Malta sürgünleri

Malta sürgünleri, İstanbul'un işgali sonrasında, 1919-1920 yıllarında işgal kuvvetlerince tutuklanarak bir İngiliz sömürgesi olan Malta'ya sürülen (veya gıyabında tutuklama kararı çıkarılarak sürgüne gönderilecekleri bildirilen) 145 Türk devlet adamı, asker, idareci ve aydın için kullanılan terimdir.^[1][2][3].

Tutuklama ve sürgünler, Mart 1919'da, Irak cephesinden çekilişi yürütmüş Ali İhsan Sabis Paşa ile başlamış ve Ekim 1920'ye kadar sürmüştür. Seçilen isimler, işgale karşı direnişi organize edilebilecek kadronun ve liderlik potansiyeli gösterebilecek olanların devreden çıkarılmak istendiğini akla getirmektedir. Ermeni Tehciri ile ilgili konular sürgün cezalarına sonradan monte edilmiştir. Ancak ellerinde rehin misali tuttukları sürgünlerin varlığı, bunlara karşı isnatların dayanaklarının zayıflığı zamanla İngilizlerin siyaseten aleyhine işlemeye başlamış, Mustafa Kemal de konuyu bir koz olarak kullanmaktan geri kalmamıştır. Sürgünlerin sonuncuları 1922 yılı içinde serbest bırakılmışlardır.

