Farabi bibliyografyası

Farabi bibliyografyası Farabi'ye ait olduğu düşünülen eserleri içermektedir. Hangi eserlerin Farabi'ye ait olduğu yıllardan beri tartışılmakta ve tam olarak açık olmayan bir konudur.

Hakkında sonradan yazılan biyografilerde verilen listelerde 100[1] ile 160[2] arasında eserin Farabi'ye atfedildiği görülür. Bu eserlerin küçük bir kısmı bize ulaşmış durumdadır. Ancak son yıllarda yapılan çalışmalar sayesinde ulaşılan eser sayısı giderek artmaktadır.[1] Farabi'nin eserleri küçük risaleler şeklindedir. Örneğin Milli Eğitim Bakanlığı tarafından küçük boyutlu cep kitabı olarak basılan ve en önemli eserlerinden olan "İlimlerin Sayımı" (İhsa'ül Ulûm), çevirenin önsözleri çıkarılırsa 90 sayfa, "Faziletli Şehir" (El-Medinetü'l Fâzıla) 110 sayfa kadardır.

Farabi'nin çok sayıda eseri büyük filozofların eserlerini tanıtma ve açıklama niteliğindeki metinlerdir. Farabi'den önce çok sayıda felsefe kitabı Yunanca ve diğer dillerden Arapça'ya çevrilmiş olmasına karşın, bu çeviriler yetersizdi ve çeviriyi yapanlar da yaptıkları çevirilerin içeriklerini tam anlayamamışlardı. Örneğin İbn-i Sina, Aristo'nun Metafizik'ini (Mâba'd-et-tabîa) 40 defa okuduğunu ancak anlayamadığını, tam ümidini kaybettiği sırada Farabi'nin bu konudaki eserini okuyunca anlayabildiğini anlatır.[3] Farabi'ye ait eserlerin büyük bir kısmı mantık ve dil felsefesine ilişkindir. İbn-i Haldun, esasen mantık alanındaki önemli çalışmaları dolayısıyla Farabi'ye ikinci öğretmen anlamında muallim-i sânî unvanı verildiğini belirtir.[1] Bunun dışında siyaset felsefesi, siyaset felsefesinin bir dalı olarak gördüğü din felsefesi, metafizik, müzik, psikoloji gibi alanlarda da önemli eserler vermiştir.[1]

Farabi'nin en bilinen ve basılmış olan eserleri 6 grup içinde sınıflandırılabilir:

Felsefeye giriş niteliğindeki eserleri

Farabi'nin bilimler sınıflaması esas olarak Aristo'ya sadık görünür, ancak bazı noktalarda ondan ayrılır. Önce bilimleri teorik ve pratik bilimler olarak ikiye ayırır. Mantık, doğa bilimleri ve ilahiyat'ı pratik bilimler, ahlak ve siyaseti teorik bilimler olarak ayırır. Farabi'de Aristo'da olduğu gibi ayrı bir "yaratma bilimleri" kategorisi yoktur. Şiir (poetika) ve Hitabet'i (rhetorika) ise mantık ilimlerinin içine koyar.[5]

Mantık ve dil felsefesi üzerine olan eserleri

Metnin ikinci kısmı, dilin kökeni felsefe tarihi ve felsefe ile din arasındaki ilişki üzerine yoğunlaşır. Eserin hedeflerinden biri, dilin nasıl ortaya çıktığı, popüler ve felsefi/teknik biçimlerde nasıl biçimlendiği ile ilgili teorik linguistik tartışmaları tarihsel bir bağlama oturtmaktır. Felsefe ve din ilişkisi de yine dil bilimi ile ilişkilendirilerek açıklanır. Örneğin Farabi'ye göre din, mantık bilimlerinden sayılan hitabet ve şiir sanatlarının popüler biçimde ifade edilmesi olarak görülür. Bunun için popüler terimlerden oluşan bir dilden önce felsefi terimler dağarcığı gelişir ve bu felsefi terimler ile geliştirilen felsefe tekrar popüler/avami terimler aracılığı ile halka ulaştırılır. Farabi, burda ideal gelişim modelinden sapmalar olduğunu ve bazı kavimlerin kendi yerli dili ve mantık gelişiminden bir felsefe üretmek yerine başka felsefe ve dinlerden etkilenebileceğini gösterir. Böylece İslam'ın Yunan felsefesi ile ilişkisi de bir tarihi sürece yerleştirmeye çalışır.[7]
Kitabın üçüncü ve son bölümünde felsefi terminoloji konusuna döner ve soru edatlarının felsefi araştırmalarda kullanımına ve Aristo'nun bu konuda yazdıklarının açıklamalarına girer.[7]

