Yaban mersini

Vikipedi:Taksokutu
Yaban mersini

Bilimsel sınıflandırma
Âlem: Plantae (Bitkiler)
Bölüm: Magnoliophyta
(Kapalı tohumlular)
Sınıf: Magnoliopsida
(İki çenekliler)
Takım: Ericales
Familya: Ericaceae
(Fundagiller)
Cins: Vaccinium
Tür: V. myrtillus
İkili adı
Vaccinium myrtillus
L.
Diğer adları
Çay üzümü, Likapa
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Yaban mersini ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Wikispecies'te Yaban mersini ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur.

Yaban mersini (Vaccinium myrtillus), veya ayıüzümü fundagiller (Ericaceae) familyasından ılıman iklimlere adapte olmuş bir üzümsü meyve türü. Anavatanı Kuzey Yarımkürenin serin ve dağlık bölgelerinde yetişen birçok türü vardır.

Genel olarak Kuzey Avrupa, Amerika'daki Rocky Dağları ve Türkiye'de, Karadeniz Bölgesi bölgesinin rakımca yüksek olan fundalık ve ormanlık bölgelerinde yabani formda değişik tipleri bulunmaktadır.

Yaban mersini özellikle 1906 yılında Amerika'da başlatılan ıslah çalışmaları sonucu doğadaki yabani formlarına göre kültüre alınan çeşitlerin, özellikleri (meyve iriliği, tadı, olgunluğu vs.) daha üstün niteliklere sahip olduğu görülmüştür.[1]

Yöresel adlandırma

Ardahan'da Mosi, Rize'de Likapa, Trabzon'da Ligarba, Karakavuz'da Çalıçileği, Rize Pazar ilçesinde Kaskanaka, Rize Ardeşen ilçesinde Çera (Çela), Artvin'de Morsvi, Mahabak, Mesi; Giresun'da Çalı Çiçeği, Ordu'da Cırtlık Çileği, Yozgat'ta Köpek Üzümü, diğer bölgelerde ise Ayı Üzümü, Çay Üzümü veya Çoban Üzümü olarak isimlendirilen ve literatürümüze Yaban Mersini olarak giren bu üzümsü meyve puslu veya parlak mavi rengi ile Mavi Altın (blue gold) olarak nitelendirilmektedir. Sağlık meyvesi olarak tanınmaktadır.

Tarihte

Amerika'da

Kültür yaban mersininin köken formları ilk olarak ABD'de elde edilmişlerdir. 1906 yılında Dr. Coville ve Miss E. Whirete yabani olarak yetişen Vaccinium australe türünden küçük meyveli rubel çeşidini selekte etmişlerdir. Sistematik olarak başlayan bu ıslah çalışmaları gittikçe artan bir hızla gelişmiş ve 1920 yılında yeni çeşitlerle ABD'de ilk ticari bahçeler kurulmuştur. Günümüzde kültür çeşitlerinin çoğu yapılan melezmeler sonucu ortaya cıkmıştır.[2]

Avrupa'da

Orta Avrupa'da özellikle Almanya'da genis ıslah çalışmaları Alman ıslahçı Dr. Heermann tarafından yapılmıştır. Dr. Heermann araştırmaları sonucu ilk olarak Blauewiss-Goldtrauble ve Blauweiss-Zuckertraube isimli çeşitleri üretime kazandırmıştır.[2]

Osmanlıda

1879 tarihli Osmanlıca bir belgede, henüz bugünkü çay bitkisinin yetiştirilmediği bir tarihte, Rize'deki ormanlarda, kırlarda ve halkın bazılarının bahçelerinde bol miktarda keşfedilen bir tür çay ağacından bahsedilmektedir. Bu belgeye göre yöre halkı bu bitkiyi, emek ve akça sarfederek terbiye edip yapraklarını kilosu on mecidiye karşılığında satmaktadır. O zamanın hükümeti tarafından gümrük vergisi alınan bu çaya benzeyen bitkiden, ayrıca orman vergisi de alınmak istenmektedir. Rusya Hükümeti bu bitkiden vergi namına bir şey almadığından bu çayların kaçak olarak yurt dışına çıkacağından endişe duyulmaktadır. Trabzon valiliğinin yazısı üzerine Osmanlı Hükümeti bu bitkiden örnekler istiyor. Orman Bakanlığı'nın da kontrolünde olmak şartıyla bunun yararlı olup olmadığı araştırılıp ondan sonra tarımının yapılmasına ve yaygınlaştırılmasına teşebbüs edilmesi tavsiye olunmuştur.[3]

Diğer türleri

Kullanım alanları ve faydaları

Yaban mersini (Likapa), antioksidan madde içeriği en yüksek bahçe bitkisidir. Çok farklı amaçlar için kullanılmaktadır.[5]

Kullanım alanları

  1. Taze meyve olarak
  2. Meyve suyu olarak; tek başına veya diğer meyve sularıyla kokteyl yapılarak.
  3. İlaç sanayisinde; kuru meyvesi, çiçek, kök ve yaprakları
  4. Süt ve süt ürünleri teknolojisinde; dondurma, yaban mersini içeren süt veya yoğurt
  5. Kurumeyve teknolojisinde
  6. Meyveli ekmek, çörek, kek, puding ve pastalarda
  7. Baharat sanayisinde
  8. Meyve salatalarında
  9. Reçel, marmelat ve konserve sanayisinde
  10. Çay; kuru yaprağı ve kuru meyvesi
  11. Diyet mönülerinde

Faydaları

  1. Göz yorgunluğu, miyopluk, katarakt, karasu (Glokom), şeker hastalığından kaynaklanan görme bozuklukları (Diyabetik retinopati), gece körlüğü, gece görüşünü artırıcı, kamaşma, retinayı güçlendirici, kılcal damar çatlamalarını önleyici ve tavuk karası (retinitis pigmentosa) hastalığının ilerlemesini yavaşlatıcı
  2. Kabızlık, bulantı, mide krampları, ülser önleyici
  3. Kan şekerini düşürücü, iltihaplanma, kolajenin (collagen) stabilize edilmesi
  4. Pıhtılaşmanın azaltılması, damar sertliği oluşumunun engellenmesi ve antioksidan etki
  5. Varis, basur (hemoroid) 'e karşı iyileştirici.
  6. Yeni keşfedilen bir özelliği de somon balığı, yumurta, yulaf, barbunya, bezelye ve ay çekirdeği ile beraber zekayı geliştiren 7 besinden biri olduğu yönünde.[6]

Besin değerleri

100 g'da;[7]

Enerji

Maddeler

Kaynakça

  1. ↑ Biriz Biz, Likapa
  2. 1 2 Maviyemiş
  3. ↑ İlk Çay: Likapa, Muhammed Safi Tam metin
  4. ↑ Yaban mersini
  5. ↑ Biriz.Biz, Likapa
  6. ↑ Bitkisel Tedavi, Yabanmersini / Bilberry Extract
  7. ↑ Wikipedia De.
This article is issued from Vikipedi - version of the 7/30/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.