Abdurrahman Sami Paşa
Abdurrahman Sami Paşa (1794, Mora - 1882, İstanbul), Osmanlı Devletinin ilk maarif (milli eğitim) bakanı olan devlet adamı.
İlk Türk romanın yazarı Samipaşazade Sezai’nin ve Osmanlı Maarif vekillerinden Abdüllatif Suphi Paşa’nın babası, Türkiye Cumhuriyeti milli eğitim bakanlarından Hamdullah Suphi Tanrıöver’in dedesidir.
Yaşamı
1794 yılında Mora’da dünyaya geldi. Adı Abdurrahman idi. Sami, şiir yazarken kullandığı mahlastır. Babası, Mora’daki Cerrahi Tekkesi’nin şeyhi Necip Efendi’dir. Özel dersler alarak eğitim gördü. Arapça, Farsça, Fransızca, Yunanca, İbranice ve Lâtinceye vâkıftı[1]
1814 yılında çıkan Yunan İsyanı sırasında babası öldü, ailesinin mal varlığına el konuldu, tekke kiliseye çevrildi. Mora yarımadasının merkezi Trapoliçe’de kardeşleriyle mahsur kalan Abdurrahman Sami, Rum ileri gelenlerinin gitmesiyle Mısır’a gitmek için izin alabildi[2]. Ancak Mora’da kalmışlardı.
Abdurrahman Sami, Mısır’da kısa sürede devlet kademelerinde kendine yer buldu[3]. Bu sırada Mora Yarımadası’nda yeniden isyan başlayınca isyanı bastırmak için Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın oğlu Kavalalı İbrahim Paşa ile Mora’ya gönderildi. Mora’da esir kalan kardeşlerini kurtarıp Mısır’a getirdi[4].
Mısır’a döndükten sonra, İbrahim Paşa’nın “Mektupçuluğunu” ve “Takvim Müdürlüğünü” yaptı. Kahire’de bir Cerrahi tekkesi kurdu. 1831 yılında Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın “Baş Muavini” oldu, 1843 yılında ise “Ferik” rütbesine yükseltildi[3]. Bir süre ünlü Bulak Matbaası’nın müdürlüğünü yaptı[2].
Mısır’da hidivliğe I. Abbas’ın geçmesi üzerine 1849 yılında İstanbul’a gelerek Osmanlı Devleti’nin hizmetine girdi. Taşkasap'ta bir konak alıp ailesi ile yerleşti. Cerrahi tekkesinin Karagümrük’teki asitanesine (merkez tekke) devam etti[2]. Rumeli Müfettişliği görevinde, Bosna, Trabzon, Vidin valiliklerinde bulundu. 1856 yılında Meclis-i Tanzimat Azalığı’na seçildi.
17 Mart 1857 yılında Osmanlı Devleti’nin maarif işlerini tek bir çatı altında toplamak ve daha düzenli yürütebilmek için kurulan Maarif-i Umumiye Nezareti’nin başına getirildi, devletin ilk Marif Nazırı (Millî Eğitim Bakanı) oldu. Bu görevine devam ederken, Girit İsyanı’nın çıkması ile yerine vekaleten Kemal Efendi getirilerek kendisi Girit Valiliği ile görevlendirildi. Bir yıl süren Girit Valiliği sırasında Girit’te çıkan isyanları bastırmakla uğraşan Abdurrahman Sami Paşa 1859 yılında tekrar Maarif-i Umumiye Nazırlığı’na döndü. 25 Kasım 1861 tarihinde görevinden istifa etti.
1863 yılında Mısır’a gitti; Sultan Abdülaziz’in Mısır’ı ziyareti sırasında Meclis-i Vala azalığı’na atandı. Sultan Abülhamit tahta çıktığında Ayan Meclisi’nde üye oldu. 1877 yılında evinde istirahata çekildi.
Devlete yaptığı hizmetlerden dolayı “İmtiyaz Nişanı” ile ödüllendirilen Abdurrahman Sami Paşa, 1882 yılında 88 yaşında yaşamını yitirdi. Cenazesi II. Abdülhamit tarafından II. Mahmut türbesi yanına defnettirildi.
Çocukları
Abdurrahman Sami Paşa’nın 7 oğlu olmuştur: Abdüllatif Suphi, Necip, Abdulhalim, Abdurrahman Hasan, Abdulbaki, Mehmet Sezai ve Mahmut Hüdai Bey. Oğullarından Mehmet Sezai Bey, ilk gerçekçi Türk romanlarından birisi olarak bilenen “Sergüzeşt” adlı ünlü eserin yazarıdır. Necip Paşa, Sultan Abdülmecit’in kızı Mediha Sultan ile evlenip padişah II. Abdülhamit’in eniştesi olmuştu. Abdüllatif Suphi Paşa da babası gibi değerli bir devlet adamı olmuş ve maarif bakanlığı yapmıştır. Abdüllatif Suphi Paşa'nın oğlu Hamdullah Suphi ise Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk milli eğitim bakanı olmuştur.
Eserleri
Abdurrahman Sami Paşa’nın “Rumuz’ul-Hikem” adlı tasavvufi ve felsefi eseri ile “Kişveri’d-Derun” adlı bir ahlak kitabı bulunmaktadır.
Kaynakça
| ||||||
| ||||||
| ||||||