İzmir'in Kurtuluşu

İzmir'in Kurtuluşu
Kurtuluş Savaşı Batı Cephesi

Ahmet Ziya Akbulut, Türk Ordusunun İzmir'e Girişi
(77 cm × 53 cm, Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi)
Tarih9 Eylül 1922
Bölgeİzmir
SonuçKesin Türk Zaferi
Yunan işgalinin son bulması
Büyük İzmir Yangını
Taraflar
Yunanistan Krallığı Yunan Krallığı Türkiye Ankara Hükümeti
Komutanlar ve liderler
Yunanistan Krallığı Aristidis Stergiadis Türkiye Fahrettin Altay
Güçler
40.000 (4 tümen, İzmir'in savunması için)[1]

İzmir'in Kurtuluşu, 26 Ağustos’ta başlayan Büyük Taarruz harekâtı sonucu Türk ordusunun Yunan işgali altındaki İzmir'e 9 Eylül 1922'de girmesini belirten tarih terimidir.

Mudanya Ateşkes Antlaşması ve sonrasında Lozan Barış Antlaşması'na uzanan süreci başlatması dolayısıyla Milli Mücadele'nin sona ererek Türk milletinin kurtuluşu ve bağımsızlığını elde edişinin simgesi olmuş çok önemli bir tarihi olaydır.[2]

Arkaplan

İzmir'in, 15 Mayıs 1919 yılında Yunan güçleri tarafından işgal edilmesi, Anadolu'da Milli Mücadele'nin başlamasında önemli bir aşama olarak kabul edilir.[3] O tarihe kadar Anadolu’da işgallere karşı dağınık olan düşünce ve örgütlenme biçimleri mevcuttu. İzmir’in işgali Anadolu insanın direniş ve karşı koyuş düşüncesini körüklemiş, İstanbul'da başlayan işgali protesto mitingleri Damat Ferit hükümetinin düşmesine sebep olmuş; örgütlenme ve protesto mitingleri Anadolu'nun en ücra köşelerine kadar yayılmıştı. Artık İzmir Anadolu harekâtı için temel sembollerden biri haline getirilmişti ve İzmir'in işgaline karşı protesto mitingleri, her yıl işgalin yıl dönümlerinde, Anadolu'nun çeşitli kent ve kasaba merkezlerinde tekrarlanmakta; konu sürekli gündemde tutulmaktaydı.[3] Birinci İnönü, İkinci İnönü, Aslıhanlar -Dumlupınar ve Sakarya Meydan Muharebeleri milli mücadelenin kazanılmasında önemli adımlar atılmıştı.

Tarihçe

Türk ordusu tarafından 26 Ağustos 1922'de başlatılan Büyük Taarruz, Kurtuluş Savaşı'nın son safhası idi. Kesin sonuç beş gün içinde elde edildi; 30 Ağustos'ta Başkomutan Mustafa Kemal Paşa ordulara bir bildiri yayımlayarak "Ordular ilk hedefiniz Akdeniz'dir. İleri!” tarihi emrini verdi ve 2 Eylül'de Uşak'a girildi.[4] Dumlupınar Meydan Muharebesi'nde kendisinin de haberdar olmadan Yunanistan Küçük Asya Ordusu'nun başkomutanlığına getirilmiş General Nikolaos Trikupis tutsak edildi.

Türk birlikleri, İzmir'e doğru hızla ilerledi. Yunan birlikleri ve Rum siviller Anadolu'dan çekildiler. 9 Eylül 1922 sabahı Ahmet Zeki Bey komutasındaki[5] 2. Süvari Fırkası, ardından Mürsel Paşa komutasındaki 1. Süvari Fırkası birlikleri İzmir şehrine girdi. Ardından 5. Süvari Kolordusu Komutanı Mirliva Fahrettin Paşa, komutasındaki birliklerle saat 10.00'da İzmir'e girdi.[6]

İkinci Tümen'in öncülüğünü yapmakla görevlendirilen Dördüncü Alay Komutan Yardımcısı Yüzbaşı Şerafeddin Bey'in[7] komutasında yaya olarak en önde giden sekiz er, Bornova'dan Halkapınar'a ilerleyişi sırasında Punta'daki Tuzakoğlu fabrikasına yaklaştıkları sırada fabrika pencerelerinden ani bir ateşe uğramıştır.[8] Bu olayda 4 asker hayatını kaybetti ve hemen orada defnedildiler.[9] İzmir'in kurtuluşu sırasında can veren askerlerin isimleri şöyledir: Akşehirli Bekiroğlu Mehmet, Antalyalı Ömer oğlu Hakkı (Sarıarslan), Nevşehirli Ahmet oğlu Seyit Mehmet ve Nevşehirli Ahmet oğlu Ahmet [8]

