İnsani Gelişme Endeksi

Bu maddenin daha doğru ve güvenilir bilgi sunması için güncellenmesi gerekmektedir. Daha fazla bilgi için tartışma sayfasına bakınız.

Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için konuda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. Ayrıntılar için maddenin tartışma sayfasına lütfen bakınız. Konu hakkında uzman birini bulmaya yardımcı olarak ya da maddeye gerekli bilgileri ekleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.

2013 yılında İnsani Gelişme Endeksi Dünya haritası.

Çok Yüksek (gelişmiş ülke)	Düşük (henüz gelişmemiş ülke)
Yüksek (hızlı gelişen ülke)	Veri kullanılamıyor
Orta (gelişmekte olan ülke)

2009 Güncelleme Raporu'na göre her ülkenin İnsani Gelişme Endeksi'ni gösteren dünya haritası.

0,950 ve yukarı   0,900–0,949   0,850–0,899   0,800–0,849   0,750–0,799

0,700–0,749   0,650–0,699   0,600–0,649   0,550–0,599   0,500–0,549

0,450–0,499   0,400–0,449   0,350–0,399   0,350'dan daha az   mevcut değil

(Renk körlüğüne uygun harita).

İnsani Gelişme Göstergesi (Human Development Index), Dünya'daki ülkeler için yaşam uzunluğu, okur yazar oranı, eğitim ve yaşam düzeyi doğrultusunda hazırlanan bir ölçümdür. İnsanların düzgün yaşaması, özellikle çocuk hakları için bir ölçün teşkil eder. Bu araştırma sonucunda bir ülkenin gelişmiş, gelişmekte olan ya da gelişmemiş bir ülke olduğu; bunun yanı sıra ekonomisindeki etkinin yaşam niteliği ne düzeyde etkilediğini gösterir. Dağılım ilk olarak 1990 yılında Pakistanlı ekonomist Mahbub ul Haq tarafından geliştirilmiştir ve 1993 yılından bu yana Birleşmiş Milletler Gelişme Programı tarafından yıllık Gelişme Raporu'nda sunulur.

İnsani Gelişme Göstergesi ülkelerde üç başlıca gelişimleri göz önünde tutar:

• Uzun ve sağlıklı bir yaşam; ölçümü ortalama yaşam süresi ile yapılır.
• Bilgi ölçümü, okur yazar oranı (2/3'ü) ve ilkokul, lise ve üniversite kayıtları yüzdesi (1/3'ü) ile yapılır.
• Ölçünlü yaşam düzeyi, ölçümü kişi başına düşen gelir ve alım gücünün Amerikan Doları'ndan hesaplanmasıyla yapılır.

Alternatif bir ölçüm olarak, ülkelerdeki fakirliği ölçmek için de Beşeri Fakirlik Dağılımı mevcuttur.

Metodoloji

Genel olarak değişken bir sayıyı tanımlamak için, misal olarak ${\displaystyle x}$'i 0 ila 1 arasında bir ekonomik dağılım arasında gösterebilmek için aşağıdaki formül kullanılır:

• ${\displaystyle x}$-index = ${\displaystyle {\frac {x-\min \left(x\right)}{\max \left(x\right)-\min \left(x\right)}}}$

Burada ${\displaystyle \min \left(x\right)}$ ve ${\displaystyle \max \left(x\right)}$; ${\displaystyle x}$'in alabileceği en yüksek (max) ve en az (min) değerdir.

İnsani Gelişim Endeksi bu doğrultuda üç genel veriyi temsil eder ve ortalamasını alır:

• Yaşam uzunluğu dağılımı = ${\displaystyle {\frac {HU-25}{85-25}}}$
• Eğitim dağılımı (ED) = ${\displaystyle {\frac {2}{3}}\times ED+{\frac {1}{3}}\times GED}$
  • Yetişkin okur yazar oranı = ${\displaystyle {\frac {YOYO-0}{100-0}}}$
  • Okullara kayıtlı öğrenci sayısı = ${\displaystyle {\frac {CGER-0}{100-0}}}$
• Gayri Safi Yurtiçi Hasıla dağılımı = ${\displaystyle {\frac {\log \left(GSYHD\right)-\log \left(100\right)}{\log \left(40000\right)-\log \left(100\right)}}}$

HU: Yaşam uzunluğu
YOYO: Yetişkin okur yazar oranı
OKÖS: Okullara kayıtlı öğrenci sayısı yüzdesi
GSYHD: Amerikan Doları üzerinden Gayri Safi Yurtiçi Hasıla dağılımı

2013 Raporu

Norveç 0.978 (▬)  Avustralya 0.938 (▬)  Amerika Birleşik Devletleri 0.937 ( 1)  Hollanda 0.921 ( 1)  Almanya 0.920 ( 4)  Yeni Zelanda 0.919 ( 1)  İrlanda 0.916 (▬)  İsveç 0.916 ( 3)  İsviçre 0.913 ( 2)  Japonya 0.912 ( 2)  Kanada 0.911 ( 5)  Güney Kore 0.909 ( 3)  Hong Kong 0.906 (▬)  İzlanda 0.906 (▬)  Danimarka 0.901 ( 1)  İsrail 0.900 ( 1)

