Uzman jandarma
Uzman Jandarma, Türk Silahlı Kuvvetlerinde bir rütbe ve bu rütbeyi taşıyan asker. Halihazırda Ankara Jandarma Okullar Komutanlığında Bir yıl süreli Uzman Jandarma Askeri Okulunu (JANU) başarı ile bitiren Uzman Jandarma çavuştan Uzman Jandarma sekizinci kademeli çavuş rütbesine sahip yalnızca Jandarma Genel Komutanlığı bünyesinde görev yapan asker kişilerdir.
Eğitim
Uzman Jandarma'lar 18 yaşını bitirmiş ve 24 yaşını geçmeyen en az lise veya dengi okul veya yüksek okul ve fakülte mezunu kişilerden temin edilmekte iken, 2013 yılında kapatılmış ve günümüzde Uzman Jandarma alımı yapılmamaktadır.[1] Uzman Jandarmalar Uzman Çavuş, Uzman Onbaşı gibi sözleşmeli personel değildir. Uzman Jandarma Statüsüne haiz kişilerdir.
Bayan Uzman Jandarma Rütbesi
2004 yılında, 3466 sayılı Uzman Jandarma kanununa getirilen ek madde ile sadece Jandarma Bando Komutanlıklarında istihdam edilmek üzere, 18 yaşını bitirmiş ve 24 yaşını geçmeyen en az lise ve dengi okul mezunu bayanlarda Uzman Jandarma Rütbelisi kaynakları arasında yer alır bendi eklenmiştir.
Uzman Jandarma eğitimi
Uzman Jandarmaların eğitimi Ankara Jandarma Okullar Komutanlığı Uzman Jandarma Okulunda, ÖSYM tarafından gerçekleştirilen merkezi sınavın ardından, yapılan mülakatı başarı ile kazananlara verilir. Sınav ve mülakatı kazananlar Uzman Jandarma adayı olarak askeri okulda eğitim hayatına başlarlar. Askeri okula girmeye hak kazanan Uzman Jandarma adayı okulda, Uzman Jandarma Çavuş rütbesinin üst bölümünde bulunan çapraz bölümde çapraz tek çizgi ve bu çizginin üzerinde yazan Uzman Jandarma yazılı rütbe ile eğitim görürler. Uzman Jandarmalar 1 ( Bir )yıl süreli ( Ankara ) ili Beytepe de bulunan Jandarma Okullar Komutanlığındaki hukuk, mesleki ve askeri eğitimlerine müteakip, 6 aylık staj eğitimi için kıtalarındaki görevlerine atanır ve nasp edilirler. Uzman Jandarmalar kıt'alarda, devriye komutanı ve devriye komutan yardımcısı olarak görev yaparlar. Ayrıca kıt'alarda öncelikli olarak mesleki eğitim başta olmak üzere, yurtdışı yabancı dil kursları gibi genel kolluk görevini icra etmekte kullanabilecekleri pek çok kursa katılırlar.
Staj
Uzman Jandarmalar kıt'aya katıldıklarında 6 ay süre ile staja tabi tutulurlar. Bu süre içerisinde stajyer Uzman Jandarma olarak adlandırılırlar. 6 aylık stajyerlik dönemi sonunda yapılan sınavda başarılı olanlar il içinde ve görev yaptığı yerlere Uzman Jandarma olarak naspedilir. Başarısız olanlar Uzman Jandarma naspedilmezler. Uzman Jandarma Okuluna girmeden önce askerliğini yapmamış personel, bu (1) bir yıllık askeri okul ve 6 aylık staj süresi sonunda kendi istekleri ile görevde kalmak istemedikleri takdirde veya göreve alınmadığı takdirde kanunen eğitimde geçen süreler nedeniyle muvazzaf askerlik hizmetini tamamlamış sayılırlar.
