Eris (cüce gezegen)
→ Bu maddenin özgün adı 2003 UB313 olup, MediaWiki'ye özgü teknik nedenlerle Eris (cüce gezegen) olarak yazılmıştır.
| ||
Keşif | ||
---|---|---|
Keşfeden | Michael E. Brown | |
Chad Trujillo | ||
David L. Rabinowitz | ||
Keşif yılı | 5 Ocak 2005[1] | |
Tanımlamalar | ||
MPC tanımlaması | 136199 Eris | |
Küçük gezegen kategorisi | cüce gezegen plütoid TNO, SDO, ikili[2][3] | |
Yörünge Özellikleri[4] | ||
Günberi |
| |
Günöte |
| |
Yarı büyük eksen | (a) |
|
Dışmerkezlik | (e) | 0,44068 |
Yörünge süresi | (P) | 558,04 y |
Yörünge süresi | (P) | 203 830 g |
Ortalama yörünge hızı | 3,4338 km/sn | |
Ortalama anomali | 204,16° | |
Yörünge eğikliği | (i) | 44,0445° |
Yükselen düğüm boylamı | (Ω) | 35,9531° |
Enberi açısı | (ω) | 239,18° |
Uydular | Dysnomia | |
Fiziksel özellikler | ||
Ortalama yarıçap | 1.163±6 km[5][6] | |
Yüzey alanı | 17.000.000 km2 | |
Kütle | ||
Yoğunluk | 2,52 ± 0,05 g/cm3[5][8] | |
Yerçekimi | ||
Kurtulma hızı | 1,384 km/sn | |
Yıldız dönme süresi | 25,9 ± 8 saat[4] | |
Beyazlık (albedo) | 0,96 +0,09−0,04[5] | |
Yüzey sıcaklığı | 42,5 K | |
Asteroit tayf sınıfı | B−V=0.78, V−R=0.45[9] | |
Görünür parlaklık | (V) | 18,7[10] |
Mutlak parlaklık | (V) | −1,2 ± 0,3[4] |
Açısal çap | 40 mili-yay saniye[11] |
Eris (2003 UB313), Plüton cüce gezegeninden çok az küçük olan Neptün ötesi cisim.[12]
Palomar Gözlemevi merkezli keşif ekibi, NASA ve bazı basın organları tarafından Güneş Sistemi'nin onuncu gezegeni olarak tanımlanmaktaydı. Uluslararası Astronomi Birliği, Ağustos 2006'da, Eris'in de durumunu netleştirecek olan, "gezegen" teriminin tanımını yayınladıktan sonra, gezegen olmadığına karar verildi. Onun yerine Plüton, Haumea, Makemake ve Ceres ile birlikte cüce gezegen sıfatını aldı.
Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü'nden Michael E. Brown başkanlığındaki ekip, Hubble Uzay Teleskopu ile Temmuz 2005'te Dünya'dan 15 milyar km ötede bir gezegen tespit ettiğini açıklamış ve gezegene gayriresmi olarak "Xena" (Zeyna) adını vermişti. Teleskop Zeyna'nın çapını 2.389 km olarak ölçmüştür. Daha sonra 2015 yılında Plüton'a ulaşan New Horizons (Yeni Ufuklar) uzay sondasının yaptığı gözlemler sonucu, "Xena" (Zeyna)'nın çapının 2326 km olduğu ve Plüton'dan büyük değil ondan çok az küçük olduğu anlaşılmıştır.[13] 2005 yılında yapılan gözlemlerde Eris'in bir uydusu bulunduğu keşfedilmiştir ve bu uyduya Dysnomia adı verilmiştir.
Eris'in yörüngesi, Güneş Sistemi'ndeki diğer gezegenlerin yörüngesel düzlemine 45 derece eğik konumda bulunuyor. Bu eğim yüzünden 2005 yılına kadar gözlerden uzak kaldığı düşünülen Eris, Güneş'in çevresindeki turunu 560 yılda tamamlıyor.
Kaynaklar
- ↑ Brown, Mike (2006). "The discovery of 2003 UB313 Eris, the largest known dwarf planet". 10 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140910100339/http://www.gps.caltech.edu/~mbrown/planetlila/. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2007.
