Sivas Kongresi

Sivas Kongresi Temsilciler Heyeti, Eylül 1919

Sivas Kongresi, Mustafa Kemal'in Amasya Genelgesi'ni açıkladıktan sonra bir çağrı üzerine I. Dünya Savaşı'ndan sonra işgale uğrayan Türk topraklarını kurtarmak ve Türk milletinin bağımsızlığını sağlamak için çareler aramak amacıyla seçilmiş ulus temsilcilerinin Sivas'ta bir araya gelmesiyle, 4 Eylül 1919 - 11 Eylül 1919 tarihleri arasında gerçekleşen ulusal nitelikte bir kongredir.

Sivas Kongresi'nde alınan kararlar, daha önce gerçekleştirilen Erzurum Kongresi kararlarını genişleterek tüm ulusu kapsar bir nitelik kazandırmış ve yeni bir Türk Devleti'nin kuruluşuna temel olmuştur; bu nedenle Sivas Kongresi'nin Türkiye Cumhuriyeti tarihindeki önemi büyüktür.

Sivas Kongresi'nde, Erzurum Kongresi'nde alınan vatanın bütünlüğü ve bağımsızlığıyla ilgili kararlar aynen kabul edilmiştir.

Kongre aynı zamanda Cumhuriyet Halk Partisi'nin ilk kurultayı olarak kabul edilmektedir.

Kongre delegeleri

Kongrede doğu illeri adına delege olarak Erzurum Kongresi'nde seçilen Heyet-i Temsiliye (Temsil Kurulu) üyeleri bulunuyordu. Batı ve Orta Anadolu illerinden gelen diğer temsilcilerin de katılımı sayesinde Sivas Kongresi, ulusal bir kongre niteliği kazanmıştı.

Kongreye katılan delege sayısı tartışmalı bir konudur. Ankara gibi bazı illerde vâlilik baskısı ile delege seçimi gerçekleşememiş, bazı illerden seçilen delegelerin ise yola çıkması engellenmiş, bu nedenle kongreye katılamamış veya kongre çalışmaları bittikten sonra Sivas’a gelebilmişlerdi. Sonradan katılanlar'la birlikte delege sayısının 41'i bulduğu söylenebilir (Farklı kaynaklara göre 31,33, 38 katılımcı vardır.)

Delegeler kongrenin ilk oturumunda İttihat ve Terakki ile bir bağları olmadığını ispat için bir yemin metni hazırlamış ve bu metni okumuştur.

"Makam-ı celil-i hilafet ve saltanata, İslamiyete, devlete, millete ve memlekete manen ve maddeten hizmetten başka bir gaye ve emelimiz olmadığına binaen kongrenin müzakeresi devamı müddetince ihtirasat-ı şahsiye ve siyasiyeden ve fırkacılık amalinden münezzeh bir azim ve iman ile çalışacağıma namusum ve bilcümle mukaddesatım namına vallah, billah" ^[1]

Kongreye katılanlar

Sivas Kongresi'nin toplandığı salon,
Atatürk Kongre ve Etnografya Müzesi, Sivas.

Kongreye katılanlar

Mustafa Kemal (Atatürk), Temsil Heyeti Başkanı, Samsun 9. Ordu Müf. (İstifa, Erzurum)- Sivil Hüseyin Rauf (Orbay), Temsil Kurulu Üyesi, Em. Deniz subayı, Sivas Bekir Sami (Kunduk), Temsil Kurulu Üyesi, Mülkiyeli - Vâli, Sivas Süleyman Bey, Tüccar, Harput Fevzi (Baysoy), Temsil Kurulu Üyesi, Din adamı - Şeyh, Erzincan Raif (Dinç),Temsil Kurulu Üyesi, Yargıç, Erzurum Refet (Bele), Canik (TKÜ), Albay, Samsun Kara Vasıf, Emekli Albay, Ayıntab İsmail Hami (Danişmend), Mülkiyeli- Tarihçi, İstanbul İsmail Fazıl (Cebesoy), Emekli General, İstanbul Hikmet Boran, Ask. Tıb. Öğr. Tem., Tıbbiye Öğrencisi, İstanbul Ahmet Nuri, İlmiye sınıfı hocası, Bursa Osman Nuri (Özpay), Avukat, Bursa Hüseyin (Bayraktar), Tüccar, Eskişehir Hüsrev Sami (Kızıldoğan), Subay, Eskişehir Halil İbrahim (Sipahi), Tüccar - Bld. Bşk., Eskişehir Mehmet Şükrü (Koçzade), Hukukçu, Afyonkarahisar Salih Sıtkı (Kesrioğlu), Mülkiyeli, Afyonkarahisar Bekir (Gümişioğlu), Öğretmen, Afyonkarahisar Abdurrahman Dursun (Yalvaç), Öğretmen, Çorum Mehmet Tevfik (Ergun), Öğretmen, Çorum