Uzman Jandarma Okulunun kapatılması
Jandarma Genel Komutanlığı 14 Şubat 2012 tarihli Uzman Jandarma Okulunun Kapatılarak Jandarma Astsubay Meslek Yüksek Okulunun Öğrenci Kapasitesinin Artırılması başlıklı güncel haber linkinde bulunan BN - 04 / 12 numaralı bilgilendirme haberinde belirtildiği üzere, 2012-2013 eğitim ve öğretim yılından itibaren, Uzman Jandarma Okulunun kapatılarak, Jandarma Astsubay Meslek Yüksek Okulunun öğrenci kapasitesinin artırılmasına karar verilmiştir.[1][2] Ankara ilinde Beytepe Güvercinlik'te bulunan Jandarma Eğitim Komutanlığı bünyesinde yer alan Uzman Jandarma Okulu 2013 yılı itibariyle kapatılmış ve son mezunlarını vermiştir. Jandarma Genel Komutanlığına bağlı Jandarma Bölge Komutanlıkları, Jandarma Eğitim Komutanlıkları, İl Jandarma Komutanlıkları, İlçe Jandarma Komutanlıkları ve Jandarma Karakol Komutanlıklarında bulunan Uzman Jandarma kadroları Astsubay kadrosuna dönüştürülmüştür. Uzman Jandarmalar 3466 sayılı Uzman Jandarma Kanununda yazdığı şekilde, eski sistemde olduğu gibi Astsubaylık sınavları ile Astsubay olmaya devam edeceklerdir. Halen Jandarma Genel Komutanlığında görev yapan ve Astsubaylık sınavı şartlarını taşımayan Uzman Jandarmalar ise emeklilik sistemlerine uygun şekilde uzun dönemde emekli edileceklerdir.[3]
Uzman Jandarma statüsündeki rütbelilerin Jandarma Genel Komutanlığına alınmaya başladıkları, 1989 yılından 2013 yılına kadar (2013 dahil) gerekli şartları sağlayan 8.207 Uzman Jandarma Astsubay olmaya hak kazanmış ve Astsubay olarak görevlerine devam etmektedirler. Ancak Astsubaylık sınavını kazanan Uzman Jandarma kaynaklı Astsubaylar 2003 yılına kadar Uzman Jandarmalıkta geçen sürelerini aynı zamanda rütbe olarak alırken, bu tarihten sonra Astsubay olan Uzman Jandarma kaynaklı Astsubaylar bu hakkı alamamaktadırlar. Örneğin 2003 yılında Astsubaylık sınavını kazanan Uzman Jandarma kaynaklı bir Astsubay, Uzman Jandarmalıkta geçen süresi ne kadar olursa olsun, Astsubay Çavuş rütbesi ile görevlerine başlayarak devam etmekte ve rütbe yükselmelerini Astsubaylar gibi yapmaktadırlar. Oysa 2003 yılından önce Astsubaylık sınavlarını kazanan Uzman Jandarma kaynaklı Astsubaylar, Uzman Jandarmalıkta geçen sürelerini aynı süre Astsubaylık yapmış gibi her yıl rütbe alarak görevlerine devam etmektedirler.[4] Astsubaylığı kazanan Uzman Jandarma kaynaklı Astsubaylardan ise 190'ı Subaylık sınavlarını kazanmış ve Subay rütbesiyle Jandarma Genel Komutanlığında hizmet vermeye devam etmektedirler.[3]
Uzman Jandarma mevcudu
Uzman Jandarma Okulu'nun 2012 yılı mezunlarını vermesinin ardından kapatılması ile birlikte personel mevcudu istifa ve emekli olanlar nedeniyle azalmaktadır. Buna karşın 2012 yılı Haziran ayında Jandarma Genel Komutanlığı'nda 8.075 Uzman Erbaş görev yaparken [5], bu sayı 2015 yılı Ekim ayında Uzman Jandarmaların sayısını geçerek 22.497 [6] olmuştur.
