Fındık

Vikipedi:Taksokutu
Fındık

Adi fındık (Corylus avellana)
Bilimsel sınıflandırma
Âlem: Plantae (Bitkiler)
Bölüm: Magnoliophyta
(Kapalı tohumlular)
Sınıf: Magnoliopsida
(İki çenekliler)
Takım: Fagales
Familya: Betulaceae
(Huşgiller)
Cins: Corylus
L.
Türler

Metne bakınız.

Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Fındık ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Wikispecies'te Fındık ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur.
Ağaç fındığı (Corylus colurna)
Amerika fındığı (Corylus americana)
Kabuklu fındıklara yakın çekim
Tombul fındık

Fındık, huşgiller (Betulaceae) familyasından Corylus cinsini oluşturan çalı ve ağaç türlerinin ortak adı.

Morfolojik özellikleri

Basit, yuvarlak yaprakların kenarları çift dişli, ucu sivridir. Çiçekler yapraklardan hemen önce ilkbaharda açar. Bir evciklidir. Erkek çiçekler kedicik şeklinde 5–12 cm uzunluğunda sarı renklidir. Dişi çiçekler çok küçük, kış boyunca tomurcuklarda gizlenir, 1–3 mm uzunluğunda kırmızı renklidir. Nuks meyve 1-2-3 cm uzunluğunda 1–2 cm çapındadır, kabuğun etrafını tamamen veya kısmen kuşatan bir kadehcik bulunur. Kadehciğin şekil ve yapısı fındık türlerinin teşhisinde önemlidir.

Türler

Yetişme koşulları

Kışların ılık geçtiği nemli ve humuslu toprağı sever. Yıllık 1000–2000 mm kadar yağış ister.

Türkiye'de yetişme alanları

Ticari değeri yüksek olan fındık Türkiye'de Giresun, Ordu, Trabzon illerinde tek tarım tipi (monokültür) olarak yapılır. Üretilen fındıkların %80'i Karadeniz Bölgesi'nden sağlanır. Karadeniz Bölgesi'nden başka Marmara Bölgesi'nde de yetiştirilir. Türkiye, Dünya fındık üretiminde ilk sırada yer alır. Dünya fındık üretiminin %62-65 kadarını karşılar. Türkiye fındık üretim alanları üç ana guruba ayrılır.

I. Standart bölge: Giresun, Ordu, Trabzon, Rize, Artvin. Eski fındık yetişme alanlarıdır. Bu alanlarda fındık ocakları yaşlı, verim düşük, yıllık üretim değişimleri fazladır.

II. Standart bölge: Sakarya, Düzce, Zonguldak, Bartın, Kastamonu, Sinop, Samsun, Kocaeli. Daha genç, derin topraklı, tekniğine uygun dikilmiş fındık bahçeleri yer alır. Verim yüksektir.

III. Çerezlik bölge: Yukarıda sayılan standart alanın dışındaki illerimizde kapsar. Üretim ve verim fazla değildir, yakın çevresinde tüketilir, istatistiklere dahil edilmez.

Dünyanın en büyük fındık alımı yapan şirketleri, üretimin Türkiye'nin tekelinden çıkması ve daha ucuza fındık temini için, Arjantin, Gürcistan, Ermenistan gibi ülkelerde fındık yetiştirilmesine teşvik ve araştırma yapmaktadır.

Fındığın faydaları

Çok iyi bir enerji kaynağıdır, vücuda güç ve enerji verir, beden ve zihin yorgunluğunu giderir. Fındık, kalp ve damar sağlığı açısından çok faydalıdır. Kolesterolü düşürür, kalp ritmini ayarlamaya yardımcı olur. Düzenli olarak her gün fındık yemek kalp krizi geçirme riskini azaltmakta çok etkilidir. Kansızlığa iyi gelir, vücut ve kemik gelişimini destekler. Hamilelerin hem kendileri için hem de doğacak çocuk için fındık yemeleri çok faydalıdır. Cinsel gücü arttırır, varislere iyi gelir. Fındık, soğuk algınlığı ve akciğer hastalıklarına da faydalıdır. Ayrıca, cildi güzelleştirdiği bilinmektedir. En önemli özelliği ise kansızlığa çok iyi gelmesidir.

