Çukurova

Çukurova'nın Türkiye'deki yeri.

Çukurova, eski adıyla Klikya; Adana, Mersin, Osmaniye ve Hatay illerini içine alan güney anadoludaki coğrafi, ekonomik ve kültürel bir bölgedir. 5.62 milyon nüfusuyla, Türkiye'deki en büyük nüfus yoğunluğa sahip bölgelerden biridir.

Çukurova batıda Anamur'dan başlamakta olup Akdeniz boyunca doğuya doğru uzanmakta, en kuzeyde Tufanbeyli'ye kadar genişlemekte, İskenderun Körfezi'ni kuşatmakta, güneyde Erzin'e dönmekte ve son olarak da Suriye sınırındaki Yayladağı'nda son bulmaktadır. Çekirdek alanı ise batıda Mersin'i, kuzeyde Kozan'ı, doğuda Osmaniye'yi ve güneyde Akdeniz'i kaplayan Çukurova (Klikya) düzlüğüdür. Adana-Mersin Metropol Alanı Çukurova'nın iş ve kültür merkezidir.

Çukurova bölgesinin büyük bir bölümü, dünyadaki tarıma en elverişli alanlar arasında olan geniş, düz ve verimli bir alandır. Tarih boyunca Çukurova Avrupa'dan Orta Doğu'ya kaçış noktası olmuştur ve kuzey Orta Doğu ve Orta Asya'dan Akdeniz'e en kısa geçiş noktasıdır, ayrıca iki büyük limanı ve yağ terminaliyle ulaşımın göbeğidir.

Tarihçe

Adana ve Çukurova bölgesi eski devirlerden beri bir yerleşim merkezi olmuştur. Tarihi belgelerde Kilikya olarak geçen Çukurova'dan, Boğazköy'den çıkarılan Hitit yazılı levhalarında, Uru Adania (Adana ülkesi) diye sözedilmektedir.

Gezgin coğrafyacı Strabon, antik çağlarda Kilikya olarak bilinen bölgeden, "Coracesion'dan (Alanya), Kilikya-Suriye kapısına kadar uzanan Küçük Asya'nın güneydoğu kıyıları." diye sözeder. Herodot, bölgenin Hypachoea diye adlandırıldığını, Fenikeli Age-nor'un oğullarından Cilix'in buraya gelip yerleştiğini ve onun adından dolayı bölgenin Kilikya adını aldığını nakleder. Fakat Kilikya adı ilk kez, Asur yazıtlarında Chilakka olarak görülmüştür. Bu nedenle bugün Kilikya adının Asur kaynaklarında özellikle Dağlık Kilikya için kullanılan Chilakka kelimesinden kaynaklandığı kabul edilmektedir. Aynı Asur kaynaklarında Ovalık Kilikya ise Que olarak adlandırılmaktadır.

Anadolu ile Suriye ve Mezopotamya arasında ulaşımı sağlayan Gülek ve Sertavul (Kilikya kapıları) ile Belen (Suriye kapısı) gibi önemli geçitler nedeniyle stratejik önem taşıyan bölgenin doğu ve batı kesimleri yeryüzü şekilleri bakımından farklı özellikler gösterir. Bu nedenledir ki Hellenler, batı kesimini Cilicia Tracheia (Dağlık Kilikya), doğu kesimini Cilicia Pedias (Ovalık Kilikya) olarak anmışlardır. Romalılar ise Dağlık Kilikya'ya Cilicia Aspera, Ovalık Kilikya'ya Cilicia Campestris adını vermişlerdir. Dağlık Kilikya kabaca, Alanya ile Mersin arasında kalan, Ovalık Kilikya ise Mersin'den İskenderun Körfezi'ne kadar uzanan kesimlerdir. İki Kilikya'yı ise Lamas (Limonlu) çayının birbirinden ayırdığı kabul edilir. Günümüzde Dağlık Kilikya Taşeli yarımadası, Ovalık Kilikya ise Çukurova olarak adlandırılır.

Nüfus ve sosyal yaşam

Nüfus sayımına göre, bölgede 7 milyon insan bulunmaktadır.

Nüfus yoğunluğu km²'ye 66 kişidir.

Zengin bir tarım alanı olan Çukurova, varlığını;

Adana, Mersin, Tarsus, Kozan, Kadirli, Ceyhan, Osmaniye gibi büyük il ve ilçelerde sanayi, tarım ve ticaretin aktif olması da nüfusun artmasına neden olmuştur.

Pek çok milli kahraman ortaya çıkmıştır: Cemal Efe, Adil Efe, Kasım Hoca ,Nasurullah San, Şehid Molla Kerim, Kara Fatma (Adile Nasuh, Şehit Hacınlı Saim Bey ile Tufan Bey, Mehmet Sincer, Fuat Mart,Zekeriya Karayaylalı, Tahir Çiloğulları...

Coğrafi konumu

Bölgenin kuzeybatı, kuzey ve kuzeydoğu bölümleri Orta Toros adı verilen dağ sistemi ile çevrelenmiştir.

