İo (uydu)

Başlığın diğer anlamları için İo sayfasına bakınız.

İo
Diğer adları	Jüpiter I
Bulunuşu	Galileo Galilei 1610
Yörünge Özellikleri
Dolandığı cisim	Jüpiter
Yarı büyük eksen	421.700 km. 0,0028 AB
Enberi	420.000 km.
Enöte	423.400 km.
Yörünge dışmerkezliği	0,004
Yörünge eğikliği	0,04^o
Dolanma süresi	1,769 gün 1 gün 18 saat 27 dak. 33,5 s.
Yörünge hızı ortalama	17,33 km/saniye
Bağlı bulunduğu grup	Galilei uyduları
Gözlem Özellikleri
Görünür parlaklık	5,0
Görünür çap	1,25 yay saniye
Fiziksel Özellikler
Ortalama çap/Boyutlar	3643 km
Yoğunluk	3,53 g/cm^3
Eksen eğikliği	0^o
Dönme süresi	Eşzamanlı
Yerçekimi	0,183 x Yer 1,79 m/s^2
Kurtulma hızı	2,6 km/saniye
Beyazlık (albedo)	0,62
Yüzey sıcaklığı ortalama	130 K

İo, Jüpiter'in doğal uydularından biridir. 1610 yılında Galileo Galilei tarafından bulunan dört büyük uydudan (Galilei uyduları) yörüngesi en içte bulunanıdır. Adını Yunan mitolojisinde Zeus'un sevgililerinden biri olan (Roma mitolojisinde "Jüpiter" olarak da bilinen) "İo"'dan almıştır. Güneş Sistemi'nde üzerinde sürekli olarak gazlar ve lav püskürten yanardağlar bulunan tek uydudur.

İo, 400 aktif yanardağı ve jeolojik yapısı ile Güneş Sistemin en aktif nesnesidir.^[1][2]

İo, Jüpiter'in çekim gücü ile kendi çekim gücü arasındaki iç sürtünmeden dolayı sürekli gelgitlere maruz kalmaktadır.Io'nun volkanları yüzeyden 500 km yukarıya sülfür ve sülfür dioksit püskürtür.

İo, Europa ve Ganymede ile 1:2:4 oranında bir Laplace resonansı içinde gezegeni etrafında dönmektedir.

İo'nun Europa ve Ganymede ile Laplace resonansı

İo'nun keşfi ve yapılan gözlemler

Bu uydunun 7 Ocak 1610 tarihinde Galileo tarafından keşfedildiği kabul edilir ancak, 1614'de yayımladığı Mundus Jovialis''inde Simon Marius, İo ile birlikte Jüpiter'in diğer uydularını 1609'da Galileo'nun keşfinden bir hafta önce ilk olarak gözlemlediğini iddia etmiştir. Galileo bu iddiadan şüphe etmiş ve Marius'un çalışmasını "çalıntı" olarak nitelendirmiştir.

20. yüzyılın ortalarında İo'nun kutup bölgelerinin kırmızı renkte olduğunu ortaya koyan gözlemler yapılmıştır. Uzay sondası Pioneer 11 1970'lerdeki geçişi sırasında kutup bölgesinin, ekvator bölgesinin beyazımsı renginin aksine turuncu renkte olduğunu ortaya koymuştur. Ancak Pioneer'in bulguları bundan öteye gidememiştir.

Uzay sondası Voyager 1, 1979'da İo'nun yakınlarından ilk resimlerini gönderdiğinde, bilimadamları İo'nun yüzeyinde neredeyse hiç karater bulunmadığını gördüler. Voyager seyir mühendisi Linda Morabito, resimler üzerinde çalışırken yüzeyden püsküren bir "sorguç" farketti. Bilimadamları olası bütün kraterleri örten yoğun volkanik aktivitenin sebep olduğu oldukça genç bir yüzey buldular. Yüzeyde dokuz aktif volkan gözlemlemeyi başaran Voyager 1'in ardından Voyager 2, bunların sekizini gözlemledi.

Galileo uzayaracı, 1995'te Jüpiter'e ulaştı ve 1999'un sonlarında İo'nun yanından geçti. Galileo, İo'ya diğer bütün sondalardan daha fazla yaklaştı, birçok fotoğraf çekti, püsküren volkanlar gözlemledi ve İo'nun Güneş Sistemi'ndeki kayaç iç gezegenler gibi büyük bir demir çekirdeği olduğunu keşfetti.

Kaynakça

1. Rosaly MC Lopes (2006). "Io: The Volcanic Moon". Lucy-Ann McFadden, Paul R. Weissman, Torrence V. Johnson. Encyclopedia of the Solar System. Academic Press. s. 419–431. ISBN 978-0-12-088589-3. 
2. Lopes, R. M. C. (2004). "Lava lakes on Io: Observations of Io’s volcanic activity from Galileo NIMS during the 2001 fly-bys". Icarus (1): s. 140–174. Bibcode 2004Icar..169..140L. DOI:10.1016/j.icarus.2003.11.013. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta İo (uydu) ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

Genel bilgiler

• Io Profili NASA'nın Güneş Sistemi Keşfi
• Bill Arnett's Io webpage from The Nine8 Gezegenler website
• Io overview from the University of Michigan's Windows to the Universe
• Calvin Hamilton's Io page from the Views of the Solar System website

Filmler

• Movie of Io's rotation from the National Oceanic and Atmospheric Administration
• Paul Schenk's 3D images and flyover videos of Io and other outer solar system satellites

Resimler

• Catalog of NASA images of Io
• Galileo Image Releases
• New Horizons LORRI Raw Images, includes numerous Io images
• New Horizons Image Releases
• Io through Different New Horizons Imagers

Haritalar

• Io global basemaps from the USGS's planetary geology website based on Galileo and Voyager images
• Io nomenclature and Io map with feature names from the USGS planetary nomenclature page

Ek başvurular

• The Calendars of Jupiter
• Io dynamo from educational website The Exploration of the Earth's Magnetosphere
• The Conundrum Posed by Io's Minimum Surface Temperatures
• Io Mountain Database
• Paul Geissler's research on Cassini observations of Io's visible aurorae
• The Gish Bar Times, Jason Perry's Io-related blog