusçuk merkez olarak Silistre, Vidin, Niş ve Sofya yörelerinin birleştirilmesinden oluşan Tuna Vilayeti'nde denenmesine karar verildi.
Tuna Vilayeti özellikle Mithat Paşa'nın valiliği döneminde ön plana çıkan, matbaası ve çıkardığı Tuna Gazetesi ile Rumeli'de dikkat çeken önemli bir vilayettir. Bu önem biraz da coğrafi konumdan, yani vilayetin önemli bir bölümünün Tuna Nehri kıyısında yer alıyor olmasından kaynaklanmaktadır. 1873 yılı itibariyle Rusçuk, Vidin, Varna, Sofya, Tırnova, Niş ve Tulça olmak üzere 7 sancak, 41 kaza ve 18 nahiyeden oluşan Tuna Vilayeti'nin merkezi Tuna kenarında yer alan Rusçuk şehriydi.[1]
Sancaklar ve kazâlar
- Rusçuk Sancağı: Rusçuk, Hezargrad, Silistre, Eski Cuma ve Şumnu kazâları
- Sofya Sancağı: Sofya, Köstendil, Dupnice (Dubenice), Radomir (Dadumira), İzladi, Orhaniye, Samokov kazâları.
- Tırnova Sancağı: Tırnova, Troyan, Lofça, Osmanpazarı, Servi, Gabrova kazâları.
- Niş Sancağı: Niş, Leskofça, Şehirköy, Ürgüp kazâları.
- Tulça Sancağı: Tulça, Babadağı, Mecidiye, Sülne (Süne), İshakçı (İshakça), Maçin, Hırşova, Köstence kazâları.
- Varna Sancağı: Varna, Pravadi, Balçık, Pazarcık (Tatar Pazarı), Mangalya, Kozluca kazâları.
- Vidin Sancağı: Vidin, Berkofça, Lom, Belgratçık, Rahova, Ivraca, Adliye kazâları.
Yaptığı olumlu işler göz önünde tutularak Tuna Vilayeti valiliğine atanan Mithat Paşa nahiyelerde nahiye meclisleri, köylerde ihtiyar hayetleri kurdu; kazalarda kaymakamların başkanlığında çalışacak Müslim ve Gayrimüslim üyelerden meydana gelen idare ve deavi meclisleri olmak üzere iki meclis oluşturdu; vilayet merkezinde de tüm vilayetin yönetimiyle uğraşan ve yılda bir kez toplanan bir Meclis-i Umumi-i Vilayet oluşturdu. Ayrıca, vali muavinliği, merkez mutasarrıflığı, ecnebiye işleri müdürlüğü ve nafia işleri müdürlüğü gibi yeni memurluklar kurdu. Vilayetin güvenliğinin gerektiği gibi sağlamak için zaptiye örgütü güçlendirildi; köylülere kredi sağlayacak "Menafi Sandıklar", Tuna'da insan ve eşya ulaşımını kolaylaştıracak bir gemi işletmesi (İdare-i Nehriye) kuruldu; kentler arasında düzenli posta arabası seferleri konuldu; Müslüman ve Hıristiyan kimsesiz çocukların bakımı için mutasarrıflık merkezlerinde yurtlar açıldı; vergi toplama işi yeni ve sağlam temellere bağlandı. Çok becerikli bir vali olan Mithat Paşa'nın Tuna Vilayeti deneyimindeki başarısı üzerine yeni vilayet örgütlenmesinin tüm yurtta uygulanması kararlaştırıldı (1866).
Ancak, Tuna vilayetinin tüm Bulgaristan'da bir yönetim birliği oluşturması, Bulgar bağımsızlık amacına ters düştüğünden, Rusya'nın desteklediği Slav devrim cemiyetlerinin kışkırtmasıyla bölgede çete hareketleri başladı (1867). Bâb-ı Âli, Bulgar Kilisesi'nin bağımsızlığını onaylamak zorunda kaldıktan (1868) sonra büsbütün alevlenen Bulgar milliyetçiliğinin neden olduğu ayaklanma Tuna Vilayeti'nde Silistre, Vidin, Sofya gibi önemli sancak merkezlerinin yakılıp yıkılmasına, buralarda Müslümanların toplu kıyıma uğramasına ve bazı nahiyelerde yönetimin asilerin eline geçmesine yol açtı (1876). Rumeli serdarı Çırpanlı Abdülkerim Nadir Paşa, bu kanlı ayaklanmayı aynı yıl güçlükle de olsa bastırmayı başardı. Ancak 93 Harbi'nde (1877-78 Türk-Rus Savaşı) Rus kuvvetlerince işgal edilen Tuna Vilayeti, Berlin Antlaşması'yla (1878) bırakıldığı yeni kurulan Bulgaristan Prensliği tarafından lağvedildi.
Valiler
Tuna Vilayeti'nin valileri:[2]
- Mithat Paşa (1864 - 1868)
- Mehmet Sabri Paşa (1868 - 1868)
- Arnavut Mehmet Akif Paşa (1869 - 1870)
- Ömer Fevzi Paşa (1870 - 1871)
- Ahmet Rasim Paşa (1871 - 1872)
- Ahmed Hamdi Paşa (1872 - 1873)
- Abdurrahman Nureddin Paşa (1873 - 1874)
- Asım Mehmed Paşa (1874 - 1876)
- Halil Rifat Paşa (1876 - 1877)
- Ahmed Mazhar Paşa (1876 – 1877)
Kaynakça
- ↑ Kamil Çolak, Tuna Gazetesi Perspektifinden Tuna Vilayeti'ndeki 1873 Tarihli Kolera Salgını, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25/2011.
- ↑ World Statesmen — Bulgaria
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||