Fethi Okyar

Ali Fethi Okyar
8. Türkiye Adalet Bakanı
Görev süresi 27 Mayıs 1939 - 13 Mart 1941
Başbakan	Refik Saydam
Yerine geldiği	Tevfik Fikret Sılay
Yerine gelen	Hasan Safyettin Menemencioğlu
2. Türkiye Başbakanı
Görev süresi 22 Kasım 1924 - 3 Mart 1925
Cumhurbaşkanı	Mustafa Kemal Atatürk
Yerine geldiği	İsmet İnönü
Yerine gelen	İsmet İnönü
4. Türkiye Millî Savunma Bakanı
Görev süresi 22 Kasım 1924 - 3 Mart 1925
Yerine geldiği	Kâzım Özalp
Yerine gelen	Recep Peker
2. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı
Görev süresi 1 Kasım 1923 - 22 Kasım 1924
Cumhurbaşkanı	Mustafa Kemal Atatürk
Yerine geldiği	Mustafa Kemal Atatürk
Yerine gelen	Kâzım Özalp
TBMM İcra Vekilleri Heyeti Reisi
Görev süresi 14 Ağustos 1923 - 27 Ekim 1923
TBMM Reisi	Mustafa Kemal Atatürk
Yerine geldiği	Rauf Orbay
Yerine gelen	İsmet İnönü
TBMM Dahiliye Umuru Vekili
Görev süresi 5 Kasım 1922 - 27 Ekim 1923
TBMM Reisi	Mustafa Kemal Atatürk
Yerine geldiği	İsmail Safa Özler
Yerine gelen	Ahmet Ferit Tek
Görev süresi 10 Ekim 1921 - 9 Temmuz 1922
TBMM Reisi	Mustafa Kemal Atatürk
Yerine geldiği	Refet Bele
Yerine gelen	İsmail Safa Özler
Türkiye Büyük Millet Meclisi 1., 2., 3., 5., 6. ve 7. dönem milletvekili
Seçim Bölgesi	1920 – İstanbul 1923 – İstanbul 1927 – Gümüşhane 1935 – Bolu 1939 – Bolu 1943 – Bolu
Kişisel bilgiler
Doğum	29 Nisan 1880 Pirlepe, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	7 Mayıs 1943 (63 yaşında) İstanbul, Türkiye
Partisi	Cumhuriyet Halk Fırkası (1923-1930) Serbest Cumhuriyet Fırkası (1930) Cumhuriyet Halk Partisi (1930-1943)
Askerî hizmeti
Bağlılığı	Osmanlı İmparatorluğu
Branşı	Osmanlı Ordusu
Hizmet yılları	1898-1914
Rütbesi	Kaymakam
Çatışma/savaşları	Balkan Savaşları
Ödülleri

Ali Fethi Okyar (29 Nisan 1880, Pirlepe - 7 Mayıs 1943, İstanbul), Türk asker ve siyaset adamı. Cumhuriyeti kuran öncü kadro içinde yer almış, Başbakanlık ve TBMM Başkanlığı yapmış, Atatürk'ün talimatıyla kurulan muhalefet partisi Serbest Cumhuriyet Fırkası'nı yönetmiştir. Yaşamı boyunca Mustafa Kemal Atatürk'ün en yakın kişisel arkadaşlarından biri olmuştur.

Gençlik yılları

1880'de bugün Makedonya'da bulunan Pirlepe'de doğdu. 1898'de Harbiye Mektebi'ne girdi ve 1900'de Piyade Teğmen rütbesiyle mezun oldu. 1904'de Kurmay Yüzbaşı olarak Selanik'de bulunan 3'üncü Ordu emrine verildi. Burada İttihat ve Terakki Cemiyetine katılarak, 1908 Devrimini hazırlayan kadro içinde yer aldı. 1908'de binbaşılığa yükseltilerek Selanik Jandarma Subay Okulu Komutanlığına getirildi.

