Köprüköy muharebeleri

Köprüköy muharebeleri
Kafkasya Cephesi
Saldırının harekât haritası
Tarih 2 Kasım 1914 - 16 Kasım 1914 Bölge Kuzeydoğu Anadolu Sonuç Osmanlı İmparatorluğu zaferi
Taraflar
Osmanlı Devleti	Rusya İmparatorluğu
Komutanlar ve liderler
Hasan İzzet Paşa Enver Paşa	Georgy Berhmann
Güçler
Üçüncü Ordu, Kürt Aşiret Alayı, 118.000	Rus Kafkasya Ordusu, 100.000
Kayıplar
9.000 şehit, 3.000 esir, 2.800 firari	40 bin kayıp

Köprüköy muharebeleri^[1] (Rusça: Берхманнский прорыв - Berhmann Operasyonu), (2 Kasım 1914 - 16 Kasım 1914) I. Dünya Savaşı sırasında Kafkasya Cephesi'nde Hasan İzzet Paşa ve Georgy Berhmann arasında yaşanan muharebeler.^[2] General Georgy Berhmann I. Kafkas Kolordu komutanı olarak Osmanlı İmparatorluğu'na karşı inisiyatifi 2 Kasım'da ele aldı ve çatışma 16 Kasım'da bittiğinde sadece 25 kilometre Osmanlı toprakları içinde tutunabildiler.

Operasyon

Birinci Köprüköy Muharebesi

1 Kasım 1915 tarihinde General Georgy Berhmann, Osmanlı-Rus sınırını geçer. Rusların resmi savaş ilanı Osmanlı Devleti'ne 2 Kasım'da geldi. General Georgy Berhmann'ın amacı, Doğubeyazıt ve Köprüköy'ü ele geçirmekti. Bu hedef için 25 piyade taburu, 37 süvari birimi ve 120 topçudan oluşan bir kuvveti ayırmışlardı.

Harekâtın başında Rus generali Georgy Berhmann iki kanattan ilerlemektedir. Sağ kanatta Sarıkamış yönünden Köprüköy'e doğru ilerleyen bir birlik, sol kanat üzerinde ise Erivan'dan yola çıkarak Pasinler Ovası'nı amaçlayan Rus IV. Kolordusu vardı.

4 Kasım'da Rus sağ kanadı Köprüköy'e ulaştı. 3. Ordu komutanı Hasan İzzet Paşa sert kış şartlarında karşı saldırı düşüncesinde değildi. Onun planı, savunmada kalmak ve Köprüköy hattını korumaktır. Savaş Bakanı Enver Paşa tarafından bu plan iptal edildi.

7 Kasım'da Osmanlı 3. Ordusu'nun XI. Kolordu ve süvari birimleri karşı saldırıyı başlatmıştır. Bu saldırı Kürt aşiret alayı tarafından da desteklenmiştir. İlk saldırıların XI. Kolordu'nun 30. ve 18. bölüklerinin geri çekilmesinin sonrasında bölge Ruslar tarafından tekrar kazanıldı. Osmanlı birlikleri Köprüköy'de konumunu korumayı başarır.

İkinci Köprüköy Muharebesi

11 Kasım'da Ahmet Fevzi Paşa yönetimindeki IX. Kolordu sol kanadına XI. Kolordu'nun taşınmasıyla güçlenir. 3. Ordu süvarisi desteğiyle Rusları tekrar zorlamaya başlar. 11-12 Kasım'da IX. Kolordu, Ahmet Fevzi Paşa'nın komutasında ve XI. Kolordu solunda olmak üzere süvari birliğinin öncülüğünde ilerlemeye başladı. Ziya Bey'in (Yergök) komutasındaki 83. Piyade Alayı 16 Kasım'da Köprüköy'ü ele geçirmeyi başardı^[3].

Kasım ayının ortasında Ruslar Erzurum-Sarıkamış ekseninde Osmanlı İmparatorluğu'nun içine 25 kilometrede tutunarak cepheyi sabitlediler. Ordu komutanı Hasan İzzet Paşa cephane yokluğu, zorlu kış koşullarında askerin yorgun düşmesi ve yer yer donma olaylarının başlaması nedeniyle Rusları takipten vazgeçmek zorunda kalmıştır.

Sonuç

Savaşın ilk günlerinde kazanılan bu başarı Osmanlı ordusunda moralleri düzeltmiş ve Rus ordusunun Kuzeydoğu Anadolu'daki giriştikleri ilk saldırı durdurularak, geri püskürtülmeleri sağlanmıştır.

Doğu Cephesi'nde büyük bedeller karşılığında kazanılan bu kısmi başarı, Enver Paşa'yı Sarıkamış Harekâtı için cesaretlendirmiştir. Enver Paşa gibi saray damadı olan ve hızla albaylığa yükseltilen Hafız Hakkı Paşa, Enver Paşa tarafından 3. Ordu'nun başına getirilerek 27 Kasım'da İstanbul'dan Erzurum'a gelir. Bir süre sonra Sarıkamış Harekâtı'nı bizzat yönetmek üzere Enver Paşa da Erzurum'a gelmiştir.

Kayıplar

Osmanlı Ordusu'ndaki kayıplar yüksekti: 9.000 şehit, 3.000 esir ve 2.800 firari.

Kaynakça

1. Birinci Dünya Harbi'nde Türk Harbi Kafkas Cephesi üçüncü ordu harekatı
2. Hinterhoff, Eugene (1984). The Campaign in Armenia. Marshall Cavendish Illustrated Encyclopedia of World War I, vol ii. New York: Marshall Cavendish Corporation. s. p.500. ISBN 0-86307-181-3. 
3. Önal, Sami (Mart 2007). Tuğgeneral Ziya Yergök'ün Anıları - Sarıkamış'tan Esarete (8. bas.). İstanbul: Remzi Kitabevi. s. 47-55. ISBN 9789751410757.