Fındık
Fındık | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Adi fındık (Corylus avellana) | ||||||||||||
Bilimsel sınıflandırma | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
Metne bakınız. | ||||||||||||
Dış bağlantılar | ||||||||||||
|
Fındık, huşgiller (Betulaceae) familyasından Corylus cinsini oluşturan çalı ve ağaç türlerinin ortak adı.
Morfolojik özellikleri
Basit, yuvarlak yaprakların kenarları çift dişli, ucu sivridir. Çiçekler yapraklardan hemen önce ilkbaharda açar. Bir evciklidir. Erkek çiçekler kedicik şeklinde 5–12 cm uzunluğunda sarı renklidir. Dişi çiçekler çok küçük, kış boyunca tomurcuklarda gizlenir, 1–3 mm uzunluğunda kırmızı renklidir. Nuks meyve 1-2-3 cm uzunluğunda 1–2 cm çapındadır, kabuğun etrafını tamamen veya kısmen kuşatan bir kadehcik bulunur. Kadehciğin şekil ve yapısı fındık türlerinin teşhisinde önemlidir.
Türler
- Amerika fındığı (Corylus americana)
- Adi fındık (Corylus avellana)
- California fındığı (Corylus californica)
- Çin fındığı (Corylus chinensis)
- Kafkas fındığı (Corylus colchica)
- Ağaç fındığı (Corylus colurna) Türkiye.
- Gagalı fındık (Corylus cornuta)
- Farges fındığı (Corylus fargesii)
- Himalaya fındığı (Corylus ferox)
- Corylus ferox var. ferox
- Corylus ferox var. tibetica
- Asya fındığı (Corylus heterophylla)
- Corylus heterophylla var. heterophylla
- Corylus heterophylla var. sutchuenensis
- Corylus heterophylla var. thunbergii
- Lambert fındığı (Corylus maxima) Türkiye.
- Yunnan fındığı (Corylus yunnanensis)
- Jacquemont fındığı (Corylus jacquemontii)
- Japon fındığı (Corylus sieboldiana)
- Corylus sieboldiana var. brevirostris
- Corylus sieboldiana var. mandshurica
- Corylus sieboldiana var. sieboldiana
- Wang fındığı (Corylus wangii)
- Corylus × colurnoides (C. avellana × C. colurna'nın melezi)
- Corylus × vilmorinii (C. avellana × C. chinensis'nin melezi)
Yetişme koşulları
Kışların ılık geçtiği nemli ve humuslu toprağı sever. Yıllık 1000–2000 mm kadar yağış ister.
Türkiye'de yetişme alanları
Ticari değeri yüksek olan fındık Türkiye'de Giresun, Ordu, Trabzon illerinde tek tarım tipi (monokültür) olarak yapılır. Üretilen fındıkların %80'i Karadeniz Bölgesi'nden sağlanır. Karadeniz Bölgesi'nden başka Marmara Bölgesi'nde de yetiştirilir. Türkiye, Dünya fındık üretiminde ilk sırada yer alır. Dünya fındık üretiminin %62-65 kadarını karşılar. Türkiye fındık üretim alanları üç ana guruba ayrılır.
I. Standart bölge: Giresun, Ordu, Trabzon, Rize, Artvin. Eski fındık yetişme alanlarıdır. Bu alanlarda fındık ocakları yaşlı, verim düşük, yıllık üretim değişimleri fazladır.
II. Standart bölge: Sakarya, Düzce, Zonguldak, Bartın, Kastamonu, Sinop, Samsun, Kocaeli. Daha genç, derin topraklı, tekniğine uygun dikilmiş fındık bahçeleri yer alır. Verim yüksektir.
III. Çerezlik bölge: Yukarıda sayılan standart alanın dışındaki illerimizde kapsar. Üretim ve verim fazla değildir, yakın çevresinde tüketilir, istatistiklere dahil edilmez.
