Versinikia Muharebesi

Versinikia Savaşı
Bizans-Bulgar savaşlarının bir parçası
Krum Han yönetiminde en önemli savaş ve seferleri içeren Bulgaristan
Tarih 22 Haziran 813 Bölge Malamirovo, Bulgaristan ile Edirne, Türkiye arasında Sonuç Bulgarlar'ın kesin zaferi
Taraflar
Birinci Bulgar İmparatorluğu	Bizans İmparatorluğu
Komutanlar ve liderler
Krum Han	I. Mihail Rangabe
Güçler
~12,000[1]	~26,000[1]
Kayıplar
çok az	ağır

Versinikia Savaşı (Bulgarca: Битката при Версиникия, Yunanca: Μάχη της Βερσινικίας) Birinci Bulgar İmparatorluğu ile Bizans İmparatorluğu arasında 813 yılında Adrianopolis şehri (günümüz Türkiye'sinde Edirne) civarında gerçekleşmiş savaş.

Arka plan

811 yılında Pliska Savaşı savaşında İmparator I. Nikeforos'un ordusuna karşı kazanılan büyük zaferden sonra, Bizans İmparatorluğu çok zor bir duruma düştü. Savaşta ağır şekilde yaralanan Nikeforos'un oğlu (ve yasal varisi) Stavrakios aynı yılın sonbaharında bir saray Coup d'état sonrası tahttan indirildi. I. Nikeforos'un hükümdarlığında Kouropalates (saray yöneticisi) olan I. Mihail Rangabe kendini imparator ilan etti.

Nikeforos'un seferi sırasında ağır kayıp ve büyük malzeme hasarına uğrayan Bulgaristan'da ordusunu ve kaynaklarını yeniden düzenlemek zorundaydı ve bunu ancak ertesi yıl yapabildi. Bulgar saldırıları özellikle Strymōn (Struma) vadisi boyunca olmak üzere çoğunlukla Trakya'ya odaklanmıştı. Birçok kasaba ele geçirildi ve nüfusu Tuna'nın diğer tarafına kuzeye uzağa sürgün edildi. Bu saldırı, Bizans nüfusu arasında paniğe neden oldu ve Bulgarlar tarafından saldırıya uğramamış olsa bile birçok kasaba boşaldı. I. Mihail'in çabaları sonuçsuz kaldı -bir ordu kurdu fakat orduyla Konstantinopolis'ten yola çıktıktan kısa bir süre sonra bir komplo yüzünden geri dönmek zorunda kaldı-.^[2]

Aynı zamanda Bulgarlar Trakya'ya vurmaya devam ettiler fakat 812 yılının sonbaharında barış teklif ettiler. Bulgar delegasyonuna Dobromir liderlik ediyordu^[3][4] Bizans İmparatoru, Teofanes'in deyimiyle "iğrenç danışmanlarının" önerisi ile barış yapmayı red etti. Fakat çok muhtemel gerçek sebep 716 tarihli Bizans-Bulgar barış anlaşmasının üçüncü maddesiydi, bu madde "yetkililere karşı komplo yapan her iki taraftan mülteciler (muhacirler, asker kaçakları) karşılıklı olarak teslim edilecekti."^[5] Bu madde 8. yüzyıl boyunca Bizans için önemliydi çünkü imparatorları güçsüzdü fakat 8. yüzyıl ortasında Bulgaristan'da kriz sonrası onlar için sakıncalı hale gelmişti.^[6] Bunun üzerine Bulgarlar Mesembria'yı (Nişabur) kuşattılar. Bir Arap muhacir tarafından inşa edilen mükemmel kuşatma makineleri vardı ve kısa süre sonra şehri ele geçirdiler, şehirde meşhur rum ateşi fırlatmakta kullanılan 36 bakır sifon ve büyük miktarda altın ve gümüş ele geçirdiler.^[7]

Muharebeye hazırlık

Mesembria'nın kaybına rağmen, Bizanslılar barış yapmakta isteksizlerdi.^[4] 812 - 813 kışı boyunca Krum Han saldırı için yoğun hazırlıklar başlattırken Bizans ve I. Mihail savunma için hazırlandılar. Şubat 813 tarihinde, Bulgar güçleri Trakya'ya birçok keşif akını düzenlediler fakat kolaylıkla Bizanslılar yapılan bir şok çarpışma sonrası hızlıca geri püskürtüldüler. Geri çekilme, Bizans İmparatoru tarafından "tanrının inayeti" olarak görüldü^[8] ve onu karşı saldırı için cesaretlendirdi.

