Macaristan coğrafyası

Macaristan coğrafyası
Kıta	Avrupa
Bölge	Orta Avrupa
Koordinatlar	47°00′K 20°00′D / 47°K 20°D
Yüzölçüm	dünyada 108. sırada 93.030 km² Kara : % Su : %
Kıyılar	0 km
Sınırlar	Slovakya 515 km, Romanya 443 km, Avusturya 366 km, Hırvatistan 329 km Sırbistan 151 km, Ukrayna 103 km, Slovenya 102 km Toplam 1.334 km
En yüksek nokta	Kékes, 1.015 m
En alçak nokta	Tisza Nehri, 78 m
En uzun nehir	Tuna Nehri
En büyük göl	Balaton Gölü

Macaristan, Avrupa'nın orta kesiminde denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Kuzeyde Slovakya, doğuda Ukrayna ve Romanya, batıda Avusturya ve Slovenya güneyde de Hırvatistan ve Sırbistan ile çevrilidir. Büyük kısmı Tuna'nın su toplama alanı içindeki düzlüklerden oluşan 93.031 km²'lik bir alanı kaplar. Kuzeyden güneye 315 km, doğudan batıya ise 525 km kadar uzanır.

Yüzey şekilleri

Macaristan fiziksel coğrafya bakımından dört bölgeye ayrılır. Doğu ve güneyde ülkenin yarıdan fazlasını kaplayan Büyük Macaristan Ovası ırmak ve rüzgarların taşıdığı çökellerle dolmuş eski bir havzadır. Yüksekliği 90-200 m arasında değişen bu geniş düzlük alanda ırmak alüvyonlarının oluşturduğu taşkın ovaları, dağ yamaçlarından çıkan ırmakları çevreleyen üçgen biçimli alüvyon yelpazeleri, kumullarla örtülü alüvyon yelpazeleri, lös altına gömülmüş ovalar gibi farklı yüzey şekillerine rastlanır. Büyük Macaristan Ovası ülkenin kuzeybatısındaki Küçük Macaristan Ovasından Dunántúl (Tuna Ötesindeki Topraklar) bölgesinin alçak yükseltileriyle ayrılır. Bu bölgeye ortalama 400-700 m yüksekliğindeki dolomit ve kireçtaşı oluşumlu platoları kapsayan Bakony Dağları egemendir. Platolar arasında yer yer volkanik kökenli doruklar yükselir. Bakony Dağlarının güney eteklerinde, tektonik bir çöküntüyü kaplayan Balaton Gölü yer alır. Gölü çevreleyen lösle kaplı platolar daha güneyde yerini Mecsek Dağlarına bırakır. Dunántúl bölgesinin kuzeydoğusunda Karpat Dağlarının iç volkanik yayının bir bölümü olan Kuzey Dağları uzanır. Slovakya sınırı yakınlarındaki Mátra Sıradağlarında bulunan Kékes Dağı (1.015 m) ülkenin en yüksek noktasını oluşturur.

Akarsular ve göller

En önemli akarsular olan Tuna ve Tisza (Tisa) kuzey-güney doğrultusunda ülkeyi boydan boya geçerek Sırbistan topraklarına girer. Tuna'nın Macaristan topraklarından kalan Rába ve Drava gibi kolları Dunántúl bölgesinden doğar. Daha doğuda akan Tisza ise başlıca kaynaklarını Karpat Dağlarının Slovakya, Ukrayna ve Romanya'da kalan kesimlerinden alır. Tuna Nehri ilkbahar ve yaz başlarında olmak üzere yılda iki kez taşar. 20. yüzyılda gerçekleştirilen taşkın denetim projeleri sonucunda Büyük Macaristan Ovasında sular altında kalan bölgeler büyük ölçüde daralmıştır. Tuna Nehri taşkın dönemlerinde yıllık ortalama debisinin dört katını bulan bir miktarda su taşır. Balaton dışındaki iki doğal göl Velencei ile Avusturya sınırındaki Fertő'dür (Neusiedl Gölü).

Toprak dokusu

Orman bölgelerinde daha çok kurşuni kahverengi podzollü ve kahverengi orman topraklarına rastlanır. Orman bozkır bölgelerinde verimli çernozem toprakların yanı sıra kumullar ve alkali topraklar da bulunur.

İklim

Macaristan'da ılıman ve kuru bir karasal iklim hüküm sürer. Yıllık ortalama sıcaklık 10°C dolayındadır. Ocak ve Temmuz ortalama sıcaklıkları sırasıyla -4°C-0°C ve 18°C-23°C arasında değişir. Dunántúl bölgesindeki dağlık alanlarda yıllık yağış miktarı genellikle 700 mm'yi geçer. Küçük Macaristan Ovası ve kuzeydeki dağlar 550-700 mm arasında yağış alır. Büyük Macaristan Ovası'nın büyük bölümünde ise yıllık yağış miktarı 550 mm'nin altında kalır. Yıllık yağışların yaklaşık üçte ikisi bitkilerin yetişme mevsiminde düşer.

Bitki Örtüsü ve Hayvan Varlığı

Ekili ve dikili alanlar ülke topraklarının yaklaşık beşte üçünü kaplar; düzlük alanların büyük bölümü ekime ayrılmıştır. Geri kalan toprakların çoğu orman, koru, çayır ve otlaklarla kaplıdır. Yükseklik genelde 600 m'yi geçmediğinden doğal koşullar iğneyapraklı ormanların oluşmasına elverişli değildir. Yüksek kesimlerdeki ormanlarda en çok rastlanan ağaç türü kayındır. Daha alçak kesimlerde meşe korulukları ve çalılıkları bulunur.

Yüksek ormanlık alanlarda çok miktarda geyik ve yaban domuzu yaşar. Düzlük alanlardaki yabani hayvan varlığı kemiricilerin yanı sıra tavşan, keklik ve sülün gibi türleri kapsar. Geçmişte bataklıklarda bol miktarda bulunan çeşitli su kuşları günümüzde yalnızca doğa koruma alanlarında barınmaktadır.