Toros Dağları, ovanın kuzey, kuzey-batı, kuzey-doğu ve doğu kısımlarda duvar gibi yükselir. İç Anadolu'dan gelen soğuk rüzgârları önler. Adana Ovası, ortasında bulunan Misis Tepeleri(Davudi dağı-Cebelnur dağı) ile ikiye ayrılır. Çukurova 16 bölgeden oluşur. Yüregir, Misis, Ceyhan ve Yumurtalık, Adana il sınırları içindedir. Düziçi ovası, yer fıstığı üretiminde Türkiye'nin en önde gelen bölgesidir.

Yeryüzü şekilleri

Çukurova Bölgesi'nin jeolojik yapısı iki ana grupta incelenebilir.

Yüksek araziler

Yaşlı kireçtaşları, konglomera, marn ve benzer materyallerden oluşmaktadır.

Ovalık Kesim

Alüvyonal materyallerden oluşmaktadır. Çukurova Bölgesinde kireçtaşı oluşumları ile dördüncü zaman alüvyonları yayılım gösterir ve bölgedeki ovaları oluşturur. Ayrıca çukurova bölgesinde Adana ve Mersin gibi önemli iller bulunur.

Akarsu ve göller

Yapay göller

Kozan Baraj gölü, Seyhan Baraj Gölü, Mehmetli Baraj gölü, Çatalan Baraj Gölü Aslantaş Baraj Gölü

Doğal göller

Akyatan Gölü, Akyayan gölü, Tuz gölü ve Aladağlar üzerinde bulunan Yedi göller, Karaisalı yakınlarındaki Karstik Dipsiz göl.

Bölgenin en önemli akarsuları

Seyhan, Ceyhan, Göksu nehirleri. çaylı nehri 280 kilometre

Ceyhan Nehri, Aksu ve Hurman çaylarının birleşmesi ile meydana gelir. Kadirli'de Adana ovasına girer, Hürmüz Boğazı'nda İskenderun körfezine dökülür. Üzerinde Aslantaş Barajı mevcuttur. Uzunluğu 509 km'dir. Deliburun'da Akdeniz'e dökülmeden önce Akyayan Gölü, Akyatan ve Kakarat göllerini meydana getirir.

Seyhan Nehri, Kayseri'den doğan Göksu ve Samantı çaylarının birleşmesi ile meydana gelir. Mersin Körfezi'ne dökülür. 560 km. uzunluktadır.

İklim, coğrafi yapıya uygun olarak dağlık ve ovalık kesimde değişiklik gösterir. Ovalık alanın iklim yapısı Akdeniz iklimidir. Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. En soğuk ay Ocak, en sıcak ay ise Ağustostur. Ocak ayı sıcaklık ortalaması 9 °C, ağustos ayı ortalaması 28 °C'dir. Dağlık alanlarda ise kara iklimi hâkimdir ve kışın yağışlar kar şeklindedir. Yıllık yağış miktarı ortalama 647 mm'dir, ortalama yağışlı gün 76’dır.En yüksek sıcaklık ortalaması ise Mersin ve cevresinde görülür. Ocak ayı ortalaması 15 °C iken en sıcak ay olan temmuzda ortalama sıcaklık 28 °C dir. Mersin ve çevresinin yıllık yağış ortamalası ise Adana ve çevresinden daha fazladır yıllık yağış miktarı 1096 mm'dir, ortalama yağışlı gün sayısı ise 85 gündür.

Bitki örtüsü

Denize dönük yamaçların etekleri bol yağış alır. Batıda Antalya çevresi, ortada Mersin çevresi doğuda Hatay, Dörtyol, Osmaniye, Kadirli ve Bahçe çevresi 1000 / 1500 mm civarında yağış alır. Adana çevresi ise 600–700 mm yağış almaktadır.

Çukurova bölgesinde yumrulu bitkilerden kardelen (Galanthus plicus), yabani siklamen (Cyclamen mirabille hidebr), ada soğanı, nergis (narissus), sümbül (ylacinthus) ve benzeri bitkilere bahar aylarında sıkça rastlanir.

Tarım ve hayvancılık

Bölge, soya fasulyesi, yer fıstığı ve mısır üretiminde de Türkiye'de ilk sıradadır. Ayrıca pamuk yetiştirerek ülkedeki tekstil sanayiine katkıda bulunur. Ayrıca Türkiye turp ihtiyacının yüzde yetmişi bu bölgeden yetiştirilir. Narenciye ihracatının yarısı (portakal, mandalina, limon), muz üretiminin çoğu, yaş sebze ve meyve üretiminin önemli bir kısmı bu bölgeden karşılanır. Türkiye'de sulak ve verimli Çukurova için bir deyim geliştirilmiştir; 'adam eksen biter'Bu bölgede çay ve fındık hariç tüm tarım ürünleri üretilebilmektedir.Aynı zamanda Karataş,Ceyhan,Yumurtalık ve Mersin liman kentlerinde balıkçılık çok yaygındır. Çipura, barbun, lagos, kefal, levrek, kalamar gibi balıklar avlanır ve iç anadolu ve güneydoğu anadolu balık hallerinin ihtiyacının büyük kısmı bu bölgeden karşılanır. Aynı zamanda Akyatan, Akyayan ve Yumurtalık dalyanlarıyla, Seyhan gölünde kültür balıkçılığı yapılır.

Büyük ve küçükbaş hayvancılık diğer alanlar kadar yaygın olmamakla birlikte bölgede et ve süt entegre tesisleri yaygındır ve ülke çapına dağıtım yapılmaktadır.

Yeraltı zenginlikleri

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/9/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.