12 Ocak 1909'da Paris Askeri Ataşesi oldu. 3 Temmuz 1911'de Arnavutluk Harekâtında İşkodra Müretteb Kuvvetler Kurmay heyetine atandı. 6 Ekim 1911'de Enver Bey ve Mustafa Kemal ile birlikte Trablusgarp'a gelerek savunma kuvvetlerinde görev aldı.

Osmanlı Meclis-i Mebusanı'nın II. Dönemi için 13 Nisan 1912'de yapılan seçimde Manastır Milletvekili oldu. Meclisin kapatılmasından sonra orduya dönerek 17 Kasım 1912'de Çanakkale Boğazı Müretteb Kuvvetler Kurmay Başkanlığına atandı. 13 Ekim 1913'te Sofya Elçisi oldu. Aynı dönemde askeri ataşe olarak Sofya'da bulunan Mustafa Kemal'le dostluğu burada pekişti. Meclis-i Mebusan'ın III. Döneminin son yılında 8 Aralık 1917'de İstanbul Milletvekili seçilerek elçilik görevinden ayrıldı.

İttahat ve Terakki'nin düşmesinden sonra 14 Ekim 1918'de kurulan Ahmet İzzet Paşa hükümetinde Dâhiliye Nazırı oldu. 8 Kasım'da eski rejim ileri gelenlerinden Talat, Enver, Cemal ve Sait Halim Paşaların yurt dışına kaçışına İçişleri Bakanı olarak engel olamamakla suçlanması, Ahmet İzzet Paşa kabinesinin istifasına neden oldu. 1 Kasım - 21 Aralık 1918 tarihleri arasında Mustafa Kemal ile birlikte Minber gazetesini çıkardı. İttihatçı gizli örgüte mensup olduğu iddiasıyla 10 Mart 1919'da tutuklandı, 2 Haziran 1919'da Malta'ya sürgüne gönderildi. Malta sürgünlüğü 30 Mayıs 1921'de serbest bırakılmasıyla sona erdi.

Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet Dönemi

15 Ağustos 1921'de İstanbul Milletvekili olarak TBMM 1. Dönem'e katıldı. 10 Ekim 1921 - 4 Ekim 1922 arasında Dâhiliye Vekilliği yaptı. TBMM 2. Dönemde yeniden İstanbul Milletvekili seçildi. 14 Ağustos 1923'ten cumhuriyetin ilanına kadar İcra Vekilleri Heyeti Reisliği ve Dâhiliye Vekilliği yaptı. Fethi Bey kabinesinin istifasına yol açan siyasi olaylar, 29 Ekim 1923'de bir anayasa değişikliği ile Cumhuriyet'in ilanına neden oldu.

Cumhuriyetin ilanından hemen sonra, 1 Kasım 1923'te TBMM Başkanı seçildi. 1 Kasım 1924'te yine Başkan seçildi. Ancak aynı ay içinde Kâzım Karabekir ve Ali Fuat Paşaların liderliğinde bir grup milletvekilinin Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası adıyla muhalif bir parti kurmaları üzerine 22 Kasım 1924'te İsmet Paşa yerine Başbakanlığa getirildi. Bu atamada, sertlik yanlısı olarak tanınan İsmet Paşa'ya karşılık Fethi Bey'in ılımlı ve uzlaşmacı kimliği rol oynadı. Ancak üç ay sonra Doğu'da İsyanının patlak vermesi üzerine uzlaşma politikası iflas etti. 2 Mart 1925'te hükümet istifa etti, İsmet Paşa yeniden başbakan oldu. Aynı gün ilan edilen Takrir-i Sükûn Kanunu ile ülke çapında muhalefet susturuldu. Terakkiperver Fırka kapatıldı. Fethi Bey Paris Büyükelçiliğine atanmayı isteyerek Türkiye'den uzaklaştı.

9 Ağustos 1930'da Atatürk'ün talimatıyla büyükelçilikten istifa ederek Serbest Cumhuriyet Fırkası'nı kurdu ve partinin genel başkanı oldu. Gümüşhane Milletvekili olarak tekrar Meclise girmesi sağlandı. Muvazaa amacıyla kurulan partinin, İzmir Mitinginden sonra irtica yanlısı bir harekete dönüşmeye başladığı suçlaması üzerine, kendi isteği ve Atatürk'ün talimatıyla 17 Kasım 1930'da partisini feshetti. Tekrar yurt dışına gitti.