Dünyanın en büyük fındık alımı yapan şirketleri, üretimin Türkiye'nin tekelinden çıkması ve daha ucuza fındık temini için, Arjantin, Gürcistan, Ermenistan gibi ülkelerde fındık yetiştirilmesine teşvik ve araştırma yapmaktadır.
Fındığın faydaları
Çok iyi bir enerji kaynağıdır, vücuda güç ve enerji verir, beden ve zihin yorgunluğunu giderir. Fındık, kalp ve damar sağlığı açısından çok faydalıdır. Kolesterolü düşürür, kalp ritmini ayarlamaya yardımcı olur. Düzenli olarak her gün fındık yemek kalp krizi geçirme riskini azaltmakta çok etkilidir. Kansızlığa iyi gelir, vücut ve kemik gelişimini destekler. Hamilelerin hem kendileri için hem de doğacak çocuk için fındık yemeleri çok faydalıdır. Cinsel gücü arttırır, varislere iyi gelir. Fındık, soğuk algınlığı ve akciğer hastalıklarına da faydalıdır. Ayrıca, cildi güzelleştirdiği bilinmektedir. En önemli özelliği ise kansızlığa çok iyi gelmesidir.
Zararlıları
Türkiye'de fındığın en önemli zararlıları olarak, karamuk oluşturup fındığın iç bağlamamasına ya da lekeli olmasına sebep olarak ekonomik zararı dokunan iki böcek türü vardır: Yarım kanatlılar takımından fındık yeşil kokarcası (Palomena prasina) ile kın kanatlılar takımından Fındık kurdu (Curculio nucum). Ayrıca Balaninus nucum da önemli bir fındık zararlısı olarak bilinmektedir. Bu konuda 1915'de bir Osmanlı Ermeni ziraatçisi olan Antreasyan'ın önemli çalışmaları bulunmaktadır.[1]
Dünyada fındık üretimi
Başlıca üretici ülkelerin yıllara göre kabuklu fındık üretim miktarını gösteren tablo (ton)[2][3].
Ülke | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014[4] | 2015 | Ortalama |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Türkiye | 800.791 | 500.000 | 600.000 | 430.000 | 660.000 | 549.000 | 412.000 | 646.000 | 588.974 |
İtalya | 125.000 | 85.000 | 87.200 | 140.000 | 85.000 | 120.000 | 100.000 | 125.000 | 102.525 |
Azerbaycan | 40.000 | 30.000 | 25.000 | 55.000 | 45.000 | 35.000 | 25.000 | 50.000 | 34.848 |
Gürcistan | 35.000 | 27.000 | 40.000 | 30.000 | 40.000 | 30.000 | 35.000 | 40.000 | 28.424 |
ABD | 36.280 | 42.600 | 24.500 | 35.000 | 36.000 | 35.000 | 36.300 | 43.500 | 34.045 |
İspanya | 26.000 | 18.000 | 20.000 | 22.000 | 16.000 | 19.500 | 19.500 | 20.000 | 21.000 |
Diğerleri | 5.900 | 20.000 | 27.000 | 27.000 | 27.000 | 25.000 | 25.000 | 45.000 | 31.988 |
TOPLAM | 1.068.971 | 722.600 | 823.700 | 739.000 | 909.000 | 813.500 | 660.773 | 969.000 | 841.804 |
Ayrıca Çin, İran, Şili, Avustralya ve Fransa fındık üretiminde önemli ülkelerdendir. Listedeki ülkelerin yanında küçük miktarlarda üretim yapan diğer ülkeler şunlardır: Polonya, Yunanistan, Belarus, Hırvatistan, Tacikistan, Özbekistan, Rusya, Kamerun, Portekiz, Moldova, Ukrayna, Tacikistan, Tunus, Slovakya, Slovenya, Suriye, Kıbrıs, Arjantin, Avusturya, Estonya, Yeni Zelanda ve Romanya. [5]
Dünya fındık ticareti
Dünyada ticarete konu olan fındığının büyük kısmı (%91) Avrupa ülkeleri tarafından satın alınır ve çoğunlukla (%80) şekerleme ve çikolata sanayinde kullanılır. 2000-2008 yılları arasında %85'i Türkiye tarafından satılan ortalama 540 bin ton kabuklu fındık ticareti gerçekleşmiştir. İtalya, Almanya, Amerika Birleşik Devletleri ve İspanya, Türkiye dışındaki önemli ihracatçı ülkelerdir. Hollanda, Belçika, Lüksemburg, Avusturya, Birleşik Krallık, İrlanda, İsviçre, Bulgaristan, Macaristan ve Kanada, fındık üretmemesine karşın ithal ettiği ürünü ihraç eden ülkelerdendir.[6]
Dünyada en fazla fındık satın alan ülkeler şunlardır; Almanya, İtalya, Fransa, İsviçre, Belçika, Lüksemburg, Rusya, Avusturya, Hollanda, Birleşik Krallık, ABD, İspanya, Polonya, Yunanistan, Danimarka.
