Yunanistan coğrafyası
| Yunanistan coğrafyası | |
|---|---|
 | |
| Kıta | Avrupa |
| Bölge | Güneydoğu Avrupa |
| Koordinatlar | 39°00′K 22°00′D / 39°K 22°D |
| Yüzölçüm | dünyada 96. sırada 131,940 km² Kara : 99.1 % Su : 0.9 % |
| Kıyılar | 13,676[1] km |
| Sınırlar | Bulgaristan 494 km, Arnavutluk 282 km, Makedonya 228 km Türkiye 206 km, Toplam 1,228 km |
| En yüksek nokta | Olimpos Dağı, 2,917 m |
| En alçak nokta | Akdeniz, 0 m |
| En uzun nehir | Aliakmon, 297 km |
| En büyük göl | |
Yunanistan, Güneydoğu Avrupa'da Balkan Yarımadası'nın en güney ucunda yer alır. Kuzeyden Arnavutluk, Makedonya ve Bulgaristan, doğudan Türkiye ve Ege Denizi, güneyden Akdeniz, batıdan İyon Denizi ile çevrilidir.
Doğal Yapı
Anakara
Yunanistan anakarasının derin koy ve körfezlerle oyulmuş olan girintili çıkıntılı kıyı şeridinin toplam uzunluğu 4.000 km'ye ulaşır. Bunun bir sonucu olarak karadan denize uzaklık, yalnızca ana yarımadanın iç kesiminde, üçgen biçimli küçük bir alanda 80 km'yi geçer. Genel topografyayı belirleyen ikinci önemli öğe, kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda, yer yer birbiriyle kesişen sıralar biçiminde uzanarak ülke topraklarının yaklaşık dörtte üçünü kaplayan dağlık alanlardır. Ege Denizine bakan kıyı ovalarının yanı sıra dağlar arasındaki dar ve küçük havzalar, vadileri ve ırmak ağızlarına yakın küçük ovaları kapsayan düzlükler, genel topografyanın üçüncü önemli öğesini oluşturur. Toplam kara alanının beşte birine yakınını kaplayan 1.400 dolayındaki adanın yapısı ise genelde farklı özellikler gösterir.
Anakaranın çekirdeğini oluşturan ve Dinar dağ sisteminin bir parçası sayılan Pindos (Pinhu) Dağları, kabaca birbirine koşut bir dizi sarp sıra biçiminde Arnavutluk sınırından Peloponnesos (Mora) Yarımadası'nın kuzeyine kadar uzanır. Henüz yapısı tam oturmamış olan bu bölgenin en yüksek noktası Smolikas Masifidir (2.637 m). Dağlık çekirdeği, sistemin bazı uzantılarının da sokulduğu daha alçak yüzeylerden oluşan bir dizi bölge kuşatır.
Pindos Dağlarının kuzeydoğusunda dar bir şerit biçiminde Ege kıyıları boyunca uzanan Makedonya ve Trakya bölgeleri yer alır. Doğuda Meriç (Evros) Irmağıyla sınırlanan bu şeridi vadiler, ırmak havzaları ve alüvyon ovalarıyla bölünmüş tepeler ve ormanlık dağlar kaplar. Bulgaristan sınırı yakınlarında Rodop (Rodhopis) Dağlarının yaşlı kristalin kayaçlardan oluşmuş kütleleri yükselir. Daha batıda dağlık bir yapısı olan Halkidiki Yarımadası, parmak biçimli üç uzantıyla Ege Denizine doğru sokulur. En doğudaki uzantı Aynaroz (Athos) eski manastırlarıyla ünlüdür. Dar şeritten Koronia ve Volvi göllerinin yer aldığı bir kırık hattıyla ayrılan yarımadanın hemen batısında bataklık deltalarla sona eren Aksios (Vardar) ve Aliakmon ırmaklarının geçtiği geniş ovalık alan yayılır. Ormanlık Vermion Dağı ve onun ötesinde Vegorritis ve Kastoria göllerini çevreleyen kıraç havzalar, Pindos Dağlarıyla olan sınırı belirler. Dar şeridin en doğu kesimindeki başlıca düzlük alanlar, Aşağı Strimon (Struma) Irmağını çevreleyen Serrai (Serez) Ovası ile Aşağı Nestos (Mesta) Irmağının delta ovasıdır.
Makedonya'nın güneyine düşen Orta Yunanistan bölgesini Pindos Dağlarının dört ayrı uzantısı engebelendirir. En kuzeyde kalan ve son derece parçalanmış bir yapısı olan Kambunia Dağları, Thermai Körfezini izleyerek bir yarımada biçiminde güneye iner. Bu eksen boyunca ülkenin en yüksek noktası olan Olimpos (Olimbos) Dağının (2.917 m) yanı sıra Ossa (Kissavos) ve Pilion (Pelion) gibi doruklar sıralanır. Daha batıda Pindos Dağlarından ikinci uzantı olarak çıkan Othris Dağları, Oreon Boğazından sonra Evvoia (Eğriboz) Adasının kuzey kesiminde devam eder.
