Filyos Çayı
| Filyos Çayı (Yenice Irmağı) | |
|---|---|
 | |
| Kaynak | Bolu, Türkiye |
| Ağız | Karadeniz |
| Havza ülkeleri | Türkiye |
| Uzunluk | 288 km |
Filyos Çayı veya Yenice Irmağı, Köroğlu Dağları, Bolu Dağları ve Ilgaz Dağlarından gelen çayların toplanıp, bir araya getirdiği çaydır. 228 kilometre uzanan çay, Zonguldak'ın Filyos beldesinde Karadeniz'e dökülür.
Filyos Çayı
Filyos Çayı, çay boyunca birçok kola ayrılmaktadır. Bu nedenle birçok bölgede farklı adlarla anılmıştır. Çayın diğer adları; Yenice Nehri, Köroğlu Deresi, Ulu Su, Gerede Çayı, Melan Çayı, Akçay, Soğanlı Çayı vb. birçok isimleri vardır. Filyos Çayının başladığı kaynak, Köroğu Deresidir. Çay, Bolu'nun Dörtdivan ve Gerede ilçelerinden, Ilgaz Dağlarından, Melan Vadisinden geçip, Kastamonu'ya girmektedir. Kastamonu'dan da Zonguldak'a gelen çay, Filyos beldesinde Karadeniz'e dökülür.
Filyos Çayı coğrafyası
Filyos Çayının geçtiği bölgeler, genellikle tenha ve ıssız bölgelerden oluşmaktadır. Çayın üstüne Osmanlı devrinde "Bayramören Köprüsü" yapılmıştır. Bayramören Köprüsü, restore edilmiştir ve hala kullanılmaktadır. Günümüzde çayın üstünde birçok asma, ahşap ve taş köprüler yer almaktadır.
Filyos Çayından balıkçılık sektöründe önemli ölçüde bir işletim vardır. Civar köylerden, şehirlerden gelen siviller ve balıkçılar burada balıkçılık yaparak geçinmektedir. Çayın etrafı tenhadır, ancak Kastamonu'da genellikle tarım alanlarıyla çevrelenmiştir. Bu tarım alanlarında genellikle domates ve ceviz üretilmektedir.
Karabük'te ise çay, fabrika atıkları için kullanılmaktadır. Bu nedenle çaydan geçinenler ve çevre büyük ölçüde zarara uğramaktadır. Karabük'ten sonra çayın etrafında Osmanlıdan kalma konaklar bulunuyor. Bu konaklar, genellikle restore edilmemiştir. Ancak köylüler, bu konakların bakımını üstlenmişlerdir ve konaklar hala ayakta durmaktadırlar. Bunların dışında çayın etrafı sürekli olarak ormanlıktır. Bu ormanlardan geçinenler de bir hayli fazladır. Çayın; mobilyacılık ve kerestecilik alanında büyük bir ekonomik önemi var. Ormanlık alanlarda tür çeşitliliği fazla. Orkide bitkisinin 7 farklı türüne, Ters Laleye ve birçok tüketici canlıya ev sahipliği yapmaktadır. Bunun yanında civarındaki ormanlar İğneyapraklı Köknar Ağacı, Yaprağını Döken Kayın Ağacı, Gürgen Ağacı ve Meşe Ağacı türleri gibi birçok ağaç türüne ev sahipliği yapmaktadır. Filyos Çayının etrafında "Safranbolu Platosu" bulunmaktadır. Filyos Deltası, Türkiye'nin en verimli deltalarındandır.
Küresel Isınma sebebiyle Filyos Çayındaki su bolluğu, geçmişteki su bolluğunun üçte birine kadar düşmüştür. Çevre kirliliği ve fabrika atıkları nedeniyle Filyos Çayı, büyük zarar görmektedir. 1970 yılında çayın kenarında kurulan "SEKA Kağıt Fabrikası", çaya büyük zarar vermekteyken, getirilen su arıtım sistemleri ile bu fabrikanın kirlilik sorunu ortadan kaldırılmıştır.
Filyos Vadisi Projesi
Filyos Çayının Karadeniz'e karıştığı "Filyos Delta"sında "Filyos Vadisi Projesi" adı altında bir çalışma yürütülmektedir. Projeye göre, deltada dökülen sular kanallarla geri alınıyor ve yapay bir verimli havza oluşturulması üzere başka bir bölgeye aktarılmaktadır. Böylece yapay bir havza oluşturulacak ve özellikle tarım sektörüne büyük bir yatırım olacaktır. Ancak bu proje, çayın kurumasına daha da fazla etki etmektedir.
Kaynak
- Atlas Dergisi, Aralık 2009, Sayı:201, s.56-74
| |||||||||||||||||||||||