| Ay | Yıl | Mevcut | Kaynak |
|---|---|---|---|
| Kasım | 2011 | 24.700 | [7] |
| Haziran | 2012 | 24.176 | [5] |
| Temmuz | 2013 | 24.292 | [8] |
| Eylül | 2013 | 24.051 | [9] |
| Ekim | 2015 | 22.394 | [6] |
Uzman Jandarmaların Statüsü
Uzman Jandarmalar muvazzaf Subay ve Astsubaylar gibi (Kadrolu) rütbeli statüsündedirler. 3466 sayılı Uzman Jandarma Kanununa tabidirler. Uzman Jandarmalar yalnızca Jandarma Genel Komutanlığı bünyesinde görev yaparlar ve Uzman Erbaşlar (Uzman Çavuş ve Uzman Onbaşı), Astsubaylar ve Subaylar gibi başka bir sınıfa (Kara, Hava, Deniz) geçiş yapamazlar. Mecburi hizmet süreleri, Astsubay ve Subaylarda olduğu gibi Uzman Jandarmalarda da 10 yıldır. Stajyer rütbeli olarak Jandarma genel komutanlığının İlçe Jandarma komutanlıklarında 6 Ay süreli staj eğitimleri yapılmaktadır ve bu görev sürelerinden sayılır. 6 aylık staj süresinin ardından istifa etmeyen Uzman Jandarmalar, sonraki 10 yıllık süre içerisinde görevlerinden ayrılamaz ve istifa edemezler. Uzman Jandarmalar çeşitli kademelerde komutanlık yapmakta ve 2013 yılı itibariyle Astsubay kadro görev yerlerinde görevlendirilmektedirler. Uzman Jandarmalar 3466 sayılı kanunun 9. maddesi gereğince Uzman Erbaşların, Erbaşların, Sözleşmeli Erlerin ve Erlerin üstü konumundadırlar. İsim benzerliğinden ve halkımızca tam olarak tanınmadıklarından dolayı rütbece hiç alakalı olmadıkları Uzman Çavuşlar ile zaman zaman karıştırılabilmektedirler. Uzman Jandarma rütbelisi, TSK'daki 3269 sayılı Uzman Erbaşlar kanununa tabi statüdeki (Uzman Çavuş, Uzman Onbaşı) sözleşmeli personel ile aynı konum ve rütbede değildirler.
Uzman Jandarmaların yaş haddi 56'dır. Askerî öğrencilerle astlık ve üstlük münasebetleri yoktur. Uzman jandarmalar, mülkî görevlerinin yapılması sırasındaki suçlarla ilgili olarak, 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun hükümlerine tabidirler.
Tarihçe
Sadece Jandarma Genel Komutanlığı bünyesinde ilk olarak 1928 yılında, Ankara ilinde askerliğini Jandarma olarak yapmış ve akranları arasında başarı göstermiş olan ilkokul mezunlarından bu işe istekli olanlardan Uzatmalı Jandarma mektebi adı altında personel yetiştirme faaliyetlerine başlanılmıştır. Amaç Jandarma teşkilatının profesyonelleşmesi ve küçük subay açığını kapatmaktır. Ancak bu sınıf zaman içerisinde Karakol Komutanlığı, müfreze kumandanlığı görevlerini başarı ile ifa etmişlerdir. Uzman Jandarmalar 1967 ve 1969 yılları arasında üç dönem halinde Uzatmalı Çavuş olarak göreve alınmıştır. Ancak bu yıllardan sonra uzatmalı çavuş alımı yapılmamış, 1989 yılında ise Jandarma teşkilatına tekrar bu rütbe kazandırılmış ve Uzman Jandarma okulları adı altında Ankara ili Güvercinlik'te ve Afyon ili Emirdağ ilçesinde 2 Askeri okul açılmıştır. Açılan bu okullar günümüze kadar toplam 32.343 mezun vermiştir.Bu mezunların büyük birçoğunluğu (1992-1999 yılları arasında) Jandarma Astsubayı kaynağını oluşturmuşlardır. O günden bu yana Jandarma teşkilatının her birim ve branşında görev yapmaktadırlar. Uzman Jandarma okulu 1 yıldır. Jandarma Genel Komutanlığı bünyesinde sadece Valilik emrine ataması yapılan sınıf Uzman Jandarma sınıfıdır. Türkiye'nin %84'lik gibi büyük bir alanında emniyet ve asayiş hizmetlerini yerine getirmekte