Bizanslılar, Suriye geçitlerini koruyan muhafızlarda dahil olmak üzere imparatorluğum tüm themalarından devasa bir orduyu tekrar toparladılar. Ordudaki huzursuzluk nedeniyle, sefer gecikti fakat sonunda Mayısta Konstantinopolis'ten yola çıktı. Ordunun ayrılması bir kutlamaydı ve imparatoriçe ile beraber şehir nüfusu birliklere şehir surlarının dışına kadar eşlik etti. Hatta komutanlara İmparatoru korumaları ve Hristiyanlar için savaşmaları için hediyeler verdiler.^[9]

Savaş

Versinikia Savaşı'nın gelişimi.

Bizans ordusu kuzeye yürüdü fakat Mesembria'yı almak için herhangi bir harekette bulunmadılar. 4 Mayıs tarihinde güneş tutulması Bizans askerlerini korkutup, morallerini bozdu. Kendi topraklarında olan ancak yağma ve soygun yaptıkları Adrianopolis'te civarında kamp kurdular^[8] Mayıs ayında, Krum Han da Adrianopolis'e yöneldi.^[9] Haziran ayında, Adrianopolis'in kuzeyinde küçük Versinikia kalesi yakınında birbirlerine yakın kamp yaptılar. Tarihçilere göre (İoannis Skilicis'in Synopsis Historion, v.b.) Bizans ordusu 10 kez (bazı tariçiler hatta 20 kez olarak belirtir) Bulgarlardan büyüktü. Bu muhtemelen abartılıydı fakat şüphesiz Bizans ordusu Bulgarlara göre hatırı sayılır büyüklükteydi. Sonuçta Bulgarlar savunma durumlarını korudular. Sayısal, lojistik ve stratejik üstünlüğüne rağmen Bizans ordusu düşmanın üzerine gitmedi. Trakya'nın sıcak yazında 13 gün tam teçhizatlı beklemek her iki ordunun gerginliğini ve huzursuzluğunu artırdı. Sonunda Bizanslı komutanlar soğukkanlılık ve tahammülü yönetmekte başarısız kaldılar. Bazıları saldırmak istiyorlardı ve 22 Haziran günü Makedonya'nın strategos'u Yannis Aplakes, Mihail'e seslendi ve dedi ki:"Ne kadar bekleyeceğiz ve öleceğiz? Tanrı'nın adı ile ilk ben saldıracağım ve siz cesaretle beni takip edeceksiniz. Ve zafer bizim olacak çünkü biz 10 kez onlardan [Bulgarlar] fazlayız."^[10]

Muharebe, kısaydı: aynı günün sabahı, Bizanslılar saldırdılar ve Aplakes'in birlikleri ilk Bulgarlar ile karşılaştı. Bulgarlara bazı zayiatlarlar verdiler fakat çok başı olduğu için Bizanslılar o kadar korktular ki savaşa bile giremediler. Bizanslılar, Bulgarların karşı atağı karşısında bile duramadılar ve Han Krum ağır süvarisini Bizanslıların sol kanatına sürdü ve orası hemen dağıldı. Anadolu birliklerinin geri çekilmesini tüm ordu izledi. Aplakes'in askerleri geride kaldı ve komutanları dahil büyük kısmı yok edildi. Muharebe bir vadide gerçekleşti, Bulgarlar daha yüksek bir mevkide olan düşmanlarının geri çekilmesinden önce tuzak olma ihtimaline karşı şüphelendiler. Gerçekten onlarda bu kadar çabuk bir başarı beklemiyorlardı ve başta düşmanı takip etmediler. Fakat düşmanın panik halinde kaçtığından emin olduklarında ağır süvari onların peşine düştü. Firar edenlerin çoğu yok edildiler diğerlerinin bir kısmı Bulgarlar tarafından teker teker alınacak çeşitli kalelere sığındılar, kalanlar Konstantinopolis'e ulaştılar. I. Mihail Rangabe ve Ermeni Leo dahil olmak üzere Bizans ordusunun baş komutanlarının bir kısmı Muharebe alanını ilk terk edenlerdi. Bulgarlar Bizans kamp alnını ele geçirip, yüklü miktarda silah ve altın ele geçirdiler.^[11]

