Türkiye'de enerji

Bu maddenin daha doğru ve güvenilir bilgi sunması için güncellenmesi gerekmektedir. Daha fazla bilgi için tartışma sayfasına bakınız.

Türkiye'de enerji kaynakları yetersizdir, dışa bağımlı durumdadır. 1997 yılında elektriğin %38,5'i hidroelektrik olmak üzere, %71,7'si yerli kaynaklardan üretilirken, 2020'de yerlilik payının %35'e düşmesi beklenmektedir ^[1].

Enerjinin değişim ve dönüşüme uğramamış haline birincil enerji kaynaklar denilir: Petrol, doğal gaz, kömür, hidrolik, nükleer, biyokütle, gelgit- dalga, rüzgâr ve güneş enerjisi gibi. Birincil enerjinin dönüştürülmesi ile ikincil enerji kaynakları elde edilir: Elektrik, motorin, benzin, kok kömürü, petrokok, hava gazı, LPG gibi^[2].

Türkiye'de enerji tüketiminin kaynaklar bazında dağılımı

Kişi başı enerji tüketimi, dünyada 1,87 ton eşdeğer petrol(tep), Türkiye'de 1,59 tep'tür. Kişi başına elektrik tüketimi dünyada 3155 kWh, Türkiye'de 3058 kWh'tir. Dünyada ortalama kişi başına Karbon salınımı 4,88 ton/kişi, Türkiye'de 4,33 ton/yıl'dır.

Mevcut tüketim

Türkiye'de birincil enerji üretiminin kaynaklar bazında dağılımı

Birincil kaynakların payları; %33,1 petrol, %30,3 kömür ve %23,7 doğalgaz, %6,4 hidrolik, %4,9 nükleer, %1,6 diğer yenilenebilir kaynaklar (güneş, rüzgâr, biyoyakıt, jeotermal) şeklinde sıralanır. Dünyada elektrik sırasıyla; %41 kömür, %21 doğalgaz, %16 hidroelektrikten elde edilir. 2011 yılında 32 228,9 Btep (bin ton eşdeğer petrol) enerji üretilmiştir.

2011 yılında Türkiye, 114 480,2 Btep enerji tüketimi ile dünyada 23. sıradadır.

Türkiye'de 2011 yılı birincil enerji kaynakları sırasıyla; %50 linyit, %14 hidrolik, %8 odun, %8 petrol, %5 jeotermal ısı, %4 taş kömürü şeklindedir. Enerji tüketiminde enerji kaynaklarının payları; %33 doğalgaz, %27 petrol, %15 taş kömürü, %14 linyit, %4 hidrolik, %2 odun, %2 petrokok, %1 jeotermal, %1 bitki-hayvan atıkları, %1 güneş, %1 jeotermal, şeklindedir. Enerji ihtiyacının %60'ının karşılandığı petrol ve doğalgaz büyük oranda ithal edilmektedir.

Enerji kaynakları içinde yerlilik payı yıllar içinde azalmıştır. Enerji tüketiminde yerlilik payı 1990'da %48,1 iken 2011 yılında %28,2'ye düşmüştür.

Yenilenemez kaynaklar

Nükleer enerji ile fosil yakıtlar olan kömür, petrol ve doğalgaz tükenebilir enerji türleridir. Dünyada fosil yakıtlarının kalan kullanım ömürleri petrolde 54 yıl, doğal gazda 64 yıl, kömürde 112 yıldır.

Türkiye'de fosil yakıtlarda tespit edilen rezervler; 11.444,9 milyon ton linyit, 1.334,6 milyon ton taş kömürü, 6,2 milyar m³ doğal gaz, 44,3 milyon ton petrol olarak belirlenmiştir.

Türkiye'de 52.911 MW kurulu güce sahip elektrik santrallerinin; %64'ü fosil yatıkları kullanıldığı termik santraller, %36'sı yenilenebilir enerji ile çalışan jeotermal, rüzgar ve hidroelektrik santralleridir.