Konak'a ulaşmayı başaran Şerafettin Bey, Hükümet Konağı önünde göğsüne isabet eden mermilerle yaralanmıştı[10] ancak Konağa girip balkona Türk bayrağını dikebildi.[7] Hükümet Konağı'na bayrağın dikilmesinin hemen ardından Yüzbaşı Zeki komutasındaki süvari birliği Hükümet Konağı'nın hemen sağında yere alan ve günümüze ulaşmayan Sarıkışla'ya, Üsteğmen Arif ve takım komutanı Celal Bey ile Yedeksubay Besim Efendi'nin de Kadifekale'ye bayrağı çekmesi ile İzmir'in işgalden kurtuluşu ilan edilmiş oldu.

Birinci Süvari Tümeni Komutanı Mürsel Paşa bir Fransız harp gemisi telsizi vasıtasıyla, İzmir’e girildiğini Ankara’ya bildirdi. Belkahve'den tarihi günü izleyen başkomutan Mustafa Kemal Paşa, yanında Fevzi ve İsmet paşalar olduğu halde, 10 Eylül sabahı İzmir'e girdi ve Fahrettin Paşa ile buluşarak doğruca Hükümet Konağı'na gitti. Konağın balkonundan, başarıyı millete mal eden kısa bir konuşma yaptı.

Mustafa Kemal Paşa'nın ordulara 1 Eylül'de verdiği tarihi emirle başlayan ve, 18 Eylül 1922 tarihine kadar yapılan Takip Harekâtı ile bütün Batı Anadolu'daki Yunan askerleri Türk sınırları dışına çıkarılmıştır. Takip harekatının başarı ile sonuçlanması sayesinde İzmit bölgesinden İstanbul Boğazı'na, Balıkesir bölgesinden Çanakkale Boğazı'na kadar Türk ordusu için hayati önem taşıyan diğer stratejik hedefler de İtilaf Devletlerinin işgalinden, olaysız olarak ve barış yoluyla kurtarılmıştır.[11] Türk Ordusunun kazandığı bu zafer, Mudanya Ateşkes Antlaşması'na giden süreci başlatmış; Türkiye, Mudanya Ateşkes Antlaşması’ndan sonra 24 Temmuz 1923'te Lozan Barış Antlaşması'nı imzalayarak bağımsızlığını kazanmıştır.

9 Eylül Anıtı

9 Eylül 1922 tarihinde İzmir'in kurtuluşu sırasında şehit düşen dört askerin anısına, defnedildikleri Halkapınar Şehitliği'nde Dokuz Eylül Anıtı yaptırılmıştır. Şehitlikte Şair Necmettin Halil Onan'ın ünlü "Bir Yolcuya" adlı şiiri bir mermer üzerine yazılıdır.[8]

Basın yansımaları

İzmir'in kurtuluşu haberleri 10 ve 11 Eylül tarihlerinde Anadolu basınında yer almıştır. Hakimiyet-i Milliye gazetesinin ilk sayfasında İzmir'in kurtuluşu haberi “Süvarilerimiz Cumartesi günü öğleden evvel 10.30’da İzmir’e girmişlerdir. İzmirliler bu suretle Yunan kâbusundan kurtulmuşlardır” başlığı ile verilmektedir.[12] 13 Eylül tarihinden itibaren ise gazeteler Türk ordusunun İzmir'e girişi ilgili bilgilere yer vermişler; ilerleyen günlerde ise ordunun İzmir'e girişi sırasında yaşanan olaylar anlatılmıştır. Mustafa Kemal'in İzmir'e gelişiyle ilgili haberler ise genellikle 13-14 Eylül tarihlerinden itibaren verilmeye başlanmıştır. İzmir yangını ile ilgili bilgiler basında 14 Eylül tarihinden itibaren yer almıştır.

10 Eylül 1922'de New York Times gazetesinde yayımlanan haberde, Fransız deniz kuvvetleri bakanlığının aldığı haberlere göre, İzmir'e giren Türk birliklerinin düzgün davranış sergiledikleri belirtilmiştir.[1]

İzmir'in kurtuluşu ardından Mustafa Kemal Paşa, yabancı basını kabul ederek görüşlerini açıklamıştır. Bunun ardından 1 Ekim 1922 New York Times Gazetesi'nde o zamana kadar olan kendisiyle ilgili en geniş haber-yorum yayınlanmıştır. Gazetede tam sayfa çıkan bu haberde, 41 yaşındaki Mustafa Kemal Paşa portresi ve "Küllerinden Doğan Türkiye" karikatürü de bulunmaktadır.[5]

Anma günleri

İzmir'in kurtuluşuyla ilgili ilk miting ve kutlama Ankara’da 10 Eylül tarihinde devlet erkânı adına Heyet-i Vekiliye reisi Rauf Bey’in katılımı yapılmıştı.[3] 9 Eylül günü, bu tarihten itibaren "İzmir'in Kurtuluş Bayramı" olarak kutlanmıştır.[13] Günümüzde İzmir'in düşman işgalinden kurtuluş günü olarak kutlanır.