Sonraki Bizans tarihçiler Genesius^[12] ve Teofanes Continuatus^[13] Ermeni Leon'u yenilginin baş sorumlusu olarak suçlarlar ve kasten henüz muharebeye katılmamış birliklerini geri çekmekle suçlarlar. Bu görüş büyük grup tarihçi (J. B. Bury, Steven Runciman, George Ostrogorsky, R. J. H. Jenkins, Warren Treadgold v.b.) tarafından kabul görürken, kalan diğerleri (Vasil Zlatarski ve bir grup Yunan tarihçi) Leon'un sorumluluğunu kabul etmezler,^[14] Genesius^[15] ve Teofanes Continuatus'un^[16] metinlerinde geçen farklı bir hikâyeyi adreslerler.

Neticeleri

Versinikia zaferi, ümitsiz Bizans'ın durumunu daha da kötüleştirdi ve Bulgar hanına Bizans başkentinin kendisinin etrafına saldırma olanağı verdi. tahtı bırakıp, bir manastıra çekilecek I. Mihail Rangabe'nin kaderini mühürledi. Halefinden daha güçlü karaktere sahip, enerjik V. Leo (813-820) Bizans tacını aldı. Leo bir Bulgar saldırısı beklediği için hemen Konstantinopolis'in savunması için tedbirler aldı.^[17]

Versinikia'da Bulgarlar Bizans ordusunu yok ediyor.

Versinikia Savaşı tasviri, Manasses Chronicle 14.yüzyıl Bulgar kopyası.

Konstantinopolis yolu açıktı ve Bulgar ordusu herhangi bir direniş ile karşılaşmadan yönünün şehre yöneltti. Trakya'da Bizans'ın elinde bulunan hala birçok kale vardı, özellikle Adrianopolis Krum'un kardeşi tarafından kuşatıldı. 17 Temmuz 813 tarihinde Krum Konstantinopolis'in surlarına ulaştı ve herhangi bir engel olmadan kamp kurdu.^[17][18] Konstantinopolis halkının gözünde Krum aynı zamanda Bulgar tanrısı Tengriye kurban veren, pagan ayinleri düzenleyen yüksek bir rahipti. Bulgarlar tüm şehrin surları boyunca siperler kazmaya başladılar ancak Krum aniden barış önerdi.^[17]

V. Leo, Bizans İmparatorluğu üzerindeki tehdidi kaldırmak için Krum Han'ı haince öldürmek için görüşmeleri kabul etti. Görüşmeler sırasında Bizanslılar Bulgar delegasyonuna ok atmaya başladılar ve aralarında kavkhan ya da başka yüksek bir görevlinin olduğu bazılarını öldürdüler, Han yara almadan kurtuldu.^[19]

Krum bunun intikamını almaya başladı. Bulgarlar şehir surları dışında bulunan bütün kiliseleri, manastırları ve sarayları harabeye döndürdüler, yakaladıkları Bizanslıları katlettiler ve saraylardan yağmaladıklarını Bulgaristan'a gönderdiler. Sonra Konstantinopolis ve Marmara Denizi etrafındaki tüm düşman kalelerini tek bina ayakta kalmayacak şekilde yakıp yıktılar. Doğu Trakya'nın içlerinde kale ve yerleşimleri yağmaladılar ve tüm bölgeyi harabeye çevirdiler.^[20] Sonra Krum Adrianopolis'e döndü ve kuşatma güçlerini güçlendirdi. Mangoneller ve Koçbaşıların yardımıyla, şehri teslim olmaya zorladı.^[21] Bulgarlar 10.000 kişiyi esir aldılar ve Tuna'nın diğer tarafına kuzeye uzağa sürgün ettiler.^[22] Trakya'da yerleşmiş başka 50.000 kişi de oradan sürüldü. Kış boyunca Krum Bulgaristan'a döndü ve Konstantinopolis'e nihai saldırı için ciddi hazırlıkları başlattı. kuşatma makineleri Konstantinopolis'e 10.000 öküz ile çekilen 5.000 demir kaplı araba ile çekilecekti. Fakat hazırlıkların en üst seviyeye ulaştığı dönemde, 13 Nisan 814 tarihinde Krum Han öldü.