Türkiye son 30 yılda ortalama olarak 400.000 ton kabuklu fındığa eşdeğer 200 bin ton iç fındık ihracatı yapmıştır. Son yıllarda fındık üretimimizin artmasına bağlı olarak bu miktarda artmaktadır.[7] ile 2010-11 sezonunda 527 bin ton kabuklu fındığa karşılık gelen 263 bin ton ihracat gerçekleştirilmiştir. 2011-2012 sezonu ihracatımız ülke guruplarına göre: %74 AB ülkeleri, %10 diğer Avrupa ülkeleri, %9,5 deniz aşırı ülkeler, %6 diğer ülkeler şeklindedir. Ülkeler bazında ihracat: %21 Almanya, %17 İtalya, %14 Fransa, %4 Polonya ve %4 Kanada şeklindedir [6].
Türkiye fındığını %58 oranında iç fındık, %17 işlenmiş bütün fındık, %25 ileri işlenmiş fındık olarak ihraç eder.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığına göre [8] : Fındık ihracatı tarımsal ihracatın %15-20'sini, genel ihracatın %2'sini oluşturur. 380 bin aile, 700 bin hektar alanda fındık üreterek, 3 milyon kişiye geçim imkanı sunar. 2012/13 sezonunda 600 bin ton kabuklu fındığa eşdeğer ihracat yapılmış ve Cumhuriyet tarihi rekoru olan 1,8 milyar dolar gelir elde edilmiştir.
Türkiye'de fındık üretimi
Bazı yıllarda İllere göre fındık üretimi.[2] Not:Tabloların üst kısmında bulunan tuşu, ilgili sütuna göre sıralama yapmaktadır. Halihazırda illerin sıralaması 2012 üretimlerine göre yapılmıştır.
