Ergani

Koordinatlar: 38°16′09″K 39°45′42″D / 38.26917°K 39.76167°D

Ergani
—  İlçe  —
Türkiye'de yeri
Koordinatlar: 38°16′09″K 39°45′42″D / 38.26917°K 39.76167°D
Ülke	Türkiye
İl	Diyarbakır
Coğrafi bölge	Güneydoğu Anadolu Bölgesi
Yönetim
- Kaymakam	Mehmet Ali Gürbüz [1]
- Belediye başkanı	Ramazan Kartalmiş, Aygün Taşkın (BDP)
Yüzölçümü [2]
- Toplam	1.474 km^2 (569,1 mi^2)
Rakım [3]	950 m (3.117 ft)
Nüfus (2015)[4]
- Toplam	125,290
- Kır	-
- Şehir	125,290
Zaman dilimi	UDAZD (+3)
Posta kodu	21950
İl alan kodu	0412
İl plaka kodu	21
İnternet sitesi: http://www.ergani.bel.tr

Ergani, Diyarbakır ilinin bir ilçesidir.

Dicle'nin sağ kıyısına 10 km uzaklıkta ve 1526 metre yüksekliğindeki Zülküf Dağı'nın güney eteğine kurulmuş (Halk arasında Zülküf Dağı, Zülküf Peygamber Dağı, Makam Dağı olarak isimlendirilmektedir.) Diyarbakır'ın önemli ilçelerinden biridir. Ergani, Diyarbakır ilinin en büyük ilçesidir. İlçe merkezine bağlı, 86 köy bulunmaktadır.

Tarihçe

Osmanlı devrinde Ergani'ye verilen Osmaniye adı Adana'nın eski ilçesi bugünkü Osmaniye ili ile karıştırıldığı için sonradan Ergani olarak değiştirilmiştir.

Ergani çok eski bir şehir olup, kuruluş tarihi belli değildir, İlçeye 8 km. uzaklıkta bulunan Hilar Şehri harabelerinde yapılan (Çayönü) kazıda, bugünkü bilgilere göre Anadolu'nun en eski köy yerleşimi ortaya çıkmıştır. Çayönü tepesinde ortaya çıkan MÖ 7000 yılına varan kalıntılara dayanarak Ergani'nin 9000 yıllık tarihi olduğu söylenebilir. Osmanlı devrinde uzun zaman Sancak beyliği (İl Merkezi) yapan Ergani ilçesi, 20 Nisan 1924 tarih ve 491 sayılı kanunla Sancak Beyliği sona ermiş Diyarbakır İline bağlı İlçe statüsünü almıştır^[5].

19. yüzyıl ortalarında Ergani sancağının merkezi, Bakır maden işletilmesi dolayısıyla önem kazanan Maden kasabasına taşındı. 19. yüzyılda bir mutasarrıf 3 kaymakam ve 11 müdür tarafından yönetildi. ilçe çok eski yerleşim yeri olup Doğu Anadolu kültürü ile yoğrulmuştur. Ancak bu güne kadar bir kulenin yıkıntıları gelebilmiştir. Ergani kalesi, Ergani yakınında kolat Dağı yamacında bulunur.Bugün bir yıkıntı halindedir. Kalenin kimin tarafından yapıldığına dair bir kayıta da rastlanmamıştır. Kale Evliya çelebi'nin seyahatnamesinde ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Osmanlı dönemi yapıları olarak 19. yüzyıl sonunda Ergani'de Belediye konağı dışında 3 camii, 10 mescit, 3 ermeni kilisesi, 1 protestan mabedi, 3 han, 3 hamam, 30 çeşme bulunmaktaydı. Bu yapılardan hükümet konağı 1891 yılında inşa edilmiştir. Eski hükümet konağı restore edilerek turizme kazandırılmıştır.

Coğrafya

İlçenin yüzölçümü 1489 kilometrekaredir. Ergani İlçesi idari olarak Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde bulunur, ama coğrafi olarak bir kısmı Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer almaktadır. Kuzeyinde Elâzığ iline bağlı Maden ilçesi, doğusunda Diyarbakır ili ve Diyarbakır'a bağlı Dicle ilçesi, güneyinde Urfa'ya bağlı Siverek ilçesi, batısında Diyarbakır'a bağlı Çermik ve Çüngüş ilçeleriyle sınır komşusudur. Denizden yüksekliği 955 metredir. Belli başlı akar suyu Dicle nehri ve Boğaz çayıdır.