Muharebenin yeri

Versinikia kalesinin kesin yeri bilinmemektedir. Teofanes'e göre Mihail Rangabe'nin kamp yaptığı Adrianopolis'ten 60 km uzaktadır..^[23] Bu mesafede kuzeyde Malomirovo köyü vardır, burada Krum Han hükümdarlığından antik Bulgar yazıtı bulunmuştur.

Kaynakça

1. Haldon 2001, pp. 76-77
2. Ангелов, Д и колектив, История на България, Т. 2, БАН, София, 1981, с. 138
3. Teofanes Continuatus, Chronographia, p. 12
4. Josephus Genesius, Vasiliai (Reges), p. 12
5. Günah Çıkartıcı Teofanes, Chronographia, p.497
6. Theophanes Confessor, Chronographia, p. 499
7. Günah Çıkartıcı Teofanes, Chronographia, p. 489 - 499
8. Günah Çıkartıcı Teofanes, Chronographia, p. 500
9. Scriptor Incertus, Historia, p. 336 - 337
10. Scriptor Incertus, Historia, p. 18
11. Златарски, И. История на България, Т 1, Ч 1, 268 - 269
12. Josephus Genesius, Vasiliai (Reges), col.992 (Patrologia Graeca, vol.109)
13. Teofanes Continuatus, Chronographia, col.28 (Patrologia Graeca, vol.109)
14. Leo'nun sorumluluğu üzerine uyuşmazlığın yararlı bir özeti için, bakınız Theod. Korres, Leo V and his age, ed. Vanias, Salonica 1996 (Greek text)
15. Josephus Genesius, Vasiliai (Reges), col.993 (Patrologia Graeca, vol.109)
16. Teofanes Continuatus, Chronographia, col.29 (Patrologia Graeca, vol.109)
17. Günah Çıkartıcı Teofanes, Chronographia, p. 503
18. Scriptor Incertus, Historia, p. 342
19. Златарски, И. История на България, Т 1, Ч 1, 271 - 272
20. Scriptor Incertus, Historia, p. 342 - 344
21. Scriptor Incertus, Historia, p. 344 - 345
22. Georgius Monachus, Chronicon, col. 981
23. Günah Çıkartıcı Teofanes, Chronographia, p.684

Kaynaklar

• Günah Çıkartıcı Teofanes, Chronicle, Ed. Carl de Boor, Leipzig.
• Teofanes Continuatus, Chronographia, in Patrologia Graeca vol. 109, ed. J. P. Migne, Paris 1863.
• Josephus Genesius, Vasiliai (Historia de Rebus Constantinopolitanis), in Patrologia Graeca vol. 109, ed. J.P. Migne, Paris 1863. This work is also known as Reges.
• İoannis Skilicis, Synopsis Historion, translated by Paul Stephenson.
• Васил Н. Златарски (Vasil N. Zlatarski), История на българската държава през средните векове, Част I, II изд., Наука и изкуство, София 1970.
• Атанас Пейчев и колектив, 1300 години на стража, Военно издателство, София 1984.
• Йордан Андреев, Милчо Лалков, Българските ханове и царе, Велико Търново, 1996.
• Θεόδωρος Κορρές, Λέων Ε' ο Αρμένιος και η εποχή του - Μια κρίσιμη δεκαετία για το Βυζάντιο (811-820), εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1996.
• John Haldon, The Byzantine Wars, Tempus, 2001. ISBN 0-7524-1795-9
• Warren Treadgold, A history of the Byzantine State and Society, Stanford University Press 1997, ISBN 0-8047-2630-2.
• Battle of Versinikia (in Bulgarian)