İsim	Tutuklandığı tarih	Tutukluluk no	Osmanlı İmparatorluğu'ndaki görevi
Ali İhsan Paşa	29 Mart 1919	26 67	Mirliva, Eski 6. Ordu komutanı
İbrahim Ahmed	29 Mart 1919	26 68	Ali İhsan Paşa'nın emir onbaşısı[4]
Abdülgani Bey	28 Mayıs 1919	26 95	Yarbay
Ahmet Faik Bey	28 Mayıs 1919	27 24	Eski İstanbul Emniyet Müdürü, Bağdat Vali Muavini
Ahmet Cevat Bey	28 Mayıs 1919	27 00	Miralay, İstanbul Merkez Komutanı
Ahmet Haydar Bey	28 Mayıs 1919	27 08	Binbaşı
Muammer Bey	28 Mayıs 1919	27 19	Eski Sivas ve Konya Valisi, Sivas Mebusu
Ahmet Nesimi Bey	28 Mayıs 1919	27 19	Eski Hariciye Nazırı
Ahmet Tevfik Bey	28 Mayıs 1919	26 80	Miralay
Ali Fethi Bey	28 Mayıs 1919	26 80	Eski Dahiliye Nazırı, Sofya Sefiri, İstanbul Mebusu
Atıf Bey	28 Mayıs 1919	27 02	Ankara Mebusu
Celal Bey	28 Mayıs 1919	26 76	Miralay
Cemal Efendi	28 Mayıs 1919	26 94	Yüzbaşı
Faik Bey	28 Mayıs 1919	27 37	Eski Merzifon Kaymakamı
Dr. Fazıl Berki Bey	28 Mayıs 1919	26 98	Eski Çankırı Mebusu
Ferit Bey	28 Mayıs 1919	27 03	İttihat ve Terakki Kâtibi
Gani Bey	28 Mayıs 1919	27 23
Habip Bey	28 Mayıs 1919	26 85	Bolu Mebusu
Hacı Ahmet Paşa	28 Mayıs 1919	27 39	Enver Paşa'nın babası
Doktor Halil Bey	28 Mayıs 1919	26 99	Yüzbaşı
Hasan Fehmi Tümerkan	28 Mayıs 1919	26 88	Sinop mebusu
Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi	28 Mayıs 1919	27 34	Şeyhülislam
Hazım Bey	28 Mayıs 1919	26 78	Binbaşı
Hilmi Bey	28 Mayıs 1919	27 89	Kırklareli Mutasarrıfı
Hoca Rıfat Efendi	28 Mayıs 1919	27 06	İttihat ve Terakki temsilcisi
Hüseyin Cahit Bey	28 Mayıs 1919	26 75	İstanbul Mebusu, Gazeteci
Hüseyin Kadri Bey	28 Mayıs 1919	27 05	Karesi Mebusu
İbrahim Bedrettin Bey	28 Mayıs 1919	27 01	Diyarbakır Valisi
İbrahim Hakkı Bey	28 Mayıs 1919	27 10	Binbaşı
Canbulat İsmail Bey	28 Mayıs 1919	26 92	Eski Dahiliye Nazırı
Kemal Bey	28 Mayıs 1919
Macit Bey	28 Mayıs 1919	27 04	Divan-ı Muhasebat Memuru
Mazlum Bey	28 Mayıs 1919	27 07	Binbaşı
Mehmet Sabit Bey	28 Mayıs 1919	26 86	Eski Sivas Valisi
Mehmet Sabri Bey	28 Mayıs 1919	27 29	Saruhan Mebusu
Mehmet Tevfik Bey	28 Mayıs 1919	26 79	Yarbay, Kaymakam
Memduh Bey	28 Mayıs 1919	27 33	Eski Musul Valisi
Mithat Şükrü Bey	28 Mayıs 1919	26 93	Eski Maarif Nazırı, Burdur Mebusu, İttihat ve Terakki Umumî Katibi
Mustafa Asım Bey	28 Mayıs 1919	27 11	Eski Of Mutasarrıfı
Mümtaz Bey	28 Mayıs 1919	26 97	Emekli Yarbay
Nevzat Bey	28 Mayıs 1919	26 96	Yüzbaşı
Ömer Bey	28 Mayıs 1919	26 81	Binbaşı
Rahmi Bey	28 Mayıs 1919	26 91	Eski İzmir Valisi
Rıza Hamit Bey	28 Mayıs 1919	27 40	Bursa Mebusu
Pirizade İbrahim Hayrullah Bey	28 Mayıs 1919	27 35	Eski Şura-yı Devlet Reisi
Salah Cimcoz	28 Mayıs 1919	27 28	İstanbul Mebusu
Sami Bey	28 Mayıs 1919	27 09	Miralay
Süleyman Numan Paşa	28 Mayıs 1919	27 32	Ordu Sıhhiye Müfettişi
Süleyman Sudi Bey	28 Mayıs 1919	27 30	Tokat ve Lazistan Mebusu
Şerafettin Efendi	28 Mayıs 1919	26 77	Yüzbaşı
Şükrü Bey	28 Mayıs 1919	27 38	Mülkiye Müfettişi
Tahir Cevdet Bey	28 Mayıs 1919	26 90	Eski Ankara Valisi
Tevfik Hadi Bey	28 Mayıs 1919	26 82	Siyasi Polis Müdürü
Mehmet Ubeydullah Bey	28 Mayıs 1919	27 31	İzmir Mebusu
Veli Necdet Bey	28 Mayıs 1919	26 87	Dahiliye Nazırlığı Müsteşarı
Yusuf Ziya Bey	28 Mayıs 1919	26 84	Emekli Binbaşı, İttihat ve Terakki Azası
Zekeriya Zihni Bey	28 Mayıs 1919	27 18	Eski Edirne Valisi
Cihangirzade İbrahim Bey	2 Haziran 1919	27 17	Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı
Alibeyzade Mehmet Bey	2 Haziran 1919	27 16	Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Kars Valisi
Cihangirzade Hasan Han	2 Haziran 1919	27 18	Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Savunma Bakanı
Cihangirzade Aziz Bey	2 Haziran 1919	27 19	Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Adalet Bakanı
Mehmetoğlu Muhlis Bey	2 Haziran 1919	27 27	Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti PTT Genel Müdürü
Matvey Radjinski	2 Haziran 1919	27 25	Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Rus Şura Üyesi
Musa Salah Bey	2 Haziran 1919	27 20	Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Polis Müdürü
Pavlo Camusev	2 Haziran 1919	27 14	Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Rum Şura Üyesi
Tevhidüddin Mamiloğlu	2 Haziran 1919	27 22	Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Emniyet Müdürü (Orenburglu Kazak Türkü)