İlk iki uzantı arasında sularını Pinios Irmağının topladığı Teselya (Thesalia), Trikala ve Larisa havzaları yer alır. Üçüncü uzantıyı oluşturan güneybatıdaki Oiti Dağları, Evvoia Adasının güney kesiminde Okhi Dağları olarak yeniden ortaya çıkar. Ünlü Thermopylai Geçidi, bu uzantının denize yaklaştığı kesimdedir. Parmassos Dağında 2.457 m'ye ulaşan en güneydeki dördüncü uzantı, Vorios Evvoikos (Kuzey Eğriboz) ve Korinthos körfezleri arasında güneydoğu yönünde uzanan yarımadanın belkemiğini oluşturur ve Atina'nın hemen kuzeyindeki Parnes Dağında sona erer.
Yunanistan anakarasının asıl bölümünden Korinthos ve Aigina (Aiyina) körfezleri arasında, kanal açılmış dar bir kıstakla ayrılan Peloponnesos, oval biçimli masif bir kütle ile güneye doğru uzanan Taiyetos (Taygetos) ve Parnon gibi dağ sıralarının belirlediği dört ikincil yarımadadan oluşur. Orta kesiminde kireçtaşı oluşumlu Arkadia Paltosunun yer aldığı bu kütleyi kuzey ve batıda dar kıyı ovaları, güneyde ise yarımadaları birbirinden ayıran körfezlerin başında bulunan Messinia, Lakonia ve Argos adlı geniş alüvyonlu çöküntüler çevreler.
Yunanistan anakarasının Korinthos Körfezinin kuzeyinden Arnavutluk sınırına kadar uzanan batı kesimi, Pindos Dağlarının oluşturduğu set nedeniyle öteki bölgelerden kopuk bir yapı gösterir. Bu kesimdeki dağlık alanlar sık ormanlarla kaplıdır. Kıyıya koşut sırtlar arasında pek gelişmemiş dar havzalar yer alır.
Adalar
.jpg)
Batı kıyısı açıklarındaki İyon Adalarının başlıcaları kuzeyden güneye sırasıyla Kerkira (Korfu), Paksos (Paksoi), Levkas (Lefke), Skorpios, Ithaki (İthake), Kefallinia (Kefalonya) ve Zakinthos'tur. Genelde adaların doğal yapısına kireçtaşı oluşumlu parçalanmış sırtlar egemendir. Sulak ve verimli alanlarla kaplı Kerkira dışında Levkas ve Zakinthos'un doğu kyılarında da korunaklı ovalar vardır.
Büyük bölümü Yunanistan anakarasındaki dağ zincirlerinin uzantılarından oluşan Ege Adaları, kendi içinde yedi ana gruba ayrılır. En kuzeydeki grupta oval bir yaşlı blok biçimindeki Thasos (Taşoz), volkanik kökenli ve düz kıyılı Samothraki (Semendirek) ve iki derin koyla orta kesiminde daralan Limnos (Limni) yer alır. Türkiye kıyısı açıklarındaki kayalık ve korunaklı Lesbos (Midilli), Khios (Sakız), İkaria ve Samos (Sisam) adaları bu grubun güneydoğusuna düşer. Teselya açıklarındaki Voriai Sporadhes (Kuzey Sporadlar) kristalin kayaçlardan oluşmuş bir küçük adalar zinciri ile daha dışta kalan Skyros'u kapsar. Daha güneyde Evvoia'yla başlayan Kyklad Adaları (Kikladhes) kabaca bu adadan ve Attika bölgesinden çıkan iki yapısal hattı izler. Atina'nın limanı Pire'nin batısına düşen Saron Adaları başlı başına bir grup sayılır. Kyklad Adaları ile Anadolu arasında en büyüğü Rodos (Rodhos) olan Oniki Ada uzanır. En güneyde kalan Girit, çevresindeki küçük adalarla birlikte son grubu oluşturur. Batı-doğu ekseni boyunca Girit'i engebelendiren Levka, İdhi (İda), Dhikti ve Thrifti dağları kuzeye doğru hafif bir eğimle alçalarak kıyı ovaları ve doğal limanlarla birleşir.
Yunanistan jeolojik bakımdan etkin bir deprem kuşağında yer almaktadır. Modern çağda meydana gelen en büyük deprem 12 Ağustos 1953'te İyon Adalarını sarsarak 445 kişinin ölümüne ve adalardaki konut alanlarının yüzde 90'ının yıkımına yol açmıştır. Deprem kuşağının bir başka önemli merkezi son 100 yıl içinde iki büyük deprem geçiren Girit'tir.
