İskoçya Krallığı

İskoçya Krallığı
Rìoghachd na h-Alba (İskoç Galcesi)
Royaume d'Écosse (Fransızca)
Kinrick o' Scotland (İskoç İngilizcesi)
—  İngiliz hakimiyeti
(1296–1314)/(1651–1707)  —
←
 
←
 
←
 
←
843–1707 →
Bayrak Kraliyet arması
Slogan
In My Defens God Me Defend (İskoçça)
(sık kullanılan kısaltması ile In Defens)
İskoçya Krallığı'nın Avrupa'daki konumu.
Başkent Edinburgh
1437 - 1707
Dunfermline[1]
1070-1437
Scone
843 - 1070
Dil(ler) İskoç Galcesi,[not 1]

İskoç İngilizcesi,[not 2]
İngilizce,[not 3]
Kumbrik dili (1093–12. yüzyıla kadar),1
Piktiş dili (10 veya 11. yüzyıla kadar),1
Fransızca,2
Nornca (1471–1707),
Latince[2][3][4]

Din Katoliklik, Anglikanlık, Presbiteryenlik
Yönetim Monarşi
Kral
 - 843–58 I. Kenneth (ilk)
 - 1306–29 I. Robert Bruce
 - 1542-67 Mary Stuart
 - 1625-49 I. Charles
 - 1702–07 Anne (son)
Yasama organı İskoçya Parlamentosu
Tarihi
 - Lothian ve Strathclyde birleşti 1124 (York Antlaşması'nda resmileşti, 1237)
 - Galloway katıldı 1234/5
 - Hebrides, Man Adası ve Caithness katıldı 1266 (Perth Antlaşması)
 - Orkney ve Shetland ilhak edildi 1472
 - 1707 Birleşme Yasası 1 Mayıs 1707
Yüzölçümü
 - 1482–1707 78.778 km2
Nüfus
 - 1500 500.000 
 - 1600 800.000 
 - 1700 1.250.000 
Para birimi İskoç Sterlini (Pound)
Günümüzdeki durumu
1 Piktiş dili ve Kumbrik dili 10. ve 11. yüzyıllarda öldü. 2Fransızca yaygın olarak İskoçya'daki Auld Alliance zirvesinde konuşuluyordu.

İskoçya Krallığı (İskoç Galcesi: Rìoghachd na h-Alba, İskoç İngilizcesi: Kinrick o Scotland), 843'ten 1707'ye kadar Büyük Britanya'nın kuzeyine egemen bir tarihi devlet. Daha sonra İngiltere Krallığı ile birleşerek Büyük Britanya Krallığı oldu.

Tarihçe

Kökenler 400–943

Erken Ortaçağ İskoçyası başlıca siyasi merkezleri

İskoçya'da insan uygarlığına ilişkin ilk bulgular, mezolitik ve neolitik dönemlere dek uzanır ve Keltler'den önceki kavimlere dayanır. Keltler bu topraklarda MÖ 6. yüzyıl - MÖ 3. yüzyıl arasında hüküm sürdü ve aristokratik bir toplumsal yapı kurdu. Romalılar'ın Kaledonya adını verdikleri İskoçya 'daki egemenliği (MÖ 1. yüzyıl - MS 410) son bulduğunda bölgede 4 kavim bulunuyordu: Batıda İrlanda'dan gelmiş Skotlar (İskoçlar), kuzeyde ve kuzeydoğuda Piktler, güneybatıda Britonlar ve güneydoğuda Angıllar.[5] Piktler sayıda çoğunluğu oluşturmakla birlikte, Dalriada Skot Krallığı bölge üzerinde güçlü bir kültürel ve dinsel etkiye sahipti. Bu etki İskoç halkının özelliklerinin oluşumunda önemli bir yer tutar.

Bu dönemde Anglus iki krallığın Northumbria'yı kurmak üzere birleşmeleri Strathclyde'deki Briton etkinliğine hızla son verdi. 6.-7. yüzyıllarda Edwin, Oswald ve Oswy dönemlerinde Northumbria kuzeydeki halkları yenilgiye uğratarak bölgeye egemen oldu.[6] Ne ki Piktler'in kralı Bruce Mac Bili Piktler ile Britonları birleştirmeyi başararak Northumbria kralı Egfrid'i 685'de yenilgiye uğrattı ve böylece İskoçya'nın İngiltere'yle birleştirilmesini önledi. 8. yüzyılda başlayan Viking akınlarının ardından İskoçya'nın kuzey ve kuzeybatısı İskandinavlar'ca işgal edildi.[7]

Genişleme 943-1513

Stirling Köprüsü Muharebesi(1297).