Nüfus

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1965[6]	41.562	10.528	31.034
1970[7]	50.766	18.544	32.222
1975[8]	56.995	21.936	35.059
1980[9]	59.359	24.218	35.141
1985[10]	72.511	33.209	39.302
1990[11]	78.603	37.365	41.238
2000[12]	87.467	47.333	40.134
2007[13]	109.678	61.973	47.705
2008[14]	111.921	62.287	49.634
2009[15]	112.867	63.065	49.802
2010[16]	113.958	64.608	49.350
2011[17]	116.624	67.273	49.351
2012[18]	119.167	69.868	49.299
2013[19]	121.072	121.072	veri yok
2014[20]	123.474	123.474	veri yok
2015[21]	125.290	125.290	veri yok

Altyapı bilgileri

Ulaşım

Diyarbakır-Elâzığ karayolunun 58. kilometresinde yer alan ilçe merkezi 39 50 doğu boylam ve 37 32 kuzey enlemindedir. Haydarpaşa-Kurtalan Demiryolu ilçenin güneyinden, Diyarbakır-Elâzığ karayolu ise, ilçenin merkezinden geçer.

Dicle, Çermik ve Çüngüş ilçelerinin karayolu veya demiryoluyla başka il ve ilçelerle ulaşımı ancak Ergani üzerinden mümkündür. Bu durum Ergani'nin stratejik önemini artırmaktadır. Ergani'nin kaderi: islam devrinde Diyarbakır'ın kaderine bağlı kalmıştır. I. Selim'in çaldıran zaferinden sonra 1514 Ergani idaresi Bitlis'in delaletiyle Bıyıklı Mehmet paşa'nın aldığı : Diyarbakır bölgesi içinde Diyarbakır eyaletine bağlı bir sancak haline getirildi. 18. yüzyılın başında şarabın alınıp satılması şer en yasak olduğu halde Ergani kazasından her cumartesi günü Diyarbakır'a ikişer üçer yük şarap satılıyordu. Diyarbakır valisi İsmail Hakkı Paşa'nın yaptırdığı Harput şosesi bu şose'nin Zülkifil Dağı eteğinde ve Hoşat ovası'nın başından, Ergani halkının 1874-1914 yılları arasında şose üzerinde Bagür mahallenine geçmesine ve eski kasabanın ıssız kalmasına yol açmıştır.

Eğitim

İlçede (Köy okulları da kapsayarak) 107 İlköğretim Okulu, üçü Anadolu Lisesi, biri Anadolu Fen Lisesi olmak üzere 12 lise, 7 Özel Eğitim Kurumu ve Dicle Üniversitesine bağlı Meslek Yüksek Okulu bulunmaktadır.

Çayönü kalıntıları

Tarihi Çayönü kalıntıları, Ergani ilçesinin Hîlar mahallesi yakınlarında Hilar Mağarları'nın bulunduğu yerdedir. 1964'ten beri sürdürülen kazı çalışmaları ışığında bölgenin, geçmişi MÖ 9. binyıla kadar giden, Anadolu ve Mezopotamya'nın en eski yerleşim yerlerinden biri olduğu anlaşılmıştır. Renkli bir tarihe sahip olan ilçenin, ilçeye bağlı çayönü tepesi çevresinde yazılı tarih öncesine ait kalıntılara rastlanmıştır.

Buradaki buluntuların MÖ 7500 ile 6250 yılları arsına ait olduğu ve yörenin ilk insanlarca kullanıldığını ortaya koymakla beraber Çay önü MÖ 2000 yılına kadar Taş devri ve Tunç devrini içeren üç kültür evresi yaşamıştır. Çayönü, yakın doğunun en geniş açılmış ve korunmuş Neollitik yerleşmesi olarak ün yapmıştır. Çayönü'nün en bilinen yapısı SKULL BUILDING (kafatası binasıdır.) (polonyalı gezgin Simcon buradan mucize yaratan eski bir mabet diye bahseder). Ergani ilçesi tarih boyunca birçok isim almıştır Bunlardan bazıları Akanya, Erkenin, Erkanikana, Yanari, Zülkerneyn, Arsenia, Urhana ve Aşot'tur. Çok eski bir yerleşim yeri olan, Ergani'nin adı Ermeni eserlerinde Argını, Arxenî, çivi yazılı kaynaklarda Arsinia, Peutinger Tabletlerinde Arsenia diye de geçmektedir.

Kaynakça

1. http://www.ergani.gov.tr/
2. http://www.hgk.msb.gov.tr/urunler/diger/il_ilce_alanlari.pdf
3. http://www.yerelnet.org.tr/ilceler/ilce_belediye_koordinat.php?ilceid=198488
4. "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFChtx0E. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
5. Ergani resmi sitesi
6. "1965 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bspcwo4i. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
7. "1970 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btn5e8FH. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
8. "1975 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtpW1bfX. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
9. "1980 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtuT28O2. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
10. "1985 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtwRAdKB. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
11. "1990 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bty7e8lV. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
12. "2000 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu09tmgZ. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
13. "2007 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu1pKmDk. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
14. "2008 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu3bopEm. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
15. "2009 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuCoeH30. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
16. "2010 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuEttNh9. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
17. "2011 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuGlw18W. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
18. "2012 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6EZxV4kqL. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
19. "2013 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6NPUmL9Bi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
20. "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFChtx0E. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
21. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 

Dış bağlantılar

• YerelNet