Zararlıları

Türkiye'de fındığın en önemli zararlıları olarak, karamuk oluşturup fındığın iç bağlamamasına ya da lekeli olmasına sebep olarak ekonomik zararı dokunan iki böcek türü vardır: Yarım kanatlılar takımından fındık yeşil kokarcası (Palomena prasina) ile kın kanatlılar takımından Fındık kurdu (Curculio nucum). Ayrıca Balaninus nucum da önemli bir fındık zararlısı olarak bilinmektedir. Bu konuda 1915'de bir Osmanlı Ermeni ziraatçisi olan Antreasyan'ın önemli çalışmaları bulunmaktadır.[1]

Dünyada fındık üretimi

Başlıca üretici ülkelerin yıllara göre kabuklu fındık üretim miktarını gösteren tablo (ton)[2][3].

Ülke 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014[4] 2015 Ortalama
Türkiye 800.791 500.000 600.000 430.000 660.000 549.000 412.000 646.000 588.974
İtalya 125.000 85.000 87.200 140.000 85.000 120.000 100.000 125.000 102.525
Azerbaycan 40.000 30.000 25.000 55.000 45.000 35.000 25.000 50.000 34.848
Gürcistan 35.000 27.000 40.000 30.000 40.000 30.000 35.000 40.000 28.424
ABD 36.280 42.600 24.500 35.000 36.000 35.000 36.300 43.500 34.045
İspanya 26.000 18.000 20.000 22.000 16.000 19.500 19.500 20.000 21.000
Diğerleri 5.900 20.000 27.000 27.000 27.000 25.000 25.000 45.000 31.988
TOPLAM 1.068.971 722.600 823.700 739.000 909.000 813.500 660.773 969.000 841.804

Ayrıca Çin, İran, Şili, Avustralya ve Fransa fındık üretiminde önemli ülkelerdendir. Listedeki ülkelerin yanında küçük miktarlarda üretim yapan diğer ülkeler şunlardır: Polonya, Yunanistan, Belarus, Hırvatistan, Tacikistan, Özbekistan, Rusya, Kamerun, Portekiz, Moldova, Ukrayna, Tacikistan, Tunus, Slovakya, Slovenya, Suriye, Kıbrıs, Arjantin, Avusturya, Estonya, Yeni Zelanda ve Romanya. [5]

Dünya fındık ticareti

Dünyada ticarete konu olan fındığının büyük kısmı (%91) Avrupa ülkeleri tarafından satın alınır ve çoğunlukla (%80) şekerleme ve çikolata sanayinde kullanılır. 2000-2008 yılları arasında %85'i Türkiye tarafından satılan ortalama 540 bin ton kabuklu fındık ticareti gerçekleşmiştir. İtalya, Almanya, Amerika Birleşik Devletleri ve İspanya, Türkiye dışındaki önemli ihracatçı ülkelerdir. Hollanda, Belçika, Lüksemburg, Avusturya, Birleşik Krallık, İrlanda, İsviçre, Bulgaristan, Macaristan ve Kanada, fındık üretmemesine karşın ithal ettiği ürünü ihraç eden ülkelerdendir.[6]

Dünyada en fazla fındık satın alan ülkeler şunlardır; Almanya, İtalya, Fransa, İsviçre, Belçika, Lüksemburg, Rusya, Avusturya, Hollanda, Birleşik Krallık, ABD, İspanya, Polonya, Yunanistan, Danimarka.

Türkiye son 30 yılda ortalama olarak 400.000 ton kabuklu fındığa eşdeğer 200 bin ton iç fındık ihracatı yapmıştır. Son yıllarda fındık üretimimizin artmasına bağlı olarak bu miktarda artmaktadır.[7] ile 2010-11 sezonunda 527 bin ton kabuklu fındığa karşılık gelen 263 bin ton ihracat gerçekleştirilmiştir. 2011-2012 sezonu ihracatımız ülke guruplarına göre: %74 AB ülkeleri, %10 diğer Avrupa ülkeleri, %9,5 deniz aşırı ülkeler, %6 diğer ülkeler şeklindedir. Ülkeler bazında ihracat: %21 Almanya, %17 İtalya, %14 Fransa, %4 Polonya ve %4 Kanada şeklindedir [6].

Türkiye fındığını %58 oranında iç fındık, %17 işlenmiş bütün fındık, %25 ileri işlenmiş fındık olarak ihraç eder.

Gümrük ve Ticaret Bakanlığına göre [8] : Fındık ihracatı tarımsal ihracatın %15-20'sini, genel ihracatın %2'sini oluşturur. 380 bin aile, 700 bin hektar alanda fındık üreterek, 3 milyon kişiye geçim imkanı sunar. 2012/13 sezonunda 600 bin ton kabuklu fındığa eşdeğer ihracat yapılmış ve Cumhuriyet tarihi rekoru olan 1,8 milyar dolar gelir elde edilmiştir.

