Vincenzo Gioberti
Vincenzo Gioberti (d. 5 Nisan 1801, Torino, Piemonte, İtalya - ö. 26 Kasım 1852, Paris, Fransa), İtalyan filozof ve siyaset adamı. Sardinya-Piemonte'nin başbakanlığını yapmış (1848-49) ve yazılarıyla İtalyan Birliği'nin kurulmasına katkıda bulunmuştur.
Yaşamı
1825'te papazlığa atandı. Zamanla resmi öğretiden uzaklaşmakla birlikte, Torino Üniversitesi'nde ilahiyat profesörü olarak ün kazandı. Sardinya kralı Carlo Alberto'nun 1831'de tahta geçmesi üzerine saray vaziliğine atandı. Cumhuriyetçi eğilimli bir komploya karıştığı gerekçesiyle suçlanması, gözden düşmesine ve sürgüne yollanmasına yol açtı. Radikal görüşlerini açıkça dile getirdiğinden 1833'te kısa bir süre hapsedildi. Daha sonra kendi isteğiyle Paris ve Brüksel'e gitti. Bir yandan öğretmenlik yaparken, bir yandan da ilk önemli yapıtlarını yazdı. Bu yapıtların başında 1830'dan sonra Antonio Rosmini-Serbati'nin geliştirdiği felsefi sisteme karşı bir polemik olan Introduzione allo studio della filosofia (1839-40; Felsefe Araştırmalarına Giriş) gelir.
Descartes'çı usçuluğun çok iyi bilindiği İtalya'da Kantçı ve Kant-sonrası metafiziği yaymaya çalışan Gioberti'nin ilahiyat, felsefe ve siyaset alanındaki görüşlerinin odak noktasını, kendi geliştirdiği varlık kavramı oluşturur. Kurduğu sistem de genellikle "ontolojizm"olarak adlandırılır. Gioberti insana ilişkin kavramların, koptukları varlığın özüne geri dönüşünü anlatmak için palingenesis (yeniden dönüş) terimini kullanır. Düşünsel olanla gerçek olanın bu yeniden bir araya gelişi, Gioberti'ye ruhun yaşamının insan yaşamında gerçekleşmesini tanımlama yolunu açar ve böylece palingenesis etik, toplumsal ve siyasal bir kavram haline gelir.
Gioberti, cumhuriyetçi görüşlerine karşın, Giuseppe Mazzini'nin devrimci örgütüne hiçbir zaman katılmadı ve İtalyan birliğinin şiddete başvurularak kurulmasına karşı çıktı. "Despotizmden olduğu kadar demagojiden de uzak olan" anayasal bir monarşiyi savundu. Ulusal duyguların gelişmesine büyük katkıda bulunduğu ve İtalyanlar'ın bütün alanlarda üstün olduklarını göstermeye çalıştığı, en ünlü yapıtı Del primato morale e civile degli Italiani'de (1843; İtalyanlar'ın Ahlaki ve Medeni Üstünlüğü Üzerine) siyasal ideallerini gerçekleştirmenin pratik yöntemlerini ortaya koydu.[1] Birleşen İtalyanların dünya uygarlığına eşsiz katkılarda bulunacağını öne sürerek, papanın başkanlığında bir İtalyan federasyonunun kurulmasını önerdi. Gioberti'nin önerisi geniş destek gördü. 1846'da papalığa seçilen IX. Pius, Gioberti'nin planına duyduğu yakınlık nedeniyle "Gioberti'nin Papa'sı" olarak adlandırıldı.[2]
Gioberti 1847'de, bir aftan yararlanarak Torino'ya döndü. Yeni kurulan Temsilciler Meclisi'nin başkanlığını yaptı. Sardinya Krallığı Başbakanlığı görevinin (1848-49) ardından büyükelçi olarak Fransa'ya gönderildi. Kısa bir süre sonra istifa etti. Görüşlerinin Roma'da giderek gözden düşmesi nedeniyle bir kez daha kendi isteğiyle sürgün yaşamını seçti ve ölümüne değin Paris'te kaldı. İkinci önemli siyasi yapıtı olan Del rinnovamento civile d'Italia'da (1851; İtalya'nın Yeni Ulusal Canlanışı Üzerine) 1848 Venedik ve Milano halk ayaklanmalarının da etkisiyle bütünsel bir demokrasi anlayışına yöneldi. Papalığın aleyhine dönmesi yüzünden yapıtları Index Librorum Prohibitorum'a (Yasak Kitaplar Listesi) alındı.
Bazı Yapıtları
- Teorica del Sovrannaturale (1838; Doğaüstücülük Kuramı)
- Introduzione allo studio della filosofia (1839-40; Felsefe Araştırmalarına Giriş)
- Sul Bello (1841; Güzellik Üzerine)
- Del primato morale e civile degli Italiani (1843; İtalyanlar'ın Ahlaki ve Medeni Üstünlüğü Üzerine)
- Del Buono (1843; İyilik Üstüne)
- Prolegomeni al Primato (1845; Üstünlüğe Giriş)
- Del rinnovamento civile d'Italia (1851; İtalya'nın Yeni Ulusal Canlanışı Üzerine/İtalya Uygarlığının Yenilenmesi)