olan Jandarma Genel Komutanlığı kendi içerisinde pek çok dal ve branşa ayrılmış olup, bu branşlaşma ve yapılanmasını halen sürdürmektedir. Jandarma terimi ve olgusu tamamen Fransız coğrafyasından alınmıştır. Fransız Jandarması 2009 yılında Avrupa Birliği normlarının yanı sıra Avrupa Birliği insan hakları bildirgesine uygun şekilde doğrudan ve yalnızca İçişlerine bağlı olarak görev yapmaktadır. Jandarma Genel Komutanlığında görevli Uzman Jandarma rütbelileri 1998 yılına kadar Afyon Emirdağ'da ve Ankara Güvercinlik'te bulunan Jandarma Okullar Komutanlığındaki okullarda Uzman Jandarma rütbelisi olarak eğitilerek mezun edilmiş ve Jandarma teşkilatındaki saflarında yerlerini almışlardır. 2003 yılından itibaren Uzman Jandarma Okulu, Subay Temel Kursu, Jandarma Astsubay Okulu ile birlikte Ankara ili Beytepe ilçesinde bulunan Jandarma Okullar Komutanlığına taşınmış ve bu tarihten sonra tüm Jandarma rütbelileri bu okuldan mezun olmuşlardır. 1989 yılında birinci ve ikinci dönem olmak üzere iki dönem mezun veren bu okullar, 1990 yılından itibaren her yıl bir dönem mezun vermeye başlamışlardır. Her yıl sayısı değişmekle birlikte 2013 yılına kadar bu okullarda dönem içerisinde toplam 1100'e yakın Uzman Jandarma mezun olmakta ve kıt'alara naspedilmektedirler.
Görevleri ve görev yerleri
Türkiye'de bilinen genel kanının aksine 3269 sayılı kanuna tabi Uzman Erbaşlardan, statüleri aldıkları eğitim durumları ve görev bakımından tamamen farklı olan Uzman Jandarma'lar; 3466 sayılı yasanın 9'uncu maddesi gereğince, Uzman Çavuşların üstü oldukları halde zaman zaman Uzman Erbaşlar ile karıştırılmaktadırlar. Belediye sınırları dışında emniyet ve asayiş hizmetini yürütmek ile görevli olan Jandarma Teşkilatı içerisinde bir Astsubayın aldığı tüm eğitimleri alan ve aynı yetkiler ile donatılan Uzman Jandarma'lar bulundukları görev yerlerinde de aldıkları çeşitli eğitimlerin ardından Jandarma Trafik, Olay Yeri İnceleme, Kaçakçılık, Çocuk Suçları, Muhabere, Kriminal, Asayiş, İstihbarat, gibi dallarda rütbeli olarak branşlaşmakta ve görev yapmaktadırlar.
Uzman Jandarmalar kadrolarında belirtilen görevler ile zabıta memuru olarak, 2803 sayılı Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanunu ile 2559 sayılı Polis Vazife ve Selahiyet Kanununun kendilerine verdiği tüm görevleri yerine getirir ve bu yetkileri kullanırlar. Her rütbede normal bekleme süresi 3, en fazla bekleme süresi ise sıhhi izin süreleri hariç 4 yıl olup, rütbe terfileri her yıl 30 Ağustos tarihinde yapılır. Uzman Jandarmalar hakkında her yıl yönetmelikte belirtilen esaslar dahilinde askeri ve mülki olmak üzere iki çeşit sicil belgesi düzenlenir. Jandarma Astsubayları hakkında mülki makamlar tarafından sicil düzenleme yetkisi 2000 yılı öncesinde kaldırılmıştır. Bu nedenle Jandarma Subay, Astsubay ve Uzman Erbaşları hakkında mülki sicil düzenlenmez. Askeri ve mülki sicil belgelerinin yıllık sicil notu ortalaması sicil tam notunun %60 ve yukarısı olan Uzman jandarmalara kademe ilerlemesi yaptırılır. Kademe ilerlemesi şartları 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanununa göre yapılır. Mülki görevi bulunmayan Jandarma birliklerinde görev yapan Uzman Jandarmalar için sadece askeri sicil belgesi düzenlenir.