31 Mart 1934'te Londra Büyükelçiliğine atandı. İkinci Dünya Savaşı öncesinde Türkiye ile Birleşik Krallık arasında gerçekleşen diplomatik ve askeri yakınlaşmada önemli bir rol oynadı; Montreux Antlaşması'nın mimarları arasında bulundu. 1937 yılında Manevralarına katılarak yabancı heyetlere eşlik etti. Atatürk'ün ölümünden kısa bir süre sonra, Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün eski hasımlarıyla barışma politikası uyarınca 4 Ocak 1939'da Bolu Milletvekilliğine atandı; büyükelçilik görevinden ayrılarak yurda döndü. Aynı yıl seçilen 8. Meclis'e de Bolu Milletvekili olarak girdi. 2. Refik Saydam Kabinesinde Adalet Bakanı oldu ve bu görevini 12 Mart 1941'e kadar sürdürdü.

7 Mayıs 1943'te İstanbul'da vefat etti. Mezarı Zincirlikuyu Mezarlığı'ndadır.

Kişiliği

Mustafa Kemal Atatürk, Ali Fethi Okyar ve Okyar'ın kızı ile Yalova'da, 13 Ağustos 1930.

Fethi Okyar diplomatik yetenekleri ve ılımlı, akılcı kişiliğiyle her dönemde saygı topladı. Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri'nde uygulandığı şekliyle, millet iradesine dayanan demokratik, liberal ve pragmatik bir siyasi görüşü savundu. İttihat ve Terakki içinde önemli görevler üstlendiği halde parti üst yönetiminin yolsuzluk ve cinnetlerinden uzak durdu; bu sayede İttihat ve Terakki'nin çöküşünden sonra da saygınlığını koruyabildi. Yakın arkadaşı Bey’in aksine, siyasi kariyeri boyunca Mustafa Kemal'e ters düşmemeyi başardı. Uzun süre İsmet İnönü'nün başlıca rakibi olarak görüldüğü halde 1938'den sonra onunla barıştı ve yeniden üst düzey siyasi mevkilere getirildi.

Kaynakça

Dış bağlantılar

• Ali Fethi Okyar'ın Biyografisi, Millî Savunma Bakanlığı

Siyasi görevi
Önce gelen: Tevfik Fikret Sılay	Türkiye Adalet Bakanı 27 Mayıs 1939 - 13 Mart 1941	Sonra gelen: Hasan Safyettin Menemencioğlu
Önce gelen: Kâzım Karabekir	TBMM Ana Muhalefet Partisi Lideri 12 Ağustos 1930 - 17 Kasım 1930	Sonra gelen: Celâl Bayar
Önce gelen: İsmet İnönü	Türkiye Başbakanı 22 Kasım 1924 - 3 Mart 1925	Sonra gelen: İsmet İnönü
Önce gelen: Kazım Özalp	Türkiye Millî Savunma Bakanı 22 Kasım 1924 - 3 Mart 1925	Sonra gelen: Recep Peker
Önce gelen: Mustafa Kemal Atatürk	Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı 1 Kasım 1923 - 22 Kasım 1924	Sonra gelen: Kazım Özalp
Önce gelen: Rauf Orbay	TBMM İcra Vekilleri Heyeti Başkanı 14 Ağustos 1923 - 27 Ekim 1923	Sonra gelen: İsmet İnönü
Önce gelen: İsmail Safa Özler	TBMM Dahiliye Umuru Vekili 5 Kasım 1922 - 27 Ekim 1923	Sonra gelen: Ahmet Ferit Tek
Önce gelen: Refet Bele	TBMM Dahiliye Umuru Vekili 10 Ekim 1921 - 9 Temmuz 1922	Sonra gelen: İsmail Safa Özler
Parti siyasi görevi
Önce gelen: Yeni makam	Serbest Cumhuriyet Fırkası Genel Başkanı 12 Ağustos 1930 - 17 Kasım 1930	Sonra gelen: Makam kaldırıldı