Nikita İvanoviç Panin
Kont Nikita İvanoviç Panin (Rusça: Никита Иванович Панин) (d. 29 Eylül 1718, Gdańsk, Polonya-ö. 11 Nisan 1783, Petersburg, Rusya), Rus devlet adamı. II. Yekaterina'nın (Büyük) (hükümdarlığı 1762-96) diplomatik başdanışmanlığını yapmıştır.
Biyografi
Pärnu'daki (Estonya) Rus komutanın oğluydu. 1740'te Rus ordusuna girdi. Şansölye Aleksey Bestujev-Ryumin tarafından 1747'de elçi olarak Danimarka'ya gönderildi. Ertesi yıl gene elçilik göreviyle İsveç'e geçti (1748-1760). İsveç yönetim çevrelerindeki Fransa yanlılarına karşı tavır alarak liberal akımı destekledi. Çarlığın 1756'da dış politikasını değiştirerek Fransa ve Avusturya'nın yanında Yedi Yıl Savaşı'na katılması nedeniyle güç duruma düştü. 1760'ta istifa etmek üzereyken, Çariçe Yelizaveta (hükümdarlığı 1741-62) tarafından Petersburg'a çağrıldı. Petersburg'a döndüğünde, veliaht Pavel'in (gelecekteki çar I. Pavel) vasiliğine atandı ve Pavel'in erginliğine kadar (1773) onun vasisi olarak kaldı. Ayrıca 1762'de çar olan III. Petro'nun ve sonradan II. Yekaterina adıyla çariçe olan karısının eğitimiyle görevlendirildi. Bu durum sayesinde, eğitimini ve siyasal ustalığını çok beğenen geleceğin II. Yekaterina'sıyla ilişki kurdu.
III. Petro'ya karşı düzenlenen suikasta katıldı (1762) ve grandük Pavel'in tahta çıkmasından yana olmasına rağmen, Yekaterina'nın tahta çıkmasından sonra özellikle dışişleri alanında güvenilir danışmanları arasına girdi. Bu tarihten sonra, Yekaterina'nın dış politikayı eline aldığı 1770'li yılların sonuna kadar Rus siyasal yaşamında etkili oldu. Yekaterina'nın reformlarına, özellikle senato reformuna (1763-64) katkıda bulundu. 1763'te dışişleri bakanlığının başına getirildi. Fransa ve Avusturya'nın oluşturduğu bloka karşı Rusya, Prusya, Polonya, İsveç ve ikna edilirse Büyük Britanya'yı kapsayacak "Kuzey İttifakı" çerçevesinde Polonya'nın güçlü ve bağımsız bir devlet durumuna getirilmesini savunduğundan Prusya kralı II. Friedrich ve Yekaterina'yla anlaşmazlığa düştü. Yekaterina'nın ısrarı üzerine Polonya tahtına Yekaterina'nın eski âşığı Stanisław Poniatowski'yi çıkarma ve Polonya'yı Rusya'ya bağlama tasarısını uygulamaya koydu (1764). Ardından Rusya, Prusya ve Avusturya'nın 1772'de Polonya'yı aralarında paylaşmalarıyla sonuçlanan görüşmelere katıldı.
Düşmelerine katkıda bulunduğu Orlovlar'ın gidişinden ve 1774'ten başlayarak Grigoriy Potyomkin'in yükselişinden sonra etkisini yitirmeye başladı. "Kuzey İttifakı" tasarısını gerçekleştirememesine karşın, Rusya-Prusya yakınlaşmasını savunmaya devam etti. Avusturya'yla ilişkileri geliştirmekten yana olan Yekaterina'nın dış politikayı eline almasından sonra güçlü konumunu yitirdi. Mayıs 1781'de görevden uzaklaştırıldı.
Bunun üzerine "Panin partisi", iktidarın keyfiliğini eleştirmeye, tutarlı reformlar ve bir anayasa istemeye başladı. N. İ. Panin'in sekreteri olan Fonvizin, Nedorosl (1782; Küçük) adlı hiciv komedisini bu sırada oynattı.
Panin aynı zamanda Vorontsov ailesiyle birlikte Rus soylularının konumunu yeniden düzenlemeye çalışan bir hareketin önderleri arasında yer alıyordu. III. Petro'nun tahttan indirilmesinden sonra yüksek soyluların desteğini kazanan Yekaterina Panin'in önerdiği özel danışma kurulunu kurmayı reddedince hareket başarısızlığa uğradı.
Kaynaklar
- Bu maddenini yazılmasında Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition ve Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi'ndeki Nikita İvanoviç Panin maddelerinden yararlanılmıştır.
| ||||||||||||||||||||||||