0.897 ( 1)  Avusturya 0.895 ( 1)  Singapur 0.895 ( 7)  Fransa 0.893 (▬)  Finlandiya 0.892 ( 1)  Slovenya 0.892 ( 1)  İspanya 0.885 (▬)  Lihtenştayn 0.883 ( 16)  İtalya 0.881 ( 1)  Lüksemburg 0.875 ( 1)  Birleşik Krallık 0.875 ( 1)  Çek Cumhuriyeti 0.873 ( 1)  Yunanistan 0.860 (▬)  Brunei 0.855 ( 1)  Kıbrıs Cumhuriyeti 0.848 ( 1)  Malta 0.847 ( 4)

Andorra 0.846 ( 1)  Estonya 0.846 (▬)  Slovakya 0.840 (▬)  Katar 0.834 ( 1)  Macaristan 0.831 ( 1)  Barbados 0.825 ( 9)  Polonya 0.821 (▬)  Şili 0.819 ( 4)  Litvanya 0.818 ( 1)  Birleşik Arap Emirlikleri 0.818 ( 12)  Portekiz 0.816 ( 2)  Letonya 0.814 ( 1)  Arjantin 0.811 (▬)  Seyşeller 0.806 ( 6)  Hırvatistan 0.805 ( 1)

2006 Raporu

İnsani Gelişim Endeksi'nin detaylı haritası (2004)

0.950 ve üstü   0.900–0.949   0.850–0.899   0.800–0.849   0.750–0.799   0.700–0.749

0.650–0.699   0.600–0.649   0.550–0.599   0.500–0.549   0.450–0.499   0.400–0.449

0.350–0.399   0.300–0.349   0.300'dan aşağısı   N/A

2006 raporu Güney Afrika Cumhuriyeti'nin Cape Town şehrinde 9 Kasım 2006 tarihinde açıklandı. Odak noktası güç, fakirlik ve uluslararası su krizi üzerineydi. Kullanılan verilerin büyük bir çoğunluğu 2004 ve öncesine de dayanıyordu, bu vesdil ile 2004'deki rapora benziyordu. Birleşmiş Milletler'e üye ülkeler arasında gerekli istatistikleri veremeyen bazı ülkeler de mevcuttu.

Rapor İnsani Gelişim Göstergesi bazı ilerlemelerin gerçekleşmediğini de ortaya koydu. Bazı gelişmiş ülkeler daha da fazla ilerleme gösterirken, gelişmekte olan ülkeler de gerileme içerisindeydi. Sahara altındaki Afrika'da ve Güney Asya'da önemli bir Beşeri Kalkınmışlık inişi mevcuttu. Diğer gelişmekte olan ülkeler ise az ya da hiç gelişme gösteremediler.

0.5 altındaki bir istatistik, az gelişmiş bir ülkeyi temsil ediyor ve 31 ülkeden 29'u Afrika'da bulunuyor. (Diğer iki ülke de Haiti ve Yemen) En aşağıdaki on ülkenin tamamı Afrika'dadır. Sahara altı ülkeler arasında, Ekvator Gine'si ve Güney Afrika 120 ve 121'inci olmuşlardır. (İkisi de 0.653 ortalamadadırlar)

0.8 üzerindeki bir istatistik de çok gelişmiş bir ülkeyi temsil eder. Bu tüm gelişmiş ülkeleri temsil eder. Bunlar ise Kuzey Amerika, Avrupa, Okyanusya, ve Doğu Asya'nın yanı sıra; gelişmekte olan ülkeler de Batı Avrupa, Güney Amerika, Güneydoğu Asya, Karayipler ve petrol zengini olan Arap Yarımadası'ndadır.

2010 Raporu

Norveç 0.938 (▬)  Avustralya 0.937 (▬)  Yeni Zelanda 0.907 ( 17)  Amerika Birleşik Devletleri 0.902 ( 9)  İrlanda 0.895 (▬)  Lihtenştayn 0.891 ( 13)  Hollanda 0.890 ( 1)  Kanada 0.888 ( 4)  İsveç 0.885 ( 2)  Almanya 0.885 ( 12)  Japonya 0.884 ( 1)  Güney Kore 0.877 ( 14)  İsviçre 0.874 ( 4)  Fransa 0.872 ( 6)

İsrail 0.872 ( 12)  Finlandiya 0.871 ( 4)  İzlanda 0.869 ( 14)  Belçika 0.867 ( 1)  Danimarka 0.866 ( 3)  İspanya 0.863 ( 5)  Hong Kong 0.862 ( 3)  Yunanistan 0.855 ( 3)  İtalya 0.854 ( 5)  Lüksemburg 0.852 ( 13)  Avusturya 0.851 ( 11)  Birleşik Krallık 0.849 ( 5)  Singapur 0.846 ( 5)  Çek Cumhuriyeti 0.841 ( 8)