9. yüzyılda, Kenneth Mac Alpine, Skotlar yararına bir birlik kurdu; Alba krallığı İskandinav akınları boyunca Piktler'i kısa sürede özümsedi.[8] Dalriada Skot Krallığı'nın örgütlenmesi İskoçya'nın bütününde egemen oldu. Bu çerçevede II. Malcolm'un tahtın varisi olarak olarak torunu Duncan'ı saptaması başlı başına bir yenilik oldu. Nitekim kadın tarafından tahtın varisi Macbeth Duncan'ı öldürüp tahta çıktıysa da kendisi de Duncan'ın oğlu tarafından öldürüldü. Böylece 1058'de tahta çıkan III. Malcolm döneminde krallık güçlendi. 1093'de İngiltere'ye karşı savaşta III. Malcolm ölünce, ikinci karısı Sakson prensesi Margaret Kilise'yi yeniden düzenledi ve ülkede Norman adetlerini yerleştirdi. Buna karşı çıkan keltler III. Malcolm'un oğullarınca yenilgiye uğratıldı; bunların en genci olan I. David tahta çıktı ve krallığı yönetsel bakımdan tam bir monarşi olarak örgütledi.[9][10] Yerine geçen William, II. ve III. Aleksandr dönemlerinde ülke zenginleşti.

III. Aleksandr'ın ölümüyle taht sorunu doğdu. Bu dönemde İngiliz kralı I. Edward'ın baskısıyla John Baliol tahta çıktı(1292).[11] I. Edward'ın baskı ve aşağılamalarına dayanamayan Baliol İngiltere'nin kuzeyini işgal etti. İngiltere'nin yanıtı Berwick katliamı oldu. İskoçya İngiliz boyunduruğuna girdi(1296). Fakat Wallace önderliğinde birleşen yurtseverler boyun eğmeyerek İngiliz ordusunu birçok kez yenilgiye uğrattılar.

1298'de Edward'ın orduları yurtseverleri yendi. Tutsak alınan Wallace Londra'da idam edildikten sonra vücudunun parçaları örnek olsun diye İskoç kentlerine gönderildi. Bu arada İskoçya tahtına çıkan I. Robert Bruce 1307'de I. Edward 'ın ölümünden sonra İngilizlerle savaşa girişti. 1314'te II. Edward'ı yenilgiye uğratarak İskoçya'yı birleştirip yönetimi altına aldı.[12]

1329'da onun ölümüyle tahta çıkan II. David döneminde krallık gerilemeye başladı. Bu gerileme II. ve III. Robert Stuart dönemlerinde sürdü. ve krallık otoritesi ortadan kalktı. Yüzyıl savaşları sırasında İngiltere'yle savaşan Fransa'yı destekleyen İskoçya, daha sonra İngiltere'nin saldırılarını önleyemedi.[13]

Birleştirme ve birlik 1513-1707

1649'da I. Charles'ın idamı
İskoçya'nın özerkliğini yitirdiği 1707'de imzalanan Birleşme Yasası

1513'te İskoç kralının Flodden Muharebesi'nde İngilizler'e yenilmesi ülkede karışıklıklara yol açtı. Bu dönemde İskoçya'da John Knox'un etkisiyle Kalvenizm yayıldı.[14] İngiltere'nin de desteklediği bu hareket kısa zamanda kitlesel bir boyut kazanarak Katolik monarşiyi devirdi.[15] İskoçya Kraliçesi I. Elizabeth'e sığınmak zorunda kaldı(1569). I. Elizabeth'in varis bırakmadan ölmesi üzerine Mary Stuart'ın oğlu James Stuart İngiltere ve İskoçya kralı oldu. Böylece iki ülkenin tacı birleşti(1603).