İbrahim Süreyya (Yiğit), Mutasarrıf, Alaşehir (Saruhan) Macit (Suner), Yargıç, Alaşehir (Saruhan) Mehmet Şükrü (Dalamanlı), Hukukçu, Denizli Yusuf (Başağazade), Hukukçu - Ziraatçi, Denizli Necip Ali (Küçüka), Yargıç, Denizli Hakkı Behiç (Bayiç), Mülkiyeli, Denizli Sami Zeki, Emekli Subay, Kastamonu Nuri (Tatlızade), Tüccar, Kastamonu Halit Hami (Mengi), Tüccar - Beld. Bşk., Bor Mustafa (Soylu), Öğretmen, Niğde Yusuf Bahri (Tatlıoğlu), Çiftçi, Yozgat Osman Remzi (Öğüt), Memur, Nevşehir Mazhar Müfit (Kansu), Vali, Denizli Hasan, ?, ? Süleyman (Boşank), Çiftçi – Denizci, Samsun

Aşağıdaki isimler ise Sivas Kongresi'ne delege olarak seçilmişler, ancak kongre çalışmaları sona erdikten sonraki günlerde Sivas'a gelebilmişlerdir.

Nuh Naci (Yazgan), Tüccar, Kayseri Ahmet Hilmi (Kalaç), Kaymakam, Kayseri

Ömer Mümtaz (İmamzade), Tüccar, Kayseri İhsan Hamit (Tiğrel), Eğitimci, Diyarbakır

Bursa delegeleri gösterilen askerlikten istifa etmiş Necati (Kurtuluş) ve hukukçu Asaf (Doras)'a kongre tutanaklarında rastlanmadığı halde, bazı eserlerde isimleri geçmektedir.

Mustafa Kemal, delegelerin otelde kalmasını yasakladığı için Sivaslıların evinde kaldılar. Şekercizade İsmail Efendi çok sayıda delegeyi evinde uzun süre misafir etti. Kongre Başkanı Mustafa Kemal Paşa, kongrenin yapıldığı lise binasında hazırlanan odada kaldı.

Sivas Kongresi Temsil Heyeti

Erzurum Kongresi'nde seçilmiş olanlar

Mustafa Kemal Paşa (9. Ordu Müfettişi iken 8 Temmuz 1919 askerlikten ayrıldı) Hüseyin Rauf Bey (Bahriye Eski Nazırı ve askerlikten ayrılma) Raif (Dinç) (Erzurum eski Mebusu) İzzet Efendi (Eski Kaymakam-Mebus) Servet Bey (Trabzon Eski Mebusu) Sadullah Efendi (Bitlis eski mebusu) Fevzi (Baysoy) (Erzincan Nakşibendi Şeyhi) Bekir Sami Bey (Beyrut eski valisi) Hacı Musa Efendi (Mutki'de Aşiret Reisi)

Heyet-i Temsiliye tarafından seçilmiş olanlar

Refet Bey (3. Kolordu Komutanı iken askerlikten ayrılma).

Sivas Kongresi'nde seçilenler

Kara Vasıf Bey (Gaziantep Delegesi, Kurmay Albaylıktan emekli) Mazhar Müfid Bey (Hakkari delegesi, Eski mutasarrıf) Hüsrev Sami Bey (Eskişehir Delegesi, Askerlikten ayrılma)

Ömer Mümtaz Bey (Ankara eski mebusu) Hakkı Behiç Bey (Denizli delegesi, Eski Mutasarrıf) Ratıp Zâde Mustafa Bey (Niğde Delegesi)

Alınan Kararlar

Kongre beyannamesinin orijinal metni.

1. Milli sınırları içinde vatan bölünmez bir bütündür; parçalanamaz.
2. Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı millet top yekün kendisini savunacak ve direnecektir.
3. İstanbul Hükümeti, harici bir baskı karşısında memleketimizin herhangi bir parçasını terk mecburiyetinde kalırsa, vatanın bağımsızlığını ve bütünlüğünü temin edecek her türlü tedbir ve karar alınmıştır.
4. Kuvay-ı Milliye'yi tek kuvvet tanımak ve milli iradeyi hakim kılmak temel esastır.
5. Manda ve himaye kabul edilemez.
6. Milli iradeyi temsil etmek üzere, Meclis-i Mebusan'ın derhal toplanması mecburidir.
7. Aynı gaye ile milli vicdandan doğan cemiyetler, "Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" adı altında genel bir teşkilat olarak birleştirilmiştir.
8. Genel teşkilatı idare ve alınan kararları yürütmek için kongre tarafından Temsil Heyeti seçilmiştir.

Kaynakça

1. Kağan Bahadır Küçükalcan - İttihatçılık Sivas Kongresi'nin mühim Bir Sorunuydu http://www.yazarport.com/Yazi/Oku/18632/Ittihatcilik-Sivas-Kongresinin-Muhim-Bir-Sorunuydu