Türkiye'de fındık üretimi

Bazı yıllarda İllere göre fındık üretimi.[2] Not:Tabloların üst kısmında bulunan tuşu, ilgili sütuna göre sıralama yapmaktadır. Halihazırda illerin sıralaması 2012 üretimlerine göre yapılmıştır.

İL 2009 2010 2011 2012 2013[9] 2014[9] 2009

yılı %'si

! 2012

kg/dekar

Ordu 91.758 206.605 122.050 150.414 178.357 84.874 18,4 66
Sakarya 84.012 94.520 50.200 114.172 64.540 84.865 16,8 167
Giresun 76.273 51.657 51.600 102.456 81.342 25.327 15,3 87
Samsun 71.656 82.055 76.650 93.502 69.392 65.011 14,3 106
Düzce 75.485 67.427 50.450 76.838 48.295 56.306 15,1 123
Trabzon 39.308 42.861 32.820 59.046 44.537 31.065 7,9 92
Zonguldak 21.291 23.852 21.700 24.144 19.105 30.148 4,3 103
Kocaeli 13.581 11.438 8.402 13.699 8.531 7.323 2,7 162
Artvin 11.572 7.281 8.480 8.111 14.420 9.346 2,3 75
Bartın 3.455 3.195 2.250 6.760 5.684 6.688 0,7 113
Kastamonu 4.288 4.751 2.150 5.892 5.102 4.231 0,9 82
Rize 2.147 2.158 2.060 3.357 1.377 1.122 0,4 94
Sinop 1.847 1.656 572 1.046 1.112 1.078 0,4 63
Diğer 3.327 543 616 562 7.206 4.616 0,7 68
Toplam 500.000 600.000 430.000 660.000 549.000 412.000 100 96

Galeri

Kaynakça

  1. ↑ Sezai BALCI-Mevlüt KAYA, Nişan Antreasyan, Fındık Ziraati ve Ticareti, Serüven Kitap, İstanbul, 2015.
  2. 1 2 "Türkiye'de Fındık Üretimi". 2012 Fındık Sektör Raporu. tmo.gov.tr. 2013. 7 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131007000120/http://www.tmo.gov.tr/Upload/Document/raporlar/FindikSektorRaporu2012.pdf. Erişim tarihi: 03.04.2014.
  3. ↑ "DÜNYADA FINDIK SEKTÖRÜNÜN GÖRÜNÜMÜ". tmo.gov.tr. http://www.tmo.gov.tr/Upload/Document/raporlar/2013findiksektorraporu.pdf. Erişim tarihi: 15 Kasım 2014.
  4. ↑ "DÜNYA ÜRETİM". GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI. Şubat, 2016. http://koop.gtb.gov.tr/data/56e956301a79f5b210d91768/2015%20F%C4%B1nd%C4%B1k%20Raporu.pdf. Erişim tarihi: 29 Ekim 2016.
  5. ↑ Gümrük ve Ticaret Bakanlığı (Ocak, 2013). "Dünya Üretimi". 2012 fındık Raporu. gtb.gov.. 7 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140407085707/http://koop.gtb.gov.tr/data/51f7a45f487c8e14b4454603/2012%20Y%C4%B1l%C4%B1%20F%C4%B1nd%C4%B1k%20Raporu.pdf. Erişim tarihi: 03.04.2014.
  6. 1 2 Gümrük ve Ticaret Bakanlığı (Ocak, 2013). "İhracat". 2012 fındık Raporu. gtb.gov.. 7 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140407085707/http://koop.gtb.gov.tr/data/51f7a45f487c8e14b4454603/2012%20Y%C4%B1l%C4%B1%20F%C4%B1nd%C4%B1k%20Raporu.pdf. Erişim tarihi: 03.04.2014.
  7. ↑ "Fındık Gübresi". http://www.findikgubresi.com/findik-gubresi.html.
  8. ↑ Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Basın açıklaması
  9. 1 2 "İl Bazında Fındık Ekiliş, Üretim ve Verim". 2014 Yılı Fındık Sektör Raporu. tmo.gov.tr. 2015. http://www.tmo.gov.tr/Upload/Document/raporlar/2014findiksektorraporu.pdf. Erişim tarihi: 2 Eylül 2015.
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/26/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.