- ↑ "List Of Centaurs and Scattered-Disk Objects". Minor Planet Center. 6 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151106231917/http://www.minorplanetcenter.org/iau/lists/Centaurs.html. Erişim tarihi: 10 Eylül 2008.
- ↑ Buie, Marc (6 Kasım 2007). "Orbit Fit and Astrometric record for 136199". Deep Ecliptic Survey. 26 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140926183835/http://www.boulder.swri.edu/~buie/kbo/astrom/136199.html. Erişim tarihi: 8 Aralık 2007.
- 1 2 3 "JPL Small-Body Database Browser: 136199 Eris (2003 UB313)". http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=Eris. Erişim tarihi: 23 Kasım 2014.
- 1 2 3 Sicardy, B.; Ortiz, J. L.; Assafin, M.; Jehin, E.; Maury, A.; Lellouch, E.; Gil-Hutton, R.; Braga-Ribas, F. ve diğ. (2011). "Size, density, albedo and atmosphere limit of dwarf planet Eris from a stellar occultation". European Planetary Science Congress Abstracts 6: 137. Bibcode 2011epsc.conf..137S. http://meetingorganizer.copernicus.org/EPSC-DPS2011/EPSC-DPS2011-137-8.pdf. Erişim tarihi: 14 Eylül 2011.
- ↑ Beatty, Kelly (Kasım 2010). "Former 'tenth planet' may be smaller than Pluto". NewScientist.com. Sky and Telescope. 27 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150527202508/http://www.newscientist.com:80/article/dn19697-former-tenth-planet-may-be-smaller-than-pluto.html. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ↑ Brown, Michael E.; Schaller, Emily L. (15 Haziran 2007). "The Mass of Dwarf Planet Eris". Science 316 (5831): 1585. Bibcode 2007Sci...316.1585B. DOI:10.1126/science.1139415. PMID 17569855.
- ↑ Beatty, Kelly (7 Kasım 2010). "Eris Gets Dwarfed (Is Pluto Bigger?)". Sky & Telescope (News Blog). http://www.skyandtelescope.com/community/skyblog/newsblog/106861063.html. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ↑ Snodgrass, C.; Carry, B.; Dumas, C.; Hainaut, O. (Şubat 2010). "Characterisation of candidate members of (136108) Haumea's family". Astronomy and Astrophysics 511: A72. arXiv:0912.3171. Bibcode 2010A&A...511A..72S. DOI:10.1051/0004-6361/200913031.
- ↑ "AstDys (136199) Eris Ephemerides". Department of Mathematics, University of Pisa, Italy. 12 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120312102819/http://hamilton.dm.unipi.it/astdys/index.php?pc=1.1.3.0&n=Eris. Erişim tarihi: 23 Kasım 2014.
- ↑ Bertoldi, F.; Altenhoff, W.; Weiss, A.; Menten, K. M.; Thum, C. (2 February 2006). "The trans-Neptunian object UB313 is larger than Pluto". Nature 439 (7076): 563–564. Bibcode 2006Natur.439..563B. DOI:10.1038/nature04494. PMID 16452973.
- ↑ http://hubblesite.org/newscenter/newsdesk/archive/releases/2006/16/
- ↑ "How Big Is Pluto? New Horizons Settles Decades-Long Debate". NASA. 2015. 5 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151005032242/http://www.nasa.gov:80/feature/how-big-is-pluto-new-horizons-settles-decades-long-debate/. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2015.
Dış bağlantılar
- MPC Database entry for (136199) Eris
- Michael Brown's webpage about Eris
- Brown's webpage about Dysnomia
- 2007 KCET interview of Mike Brown about Eris and Haumea with Julia Sweeney
- compiled list of data
- MPEC listing for 2003 UB313
- Java 3D orbit visualization
- Spaceflight Now article about 2003 UB313 (Eris), 2003 EL61, and 2005 FY9 (Makemake)
- Slacker Astronomy Interview With Co-Discoverer Trujillo
- Trans-Neptunian Object 2003 UB313—IAU statement regarding the planetary status of Eris
- Simulation of 2003 UB313's orbit
- Keck observatory page about the discovery of Dysnomia
- Caltech Press Release, 7/29/2005 "Planetary Scientists Discover Tenth Planet".
- Press release on the Spitzer Space Telescope trying to image 2003 UB313 again
|
|