Resim galerisi

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. 1 2 Greeks surrender Smyrna to Turks after shell fire, New York Times, 10.09.1922 tarihli makale
  2. ↑ "9 Eylül 1922 İzmir'in kurtuluşu hakkında bilgiler". Hurhaber.com 9 Eylül 2014. 17 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160917150834/http://www.hurhaber.com/9-eylul-1922-izmir-in-kurtulusu-hakkinda-bilgiler/haber-655857. Erişim tarihi: 11 Eylül 2014.
  3. 1 2 3 Çiçek, Rahmi. "İzmir’in Kurtuluşunun Anadolu Basınındaki Yansımaları 319". International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Cil 9/4 Bahar 2014. 16 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160916013522/http://turkishstudies.net/Makaleler/1607691063_18%C3%87i%C3%A7ekRahmi-trh-315-328.pdf. Erişim tarihi: 10 Eylül 2016.
  4. ↑ Atalay, Kerrar Esat. "İzmir'in İşgali ve Mustafa Kemal". Yeniçağ gazetesi 9 Eylül 2014. 16 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160916085017/http://www.yenicaggazetesi.com.tr/izmirin-isgali-ve-mustafa-kemal-1-102536h.htm. Erişim tarihi: 10 Eylül 2016.
  5. 1 2 N.Y. Times 1.10.1922 günlü M.K. Paşa haber, yorum ve portresi
  6. ↑ Uras, Güngör. "Biz bu topraklara kolay sahip olmadık". http://www.milliyet.com.tr. Milliyet gazetesi, 30 Ağustos 2016. 17 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160917150840/http://www.milliyet.com.tr/biz-bu-topraklara-kolay-sahip-ekonomi-ydetay-2303151/. Erişim tarihi: 11 Eylül 2016.
  7. 1 2 Karadoğan, Umut Cafer. "İzmir'in Adı Bilinmeyen Kahramanı: Yüzbaşı Şerafettin". Beyaztarih.com 25 Kasım 2015. 16 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151216084145/http://www.beyaztarih.com:80/makale/izmirin-adi-bilinmeyen-kahramani-yuzbasi-serafettin. Erişim tarihi: 10 Eylül 2016.
  8. 1 2 3 Cimrin, Hüseyin. "İzmir'in kurtuluşunda Antalyalı şehit: Hakkı Çavuş". Sabah gazetesi 23 Mart 2015. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160819135936/http://www.sabah.com.tr/akdeniz/2015/03/23/izmirin-kurtulusunda-antalyali-sehit-hakki-cavus. Erişim tarihi: 11 Eylül 2016.
  9. ↑ Demirci, Mehmet. "Cumhuriyete Böyle Geldik". Yeniasır Gazetesi 29 Ekim 2012. 17 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160917150845/http://www.yeniasir.com.tr/yazarlar/mehmet.demirci/2012/10/29/cumhuriyete-boyle-geldik. Erişim tarihi: 11 Eylül 2016.
  10. ↑ Arı, Kemal. "Yüzbaşı Şerafettin Kimdir ve Yüzbaşı Şerafettin'e Yazılan Bir Mektup". http://yenisokegazetesi.com/. Yeni Söke Gazetesi 8 ekim 2015. 17 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160917150852/http://yenisokegazetesi.com/?p=7262. Erişim tarihi: 10 Eylül 2016.
  11. ↑ "Izmir / 9 Eylül 1922 İzmir". İzmir İl Kültür Turizm Müdürlüğü, İzmir Parmaklarınızın Ucunda (İPU) web sitesi. 17 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160917150900/http://ipu.gov.tr/iys_tarihiolaylar,sehirID=35,icerik=1566,sayfa=1-tarihiolaylar-9-eylul-1922-izmir.html. Erişim tarihi: 11 Eylül 2016.
  12. ↑
  13. ↑ Atilla, Nedim. "Acıyı tazelemeden unutmamak mümkündür…". Egedensoz.com 9 Eylül 2016. 13 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160913055157/http://www.egedesonsoz.com/yazar/aciyi-tazelemeden-unutmamak-mumkundur-/10080/. Erişim tarihi: 11 Eylül 2016.
Türk Kurtuluş Savaşı
Kavramlar
Kuruluş
Konular
Muharebeler
Konferanslar ve antlaşmalar
Kronoloji
This article is issued from Vikipedi - version of the 10/6/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.