Çin Halk Cumhuriyeti tarihi
| Çin tarihi | |||
İlk Çağ
Orta Çağ
Yeni Çağ
Yakın Çağ
| |||
Çin Halk Cumhuriyeti tarihi, 1 Ekim 1949 tarihinde Çin İç Savaşı'nın Çin Komünist Partisi tarafından kazanılmasının ardından Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşunun ilan edilmesiyle itibaren başlamaktadır. Çin Halk Cumhuriyeti birkaç on yıl boyunca Çin ile eşanlamlıydı, ancak Çin Cumhuriyeti'ni ve öncesinde binlerce yıllık imparatorluk hanedanlıkları tarafından yönetilen Anakara Çin'i yöneten son siyasi varlıktı.
Mao dönemi (1949-1976)
Çin İç Savaşı'nı komünistlerin kazanmasıyla birlikte 1 Ekim 1949 tarihinde Mao Zedong Pekin'in Tiananmen Meydanı'nda Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşunu ilan etti.[1] Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşu Sovyetler Birliği ve Doğu Avrupa ülkeleri tarafından hemen tanındı.
1950 yılında çıkan Kore Savaşı sırasında Çin Halk Cumhuriyeti Kuzey Kore'yi Güney Kore'ye karşı destekledi. Mao BM güçlerinin yaptığı çıkartmayı Batı ile savaşmak için fırsat olarak gördü. Çin güçleri BM güçlerine saldırı düzenlemesine karşın yaşanan ağır kayıplar sonucu geri çekildi. 1951 yılında Çin Tibet'i işgal etti ve topraklarına kattı.
Çin Halk Cumhuriyeti bir dizi kampanya ve beş yıllık planlarla şekillendirildi. Bu dönemde büyük toprak sahipleri idam edildi, Laogai adı verilen cezai çalışma kampları sistemi kuruldu ve kollektifleştirme ve sanayileşme atılımları başlatıldı. Büyük İleri Atılım olarak bilinen ekonomik ve sosyal planın başarısızlıkla sonuçlanması milyonlarca kişinin ölümüne neden oldu. 1966'da Mao ve müttefikleri Mao'nun ölümüne kadar devam eden Kültür Devrimi'ni başlattı. Parti içindeki iktidar mücadeleleri ve Sovyetler Birliği korkusu ile birlikte Kültür Devrimi Çin toplumunda büyük bir kargaşaya yol açtı.
1972'de Çin-Sovyet ayrılığının zirvesinde Mao ve Zhou Enlai, ABD Başkanı Richard Nixon ile Pekin'de bir araya gelerek ABD ile diplomatik ilişkiler kurdu. Aynı yıl Çin Cumhuriyeti yerine Birleşmiş Milletler'e ve BM Güvenlik Konseyi'nin daimi üyeliğine kabul edildi.
Yeniden yapılanma dönemi (1976-1989)
1976'da Mao'nun ölümünden sonra Dörtlü Çete, Hua Guofeng ile Deng Xiaoping arasında güç mücadelesi başladı. Dörtlü Çete Kültür Devrimi'ndeki aşırılıklar ile suçlanarak tutuklandı ve böylece Kültür Devrimi sona erdi. Mao'nun halefi Hua Guofeng'i tasfiye ederek iktidara gelen Deng Xiaoping döneminde ülkede önemli ekonomik reformlar yaparak planlı ekonomiden Çin değerleri ile sosyalizm adı verilen karma ekonomi veya piyasa sosyalizmine geçildi.
1979'da aşırı nüfus artışının önlenmesi amacıyla tek çocuk politikası uygulanmaya başlandı.
1989'da eski genel sekreter Hu Yaobang'ın ölümü, öğrencilerin birkaç ay boyunca kampanya yürüttüğü, demokratik haklar ve konuşma özgürlüğü gibi daha büyük politik reformları desteklemek için gerçekleşen gösteriler kanlı bir şekilde bastırıldı.
Yükselen güç (1989-2002)
1990'lardan itibaren Çin ekonomisi yıllık ortalama %11.2 civarında büyümüştür.[2][3] 2001 yılında Çin resmi olarak Dünya Ticaret Örgütü'ne katıldı.
1996 yılında Çin, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya ve Tacikistan ile birlikte Şanghay Beşlisi'ni kurdu. 2001 yılında Özbekistan'ın da örgüte katılmasıyla adı Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) olarak değiştirildi.
1 Haziran 1997 tarihinde Birleşik Krallık Hong Kong'u ve 20 Aralık 1999 tarihinde de Portekiz Macau'yu Çin Halk Cumhuriyeti'ne devretti. Devredilen bölgeler tek ülke, iki sistem politikası ile özel idarî bölge statüsü almışlardır ve çoğunlukla ekonomik, sosyal ve adli sistemlerinde bağımsızlığını koruyarak kendi yönetimlerini sürdürmeye devam ettiler.
7 Mayıs 1999 tarihinde Kosova Savaşı sırasında ABD uçaklarının Yugoslavya'nın başkenti Belgrad'daki Çin elçiliğini bombalaması iki ülke arasında kriz yarattı.
Günümüz dönem (2002-günümüze)
2000'li yıllarda Çin'in ekonomik kalkınması tüm dünyada önemli bir konu haline geldi.
Çin'in terörizm ile savaştaki tutumu ülkeyi diplomatik yolla ABD ile işbirliğine yöneltti.
Tayvan'ın siyasi durumu ve geleceği belirsizliğini korumakla birlikte Çin Komünist Partisi başta eski rakibi Kuomintang olmak üzere Çin'e karşı daha az düşmanca yaklaşan Tayvan partileri arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi yönünde adımlar atıldı.
Mayıs 2008'de, Sichuan eyaletinde Richter ölçeğine göre 8.0 derecesinde kaydedilen büyük bir deprem sonucu yaklaşık 70.000 kişi hayatını kaybetti.
2008 Yaz Olimpiyatları Çin Halk Cumhuriyeti'nin başkenti Pekin'de düzenlenmiştir.
2012 yılında Japonya'nın Çin ile ihtilaflı olan Senkaku Adaları'nı kamulaştırması iki ülke arasında gerginliğe neden oldu. Çin Halk Cumhuriyeti'nin Güney Çin Denizi'ndeki adalar konusunda diğer ülkelerle yaşadığı anlaşmazlıklar nedeniyle gerginlikler yaşandı.
2013 yılında Xi Jinping devlet başkanlığına seçildi.
Kaynakça
- ↑ The Chinese people have stood up. UCLA Center for East Asian Studies. 5 Ocak 2017 tarihinde erişilmiştir.
- ↑ "Nation bucks trend of global poverty". China Daily. 11 Temmuz 2003. http://www.chinadaily.com.cn/en/doc/2003-07/11/content_244499.htm.
- ↑ "China's Average Economic Growth in 90s Ranked 1st in World". People's Daily. 1 Mart 2000. http://english.people.com.cn/english/200003/01/eng20000301X115.html.
Dış bağlantılar
- Internet Archive'de Çin Halk Cumhuriyeti tarihi by P.M. Calabrese
- China Timeline: A Chronology of Key Events in China by Gerhard K. Heilig
.svg.png)
| ||||||||||||||