• Petrol: 2011 yılında 2,4 milyon ton petrol üretilmiş, 18,1 milyon ton (21 milyar $) ithalat yapılmıştır. İthalat yapılan ülkeler: İran, Rusya, Suudi Arabistan, Kazakistan, Irak'tır.
• Doğal gaz:1987 yılında 500milyon ton olan tüketim 87 kat artarak 20011'de 43,874 milyar m³'e yükselmiştir. 2011 yılında 16 milyar $ doğalgaz ithal edilmiştir. Doğal gazın %57,9'u Rusya, %18,7'i İran, %9,5'i Cezayir, %8,7'si Azerbaycan'dan ithal edilmiştir. Türkiye günde 2,17 milyon m³, yıllık 793,4 milyon m³ doğal gaz üretmektedir. Doğal gazda üretim tüketimin %2'sini karşılamaktadır.
• Kömür: 1974 yılında 8,4 milyon ton olan üretim, 2011 yılında 73 milyon tona ulaşmıştır. 1974'de 5 milyon ton olan taş kömürü üretimi, 2011'de 2,62 milyon tona düşmüştür. Rezerv yetersizliğinden fazla üretilemeyen taş kömürünün açığı ithalat ile kapatılmaya çalışılmaktadır. 2010 yılında 2,75 milyon ton petrokok, 173 bin ton kok kömürü ithal etmiş, 2011'de 4,1 milyar $, 2005'te 5 milyar $ ödemiştir.
• Nükleer enerji: Nükleer güç elde etme amacıyla uranyum ve toryum kullanılır. Dünya uranyum rezervi 5.327,2 bin ton, Türkiye rezervi 9.129 tondur. Türkiye 744 Bin ton toryum rezervi ile dünyada Hindistan'dan (846 bin ton) sonra ikinci sıradadır. Türkiye'nin ilk nükleer elektrik tesisinin Akkuyu Nükleer Güç Santrali olacaktır. Sinop Nükleer Enerji Santrali Fransız ve Japon firmalar ile birlikte inşa edilecektir.

Yenilenebilir kaynaklar

Hidrolik, jeotermal, biyokütle, güneş ve rüzgâr enerjisi yaygın yararlanılan yenilenebilir kaynaklardır. Türkiye'nin yenilenebilir enerji potansiyeli 19 GW olarak belirlenmiştir.

• Hidrolik enerji: Genellikle yapılan barajlarda biriken suyun gücünden elektrik elde edilmesiyle gerçekleşir. Türkiye'nin hidroelektrik potansiyeli 36.603 MW/yıl hesaplanmıştır. 2011 elektrik üretiminin %22,8'ine karşılık gelen 53 TWh hidroelektrik üretilmiştir. Yeni elektrik santrallerinin doğal gazlı olması nedeniyle hidroelektriğin payı yıllar içinde düşmüştür. 2004 yılında %30,6 olan hidroelektriğin payı 2011'de %22,8'e düşmüştür.
• Jeotermal enerji: Türkiye jeotermal kapasite acısından dünyada 7. sıradadır. 31.500 MWT olan jeotermal güç 5 milyon konut ısıtabilecek güçtedir. Jeotermal elektrik kapasitesi 4 milyar kWh/yıl olarak belirlenmiştir. 2011 yılında yedi sahada, 114 MW kurulu güce sahip jeotermal elektrik tesisi bulunmaktadır. 400MW kurulu güce sahip 13 sahada çalışmalar devam etmektedir.
• Biyoenerji: Türkiye'de az miktarda Biyodizel üretimi yapan bir firma vardır. Benzin tüketiminin %7'sini karşılayacak kapasiteye sahip tesisler bulunmasına rağmen, üretim benzin tüketiminin %2'sini karşılamaktadır. Türkiye'de 2608 milyon m³ biyogaz üretim potansiyeli bulunmaktadır.
• Güneş enerjisi: Güneş pilleri, güneş santralleri ve güneş kolektörleri aracılığı ile güneş enerjisinden yararlanılır. Su ısıtmada kullanılan güneş kolektörleri kurulu gücü sıralaması şöyledir; 118GWt Çin, 9,3GWt Türkiye, 9,2GWt Almanya, 4,0GWt Japonya. Fotovoltaik güneş pilleri elektrik şebekesinin olmadığı alanlarda; deniz feneri, trafik lamba ve işaretleri, park ve otoyol aydınlatma, su motorlarında kullanılmaktadır. Türkiye'de güneş enerjisi Kurulu gücün 5 MW olduğu tahmin edilmektedir.
• Rüzgâr enerjisi: Türkiye 2011'de 1729 MW güç kapasitesi ile dünyada 17. sıradadır. Kurulu gücün %3,2 sine karşılık gelen rüzgâr santrallerinden 2011'de, toplam üretimin %2,07'sine karşılık gelen 4726 milyar kWh üretim yapılmıştır. Türkiye'de rüzgâr gücünü elektriğe çeviren rüzgâr santralleri Manisa, İzmir, Balıkesir, Hatay, Osmaniye, İstanbul, Çanakkale illerindedir.

Kaynakça

1. BACANLI, Dr. Ülker GÜNER. "TÜRKİYE’ DE ENERJİ KAYNAKLARI VE HİDROELEKTİRİK ENERJİNİN ÖNEMİ". dektmk.org.tr. 27 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140327125403/http://www.dektmk.org.tr:80/pdf/enerji_kongresi_10/UlkerGunerBacanli.pdf. Erişim tarihi: 15 Kasım 2015. 
2. KOÇ, Prof. Dr.Erdem; ŞENEL, Mahmut Can. "DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE ENERJİ DURUMU". Mühendis ve Makina sayı:639. 10 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151010052701/http://www.mmo.org.tr:80/resimler/dosya_ekler/a8c16d2696b35f9_ek.pdf. Erişim tarihi: 15 Kasım 2015.