Uzman Jandarmaların sicil ve hakları
Rütbe bekleme süresi içinde asgari iki yıllık sicili bulunan ve bu sicillerinin ortalaması sicil tam notunun %60 ve daha yukarısı olanlar bir üst rütbeye terfi ettirilirler.
Uzman Jandarmalar her yıl belirlenen tarihlerde yönetmeliğe göre belirlenecek sınavlara müteakip Jandarma Astsubay meslek Yüksekokulu JAMYO bünyesinde görecekleri eğitimin ardından, Jandarma Astsubayı nasbedilerek görevlerine devam ederler. Astsubaylığa nasbedilenlerin mecburi hizmet süresi Uzman jandarmalığa nasıp tarihinden itibaren 10 yıldır. Uzman Jandarmalara, 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanununda Uzman Jandarmalar için belirlenen gösterge tablosuna göre aylık verilir.
Uzman Jandarmalar Türk Silahlı Kuvvetleri Kıyafet Yönetmeliğinde belirtilen Astsubaylar ile aynı kıyafeti giyerler. Uzman Jandarma öğrenci adaylarının giyim, kuşam ve istihkakları askeri öğrenci kıyafetidir. Uzman Jandarmaların giyimi kuşamı ve istihkakları ise 747l sayılı yasaya göre verilir. Uzman Jandarmalara, Jandarma Okullarından mezun olduktan sonra kendilerine verilen staj eğitimine müteakip, 5143 sayılı yasaya göre devlet tarafından zati tabanca verilir. Verilen bu tabanca için ücret alınmaz. Ayrıca kendileri istedikleri takdirde yabancı ve yerli marka zati tabanca alabilirler ve zati tabancalarını sivil olarak da her zaman yanlarında taşıyabilirler. Emeklilik durumunda, emekli subay ve astsubaylara uygulanan statüde zati tabancalarını yanlarında taşırlar.
Uzman Jandarmalar Kamu Konutlarından istifade ederler. Ayrıca Jandarma Genel Komutanlığının sosyal tesislerinden faydalanırlar.
Rütbeler
Uzman Jandarmaların rütbeleri dördüncü kademeye kadar her üç yılda bir aldıkları kademe adı verilen çizgiler ile belirtilir. Dördüncü kademeden sonra ise bir kalın çizgi dört kademeyi işaret eder ve başta bir kalın çizgi olmak üzere rütbenin altına doğru tek bir ince çizgi beş kademeli, iki ince çizgi altı kademeli, üç ince çizgi yedi kademeli, dört ince çizgi ise sekiz kademeli Uzman Jandarma rütbesini belirtir. 2007 yılına kadar harici elbise adı verilen tören elbisesinde beş, altı, yedi ve sekiz kademeli rütbeler için Uzman Jandarmalar kollarındaki rütbelerinin yanı sıra, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'ndaki Subaylarda olduğu gibi kollarına altın sarısı çizgi takmaktaydılar. Uzman Jandarma rütbelerinin kısa şekilde yazılmasında kademeler roma rakamları ile belirtilir. Uzman Jandarmaların rütbeleri aşağıda gösterildiği şekildedir;
| Rütbenin adı | Kısa yazılışı |
|---|---|
| Uzman Jandarma Çavuş | Uzm.J.Çvş. |
| Uzman Jandarma Birinci Kademeli Çavuş | Uzm.J.I.Kad.Çvş. |
| Uzman Jandarma İkinci Kademeli Çavuş | Uzm.J.II.Kad.Çvş. |
| Uzman Jandarma Üçüncü Kademeli Çavuş | Uzm.J.III.Kad.Çvş. |
| Uzman Jandarma Dördüncü Kademeli Çavuş | Uzm.J.IV.Kad.Çvş. |
| Uzman Jandarma Beşinci Kademeli Çavuş | Uzm.J.V.Kad.Çvş. |
| Uzman Jandarma Altıncı Kademeli Çavuş | Uzm.J.VI.Kad.Çvş. |
| Uzman Jandarma Yedinci Kademeli Çavuş | Uzm.J.VII.Kad.Çvş. |
| Uzman Jandarma Sekizinci Kademeli Çavuş | Uzm.J.VIII.Kad.Çvş. |
Popüler kültürde Uzman jandarma