Uygulamalı bilimlere ilişkin eserleri

İlahiyata ilişkin eserleri

Siyaset ve ahlak felsefesine ilişkin eserleri

Farabi'ye atfedilen diğer eserler

Bu kitabın Farabi'ye ait olduğu kesin değildir. Muhsin Mehdi bu konuyu tartışmaya açmıştır.[27]
Khalil Georr, 1947'de Revue des études islamiquesde bu eser ile Farabi'nin diğer eserlerini karşılaştırarak, bu eserin Farabi'ye ait olmadığını, ancak Farabi'ye yakın bir başka kişi olabileceğini ileri sürmüştür.[29]

Kaynakça

Genel

Özel

  1. 1 2 3 4 5 Nasr 2001, s. 216
  2. ↑ Ateş 1990, s. 25
  3. ↑ Ateş 1990, s. 24
  4. 1 2 3 Ateş 1990, s. 26
  5. ↑ Ülken 1967, s. 70
  6. ↑ http://archive.org
  7. 1 2 3 4 Nasr 2001, s. 218
  8. 1 2 3 4 Altunya 2003, s. 26
  9. ↑ Farabi'nin bazı mantık eserleri, Mubahat Türker, erişim 6 Şubat 2012
  10. ↑ Mantık Sanatına Başlamak İsteyen Bir Kimsenin Bilgi Edinmek Zorunda Bulunduğu Bütün Hususlara Dair Olan Bölümler, Çev. Mubahat Türker Küyel, DTCF, C.16, S.3-4, Ankara, 1958, s. 195-202
  11. 1 2 3 4 5 Ateş 1990, s. 27
  12. ↑ Fârâbî, Kitâbu’l-Kıyasu’s-Sağîr,“Küçük Kıyas Kitabı”, Çev. Mubahat Türker Küyel, DTCF, C.16, S.3-4, Ankara, 1958, s. 214-243.
  13. 1 2 3 4 5 6 7 Altunya 2003, s. 27
  14. 1 2 3 4 Altunya 2003, s. 28
  15. ↑ Eflâtun ve Aristoteles’in Görüşlerinin Uzlaştırılması, Çev. Mahmut Kaya, İstanbul Üniversitesi Felsefe Arşivi, XXIV, İstanbul, 1985.
  16. ↑ İçerik bakımından kıyas, Necmettin Pehlivan, Yüksek Lisans Tezi
  17. 1 2 3 4 Ateş 1990, s. 28
  18. ↑ Ateş 1990, s. 29
  19. 1 2 3 Ateş 1990, s. 30
  20. 1 2 3 Ateş 1990, s. 31
  21. ↑ Farabi'nin Üç Eseri, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1974, erişim tarihi: 6 Şubat 2013
  22. ↑ Farabi'nin Üç Eseri, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1974, sayfa IX, erişim tarihi: 6 Şubat 2013
  23. 1 2 3 Ateş 1990, s. 32
  24. ↑ Farabi 1990, s. 11
  25. ↑ Farabi, El-Medinetü'l Fazıla, 1990, Milli Eğitim Bakanlığı yayınları, Nafiz Danışman çevirisi
  26. 1 2 Ateş 1990, s. 33
  27. ↑ Farabi'de hakikate ulaşma yolu olarak felsefe, Ali Tekin, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, sayfa 8, erişim 6 Şubat 2013
  28. ↑ Zeitschriften der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft, Almanca online
  29. 1 2 Ateş 1990, s. 34
  30. ↑ Ateş 1990, s. 35
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/17/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.