James Stuart'ın oğlu I. Charles krallık üzerinde mutlak bir egemenlik kurmak ve Katolik dinini krallığın resmi dini yapmak isteyince İngiltere parlamentosuyla anlaşmazlığa düştü.[16] Krala karşı birleşen İskoçya ve İngiltere Parlamentosu 1649'da Cromwell'in önderliğinde I. Charles'ı tahttan indirdi ve kral idam edildi. Cromwell İskoçya'yı İngiltere ile birleşmeye zorladı. Buna karşı birleşmeyi reddeden İskoçyalılar, I. Charles'ın oğlunu tahta çıkarmak istediler. Ama Cromwell'in İskoçyalılar karşısında kazandığı Dunbar (1650) ve Worcester (1651) muharebelerinden sonra ülke İngiltere'nin egemenliğine girdi. 1707'de imzalanan Birleşme yasasıyla da İskoçya özerkliğini yitirdi ve Büyük Britanya Krallığın bir parçası oldu.[17]

Bayraklar

  1. ↑ 12. yüzyıla kadar Orta Galce haliyle
  2. ↑ 1066'ya kadar Eski İngilizce, 1066-13. yüzyıl arası Orta İngilizce, 13. yüzyıl- 1450 arası Erken İskoç İngilizcesi, 1450'den sonra da Orta İskoç İngilizcesi haliyle.
  3. ↑ 950–1066 arası Eski İngilizce, 1066–1550 arası Orta İngilizce, 1550–1707 arası Modern İngilizce haliyle

Kaynakça

  1. ↑ Lamont-Brown, Fife in History and Legend, pp.178–180.
  2. ↑ W. O. Frazer and A. Tyrrell, Social Identity in Early Medieval Britain (London: Continuum, 2000), ISBN 0718500849, p. 238.
  3. ↑ G. W. S. Barrow, Kingship and Unity: Scotland 1000-1306 (Edinburgh: Edinburgh University Press, 1989), ISBN 074860104X, p. 14.
  4. ↑ G. Lamb, "The Orkney Tongue" in D. Omand, ed., The Orkney Book (Edinburgh: Birlinn, 2003), ISBN 1841582549, p. 250.
  5. ↑ W. E. Burns, A Brief History of Great Britain (Infobase Publishing, 2009), ISBN 0816077282, pp. 44-5.
  6. ↑ B. Yorke, The Conversion of Britain: Religion, Politics and Society in Britain c.600-800 (Pearson Education, 2006), ISBN 0582772923, p. 54.
  7. ↑ A. Woolf, From Pictland to Alba: 789 - 1070 (Edinburgh: Edinburgh University Press, 2007), ISBN 0748612343, p. 128.
  8. ↑ B. T. Hudson, Kings of Celtic Scotland (Westport: Greenhill 1994), ISBN 0313290873, pp. 95–96.
  9. ↑ G. W. S. Barrow, "David I of Scotland: The Balance of New and Old", in G. W. S. Barrow, ed., Scotland and Its Neighbours in the Middle Ages, (London: Bloomsbury, 1992), ISBN 1852850523, pp. 9–11.
  10. ↑ M. Lynch, Scotland: A New History (London: Random House, 2011), ISBN 1446475638, p. 80.
  11. ↑ A. Macquarrie, Medieval Scotland: Kinship and Nation (Thrupp: Sutton, 2004), ISBN 0-7509-2977-4, p. 153.
  12. ↑ A. Grant and K. J. Stringer, eds, Uniting the Kingdom?: the Making of British History (London: Routledge, 1995), ISBN 0415130417, p. 101.
  13. ↑ G. Menzies The Scottish Nation (Edinburgh: Edinburgh University Press, 2002), ISBN 190293038X, p. 179.
  14. ↑ A. Thomas, "The Renaissance", in T. M. Devine and J. Wormald, The Oxford Handbook of Modern Scottish History (Oxford: Oxford University Press, 2012), ISBN 0191624330, p. 188.
  15. ↑ Wormald, Court, Kirk, and Community, pp. 120-33.
  16. ↑ D. L. Smith, A History of the Modern British Isles, 1603–1707: The Double Crown (Wiley-Blackwell, 1998), ISBN 0631194029, ch. 2.
  17. ↑ Mackie, Lenman and Parker, A History of Scotland, pp. 225–26.
  18. ↑ http://www.highbeam.com/doc/1P2-18715263.html.

Ayrıca bakınız

İskoçya Krallığı
843-1707		 Sonra gelen:
Büyük Britanya Krallığı
1707-1801		 Sonra gelen:
Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı
1801-1921		 Sonra gelen:
Birleşik Krallık
since 1921
This article is issued from Vikipedi - version of the 8/17/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.