Yönetmenliğini Osman Sınav'ın yaptığı, 16 Aralık 2009 tarihinden 12 Haziran 2013 tarihine kadar TRT'de yayınlanan "Sakarya Fırat" isimli televizyon dizisinin başrol karakteri olan Osman Kanat Uzman Jandarma'dır ve hayali olarak Şırnak ilinde bulunan Çeliktepe Jandarma Karakolunda görev yapmaktadır. Osman Kanat karakterini ise oyuncu Tayanç Ayaydın canlandırmıştır.[10][11]
Galeri
Uzman Jandarma Adayı
Uzman Jandarma Çavuş
Uzman Jandarma Birinci Kademeli Çavuş
Uzman Jandarma Üçüncü Kademeli Çavuş
Uzm.J.IV.Kad.Çvş. bez rütbesi
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- 1 2 "Uzman Jandarma kadroları Astsubay kadrosuna dönüştürüldü". Vikihaber. 21 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140321134946/http://tr.wikinews.org:80/wiki/Uzman_Jandarma_kadrolar%C4%B1_Astsubay_kadrosuna_d%C3%B6n%C3%BC%C5%9Ft%C3%BCr%C3%BCld%C3%BC. Erişim tarihi: 1 Haziran 2012..(Türkçe)
- ↑ "Uzman Jandarma Kaldırılıyor". askerhaber.com. 15 Şubat 2012. 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160312071947/http://askerhaber.com/haber/6257/uzman-jandarma-kaldiriliyor.html. Erişim tarihi: 1 Haziran 2012..(Türkçe)
- 1 2 "Muammer Güler: Uzman jandarma ve astsubay kadroları...". aksam. 26.07.2013. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304201930/http://www.aksam.com.tr/siyaset/muammer-guler-uzman-jandarma-ve-astsubay-kadrolari/haber-229421. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013.
- ↑ "AYİM : Rütbe Bekleme Süresi". msb. 05.02.2008. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304190129/http://www.msb.gov.tr/ayim/Ayim_karar_detay.asp?IDNO=4840&ctg=000002000027000002. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013.
- 1 2 "TSK, personel sayısını açıkladı" (Türrkçe). cnnturk.com. 1 Haziran 2012. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160709174057/http://www.cnnturk.com/2012/turkiye/06/01/tsk.personel.sayisini.acikladi/663366.0/. Erişim tarihi: 24 Ekim 2015.
- 1 2 "TSK personel sayısını açıkladı" (Türkçe). optimushaber.com. 3 Ekim 2015. 24 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20151024085335/http://www.optimushaber.com/d/other/3.20151003121947.jpg. Erişim tarihi: 24 Ekim 2015.
- ↑ "Genelkurmay personel sayısını açıkladı" (Türkçe). Sabah.com. 21 Kasım 2011. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160305141942/http://www.sabah.com.tr/gundem/2011/11/21/genelkurmay-personel-sayisini-acikladi. Erişim tarihi: 24 Ekim2015.
- ↑ "TSK Personel Sayısı Güncellendi". haberler. 02.05.2013. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160310161458/http://www.haberler.com/tsk-personel-sayisi-guncellendi-4584562-haberi/. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013.
- ↑ "İşte TSK'nın personel sayısı". haberturk. 06.09.2013. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160305114549/http://www.haberturk.com/gundem/haber/875497-iste-tsknin-personel-sayisi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2013.
- ↑ Türkçe Vikipedi, Sakarya Fırat maddesi, Erişim tarihi: 15.01.2015
- ↑ zaman.com.tr, 'Sakarya Fırat' dizisinin sona ermesi jandarma teşkilatını üzdü, Tarih: 14.06.2013, Erişim tarihi: 15.01.2015