Stefani Vafiades	2 Haziran 1919	27 26	Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Rum Şura Üyesi, Sosyal Yardım Bakanı
Yusufoğlu Yusuf Bey	2 Haziran 1919	27 21	Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Şura Üyesi, Gıda Bakanı
Abbas Halim Paşa	21 Eylül 1919	27 54	Eski Nafia Nazırı, Bursa Valisi, Sadrazam Said Halim Paşa'nın kardeşi.
Ağaoğlu Ahmed Bey	21 Eylül 1919	27 64	Karahisar-ı Sâhib Mebusu, Darülfünûn Hocası, Yazar
Ali Münif Bey	21 Eylül 1919	27 62	Eski Nafia Nazırı
Hacı Adil Bey	21 Eylül 1919	27 57	Eski Edirne Valisi ve Edirne Mebusu
Halil Bey	21 Eylül 1919	27 60	Eski Şura-yı Devlet Reisi ve Hariciye Nazırı
Hüseyin Bey	21 Eylül 1919	27 65	Millî Telgraf Ajansı Sahibi ve Müdürü
Kara Kemal	21 Eylül 1919	27 61	Eski İaşe Nazırı
Mahmud Kamil Paşa	21 Eylül 1919	27 58	Eski 5. Ordu Komutanı
Said Halim Paşa	21 Eylül 1919	27 55	Prens, Eski Sadrazam
Ziya Gökalp	21 Eylül 1919	27 59	Ergani Mebusu, Darülfünûn Hocası, Yazar
Mehmet Arif Bey	28 Ocak 1920	27 60	Binbaşı
Nuri Bitlisi	28 Ocak 1920	27 61	Çavuş
Faik Bey	22 Mart 1920	27 80	Eski Edirne Mebusu
Ahmed Şevket Bey	22 Mart 1920	27 81	İstanbul Müstahkem Mevki Komutanı
Cemal Mersinli	22 Mart 1920	27 72	Mirliva, Eski 2. Ordu Komutanı
Çürüksulu Mahmud Paşa	22 Mart 1920	27 71	Mirliva
Hasan Tahsin Bey	22 Mart 1920	27 73	Eski Şam ve Erzurum Valisi
Rauf Bey	22 Mart 1920	27 76	Eski Bahriye Nazırı, Sivas Mebusu
Cevat Paşa	22 Mart 1920	27 74	Ferik, Eski Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Reisi
Mehmed Esad Bey	22 Mart 1920	27 75	Askeri Tabip
Mehmet Şerafettin Bey	22 Mart 1920	27 79	Avukat, Gazeteci, Edirne Mebusu.
Kara Vasıf Bey	22 Mart 1920	27 78	Karakol Cemiyeti'nin kurucusu
Köstenceli Numan Usta	22 Mart 1920	27 81	Zeytinburnu Fabrikasında Ustabaşı
Ahmed Emin Bey	27 Mart 1920	27 87	Gazeteci
Ali Çetinkaya	27 Mart 1920	27 89	Miralay, Eski Afyon Mebusu
Ali Sait Paşa	27 Mart 1920	27 82	Mirliva
Ali Seyyit Bey	27 Mart 1920	27 94	Aşiret Reisi
Celal Nuri Bey	27 Mart 1920	27 85	Gazeteci
Ebüzziyazade Velid Paşa	27 Mart 1920	27 83
Enis Avni Aka Gündüz	27 Mart 1920	27 91	Yazar
Hilmi Abdülkadir	27 Mart 1920	27 89
İslam Ali	27 Mart 1920	27 86
Eczacıbaşı Mehmed Bey	27 Mart 1920	27 90	Eczacı
Mehmet Muammer İra	27 Mart 1920	27 88	İstanbul Polisi Siyasi Kısım Müdürü
Rafet Paşa	27 Mart 1920	27 92
Süleyman Nazif	27 Mart 1920	27 84	Eski Musul ve Bağdat Valisi, Yazar
Acenta Mustafa Kırzade	20 Mayıs 1920	27 86	Tacir
Doktor Abdüsselami Paşa	20 Mayıs 1920	27 90	Mirliva, Eski Yemen Komutanı
Mehmed Kamil Bey	20 Mayıs 1920		Musullu gazeteci
Hacı Ahmed Bey	31 Mayıs 1920	27 91	Sivas İttihat ve Terakki Delegesi
Mustafa Reşat Bey	31 Mayıs 1920		İstanbul Siyasi Polis Müdürü
Agâh Bey	7 Haziran 1920	27 86
Basri Bey	7 Haziran 1920	27 92	Yarbay, Cevat Paşa'nın Damadı
Mustafa Abdülhalik Bey	7 Haziran 1920	27 92	Eski Bitlis Valisi
Ali Cenani	13 Haziran 1920	27 93	Eski Halep ve Antep Mebusu
Andavallı Mehmed Ağa	13 Haziran 1920	27 94
Murat Bey	13 Haziran 1920	27 95
Süleyman Faik Paşa	13 Haziran 1920	27 96
Yakup Şevki Paşa	13 Haziran 1920	27 97	Mirliva, Eski 9. Ordu Komutanı
Ali Nazmi Bey	6 Ağustos 1920
İlyas Sami Bey	19 Ağustos 1920		Muş Mebusu
Mehmet Atıf Bey	19 Ağustos 1920	27 98
Mehmet Nazım Bey	19 Ağustos 1920	27 99
Süleyman Necmi Bey	19 Ağustos 1920
Sefer Bey	12 Eylül 1920	28 00
Burhanettin Hakkı Bey	20 Eylül 1920	28 01
Mehmet Nuri Bey	20 Eylül 1920	28 02
Mehmet Rıfat Bey	20 Eylül 1920	28 03
Cemal Oğuz Bey	5 Ekim 1920	28 04
Mehmed Ali Bey	5 Ekim 1920	28 05
Ahmet Şükrü Bey		27 63	Eski Maarif Nazırı, Eski Kastamonu Mebusu
Eşref Sencer Kuşçubaşı		28 06	Teşkilat-ı Mahsusa Üyesi
İsmail Müştak Bey		28 07	Yazar, Mebus
Kâzım Bey		28 08	Miralay, Enver Paşa'nın kayınbiraderi
Mürsel Bey		28 09	Miralay
Galatalı Şevket Bey		28 10	Miralay, Karakol Cemiyeti Reisi
Yunus Nadi Bey		28 11	Gazeteci, Yeni Gün Gazetesi Sahibi, İzmir Mebusu

Kaynakça

1. Malta Sürgünleri’ni nasıl bilirsiniz, Ayşe Hür, Taraf Gazetesi, 28 Şubat 2010
2. BİTMEZ NÜRENBERG. JÖN TÜRK DAVASININ 90LIK OLUR, Ermeni Soykırım Müzesi ve Enstitüsü
3. Malta sürgünleri, Bilâl N. Şimşir, Bilgi Yayınevi, 1985.
4. Tutuklanan komutanından ayrılmayıp gönüllü sürgüne gitmiştir.