Slovenya 0.828 (▬)  Andorra 0.824 ( 2)  Slovakya 0.818 ( 11)  Birleşik Arap Emirlikleri 0.815 ( 3)  Malta 0.815 ( 5)  Estonya 0.812 ( 6)  Kıbrıs Cumhuriyeti 0.810 ( 3)  Macaristan 0.805 ( 7)  Brunei 0.805 ( 7)  Katar 0.803 ( 5)  Bahreyn 0.801 (▬)  Portekiz 0.795 ( 6)  Polonya 0.795 (▬)  Barbados 0.788 ( 5)

2009 Raporu

Raporda, vasıfsız göçmenlere erişim ve daha iyi muamele öngören politikaların geliştirilmesi çağrısında bulunulurken, göçten en büyük kazanımları elde edebilecek kesimlerin en yoksullar ve vasıfsız işçiler olduğu, ancak aynı grupların, göçün önündeki hukuki, finansal ve toplumsal engellerin de en büyükleriyle karşılaştığı kaydediliyor.^[1]

Norveç 0.971 ( 1) Avustralya 0.970 ( 1) İzlanda 0.969 ( 2) Kanada 0.966 ( 1) İrlanda 0.965 (▬) Hollanda 0.964 ( 1) İsveç 0.963 ( 1) Fransa 0.961 ( 3) Japonya 0.960 (▬) isviçre 0.960 (▬) Lüksemburg 0.960 ( 3) Finlandiya 0.959 ( 1) ABD 0.956 ( 1)

Avusturya 0.955 ( 2) ispanya 0.955 (▬) Danimarka 0.955 ( 2) Belçika 0.953 (▬) İtalya 0.951 ( 1) Lihtenştayn 0.951 ( 1) Yeni Zelanda 0.950 (▬) Birleşik Krallık 0.947 (▬) Almanya 0.947 (▬) Singapur 0.944 ( 1) Hong Kong 0.944 ( 1) Yunanistan 0.942 (▬) Güney Kore 0.937 (▬)

İsrail 0.935 ( 1) Andorra 0.934 ( 1) Slovenya 0.929 (▬) Bruney 0.920 (▬) Kuveyt 0.916 Kuveyt (▬) Kıbrıs 0.914 Kıbrıs Cumhuriyeti (▬) Katar 0.910 ( 1) Portekiz 0.909 ( 1) Birleşik Arap Emirlikleri 0.903 ( 2) Çek Cumhuriyeti 0.903 (▬) Barbados 0.903 ( 2) Malta 0.902 ( 3)

^[2]

Türkiye'nin durumu

Türkiye, 2011 İnsani Gelişim Raporu'na göre Orta İnsani Gelişim sınırının hemen üzerinde Yüksek İnsani Gelişim kategorisindedir. 187 ülke arasında 92. sırada bulunmaktadır. 1980'de Türkiye 65. sırada idi, ancak 2011'de listede bulunan 86 ülke 1980'deki sıralamada yer alamamakta idi. Bu ülkeler de dahil edilerek bakıldığında Türkiye 1980 yılında 105. sırada iken, 2011'de 92. sırada yer almıştır. Ayrıca 2001 yılı göstergelerine göre Türkiye'de, bazı illerin sıralaması;

1. Kocaeli 0.834
2. Yalova 0.812
3. İstanbul 0.810
4. Mersin 0.808
5. Bursa 0.796
6. İzmir 0.795

şeklindedir.

İGY'ye göre en düşük gelişmişlik düzeyine sahip iller Doğu ve Güneydoğu Anadolu illeridir.^[3]

Ayrıca bakınız

• http://www.izlenim.info/2014/08/2014-insani-gelismislik-raporu-hk.html
• İnsani gelişme endeksi'ne göre ülkeler listesi
• Türkiye'deki illerin gelişmişlik düzeyleri

Dış bağlantılar

• İnsani Gelişim Endeksi Ofisi
• 2006 Birleşmiş Milletler İnsani Gelişim Endeksi Raporu
• 2005 Birleşmiş Milletler İnsani Gelişim Endeksi Raporu
• İnsani Gelişim Endeksi Raporu hakkında teknik bilgiler
• Human Development Report 2009
• http://okur-yazar.net/ulkelerin-insani-gelismislik-seviyesi

Kaynakça

1. http://www.haber7.com/haber/20091005/BMnin-2009-Insani-Gelisme-Endeksi.php
2. Human Development Report 2009 (İngilizce, 171 sayfa)
3. "2001 yılı Türkiye raporu". undp. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160306052527/http://www.tr.undp.org/content/dam/turkey/docs/Publications/nhdrs/NHDR2001TR.pdf.