İklim
Yunanistan'da yüzey şekillerine bağlı bazı bölgesel farklılıklara karşın, temelde bir Akdeniz iklimi hüküm sürer. Adalarda, kıyılarda ve Halkidiki Yarımadasında yumuşak Akdeniz iklimi hüküm sürer.[2] Kış aylarında Kuzey Atlantik'ten inen alçak basınç kuşağının taşıdığı ılık ve nemli batı rüzgarları özellikle İyon kıyılarına ve gerideki dağ yamaçlarına bol yağış getirir. Dinar Alpleri sisteminin ve Pindos Dağlarının oluşturduğu set nedeniyle batı etkisine bir ölçüde kapalı olan Ege bölgesi ise Balkanlar'ın doğusundan gelen soğuk hava kütlesinin etkisi altına girer. Ama aynı dönemde güneyden esen ılık rüzgarlar önemli bir kesimde poyrazın dondurucu etkisini yumuşatır. Buna bağlı olarak Selanik'te 6 °C olan ocak ayı ortalama sıcaklığı Atina'da 10 °C'ye, Girit'teki İraklion'da 12 °C'ye kadar çıkar.
Alçak basınç kuşağının geri çekildiği yaz aylarında bütün ülkeye sıcak ve kurak bir hava egemen olur. Temmuz ayı ortalama sıcaklığı genelde 26 °C-28 °C arasında değişir. Bazen gündüz sıcakılığı 38 °C'ye kadar çıkar. İç kesimlerde yüksekliğin artmasıyla birlikte sıcaklık düşerken, kıyı şeridinde deniz meltemleri yumuşatıcı bir rol oynar. Ama güneye doğru gittikçe meltemler bunaltıcı bir etki yaratır. Yaz aylarının önemli bir özelliği de güneşli, parlak ve açık havadır.
Genelde kışın düşen yağışlar erken başlar ve ilkbahara sarkar. Yıllık ortalama yağış miktarı batı kıyılarından doğuya ve güneye doğru gittikçe azalır. Kuzeybatıdaki Kerkira'da 1.320 mm'yi bulan yıllık yağış, Atina'da 400 mm'nin altına iner. Bu düzeyin yeniden yükselerek 625 mm'ye kadar çıktığı Girit'te yüksek doruklar sürekli karla kaplıdır.
Akarsular
Yunanistan'ın sarp ve engebeli yapısı nedeniyle dağlardan inen suların önemli bir bölümü dar boğazlarda kaybolur. Denize yakınlığın bir sonucu olarak genelde kısa çığırlı ve düzensiz akışlı olan ırmaklar, ulaşıma elverişli olmadığı gibi sulama açısından da sınırlı bir potansiyel taşır. Makedonya ve Trakya bölgelerini aşarak kuzeyden Ege Denizine dökülen Aksios, Strimon ve Nestos, sularının büyük bölümünü snırların ötesinde toplayan ırmaklardır. Ana yarımadadaki en önemli ırmaklardan Aliakmon ve Pinios doğu yönünde Ege Denizine doğru akarken, Arakhthos ve Akheloos güney yönünde ilerleyerek sularını İyon Denizine boşaltır. Peloponnesos'un en büyük akarsuları Akdeniz'e dökülen Alpheios ve Evrotas'tır.
Bitki Örtüsü ve Hayvan Varlığı
Ormanlık alanlar ülke topraklarının yaklaşık beşte birini kaplar. Kuzeyde meşe, kestane ve başka yaprakdöken ağaçların oluşturduğu seyrek örtü yüksek kesimlerde yerini göknar ağaçlarının ağırlıkta olduğu iğneyapraklı ormanlara bırakır. Olimpos Dağı gibi yüksek doruklarda sık kara çam ormanları bulunur. Ülkenin orta ve güney kesimlerinde zakkum, defne, meşe, zeytin ve ardıç ağaçlarının da yetiştiği, Akdeniz'e özgü maki örtüsü egemendir. Ayrıca ırmak kenarları ve kıyı ovalarında çam, çınar ve kavak kümelerine rastlanır.
Kuzeydeki ormanlarda yaban kedisi, boz ayı ve karacanın yanı sıra az sayıda kurt, yaban domuzu ve vaşak da yaşar. Akdeniz bölgesinin başlıca kara hayvanları çakal, dağ keçisi ve oklukirpidir. En yaygın kuş türleri kırlangıç, kutan, leylek ve balıkçıldır; kışın ülkeye kuzeyden çeşitli göçmen kuşlar da gelir. Balık varlığı son derece zengindir.
Kaynakça
| ||||||||||||||