İL | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013[9] | 2014[9] | 2009
yılı %'si |
! 2012
kg/dekar |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ordu | 91.758 | 206.605 | 122.050 | 150.414 | 178.357 | 84.874 | 18,4 | 66 |
Sakarya | 84.012 | 94.520 | 50.200 | 114.172 | 64.540 | 84.865 | 16,8 | 167 |
Giresun | 76.273 | 51.657 | 51.600 | 102.456 | 81.342 | 25.327 | 15,3 | 87 |
Samsun | 71.656 | 82.055 | 76.650 | 93.502 | 69.392 | 65.011 | 14,3 | 106 |
Düzce | 75.485 | 67.427 | 50.450 | 76.838 | 48.295 | 56.306 | 15,1 | 123 |
Trabzon | 39.308 | 42.861 | 32.820 | 59.046 | 44.537 | 31.065 | 7,9 | 92 |
Zonguldak | 21.291 | 23.852 | 21.700 | 24.144 | 19.105 | 30.148 | 4,3 | 103 |
Kocaeli | 13.581 | 11.438 | 8.402 | 13.699 | 8.531 | 7.323 | 2,7 | 162 |
Artvin | 11.572 | 7.281 | 8.480 | 8.111 | 14.420 | 9.346 | 2,3 | 75 |
Bartın | 3.455 | 3.195 | 2.250 | 6.760 | 5.684 | 6.688 | 0,7 | 113 |
Kastamonu | 4.288 | 4.751 | 2.150 | 5.892 | 5.102 | 4.231 | 0,9 | 82 |
Rize | 2.147 | 2.158 | 2.060 | 3.357 | 1.377 | 1.122 | 0,4 | 94 |
Sinop | 1.847 | 1.656 | 572 | 1.046 | 1.112 | 1.078 | 0,4 | 63 |
Diğer | 3.327 | 543 | 616 | 562 | 7.206 | 4.616 | 0,7 | 68 |
Toplam | 500.000 | 600.000 | 430.000 | 660.000 | 549.000 | 412.000 | 100 | 96 |
Galeri
- Erkek çiçek
- Dişi çiçekler
- Olgunlaşmamış fındık çotanağı
- Fındık tanesi ve içi
- İkiz fındık
- Farelerin yediği fındıklar
- Fındık tanesinin çimlenmesi (yabani fındık oluşur)
- Kabuğundan ayrılmış taze fındık
- İkiye bölünmüş taze fındık
- Dişi çiçeğin kesiti
- Fındık ocağı
- Sivri fındık ve fındık kurdu larvası
Kaynakça
- ↑ Sezai BALCI-Mevlüt KAYA, Nişan Antreasyan, Fındık Ziraati ve Ticareti, Serüven Kitap, İstanbul, 2015.
- 1 2 "Türkiye'de Fındık Üretimi". 2012 Fındık Sektör Raporu. tmo.gov.tr. 2013. 7 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131007000120/http://www.tmo.gov.tr/Upload/Document/raporlar/FindikSektorRaporu2012.pdf. Erişim tarihi: 03.04.2014.
- ↑ "DÜNYADA FINDIK SEKTÖRÜNÜN GÖRÜNÜMÜ". tmo.gov.tr. http://www.tmo.gov.tr/Upload/Document/raporlar/2013findiksektorraporu.pdf. Erişim tarihi: 15 Kasım 2014.
- ↑ "DÜNYA ÜRETİM". GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI. Şubat, 2016. http://koop.gtb.gov.tr/data/56e956301a79f5b210d91768/2015%20F%C4%B1nd%C4%B1k%20Raporu.pdf. Erişim tarihi: 29 Ekim 2016.
- ↑ Gümrük ve Ticaret Bakanlığı (Ocak, 2013). "Dünya Üretimi". 2012 fındık Raporu. gtb.gov.. 7 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140407085707/http://koop.gtb.gov.tr/data/51f7a45f487c8e14b4454603/2012%20Y%C4%B1l%C4%B1%20F%C4%B1nd%C4%B1k%20Raporu.pdf. Erişim tarihi: 03.04.2014.
- 1 2 Gümrük ve Ticaret Bakanlığı (Ocak, 2013). "İhracat". 2012 fındık Raporu. gtb.gov.. 7 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140407085707/http://koop.gtb.gov.tr/data/51f7a45f487c8e14b4454603/2012%20Y%C4%B1l%C4%B1%20F%C4%B1nd%C4%B1k%20Raporu.pdf. Erişim tarihi: 03.04.2014.
- ↑ "Fındık Gübresi". http://www.findikgubresi.com/findik-gubresi.html.
- ↑ Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Basın açıklaması
- 1 2 "İl Bazında Fındık Ekiliş, Üretim ve Verim". 2014 Yılı Fındık Sektör Raporu. tmo.gov.tr. 2015. http://www.tmo.gov.tr/Upload/Document/raporlar/2014findiksektorraporu.pdf. Erişim tarihi: 2 Eylül 2015.