İlahiyat

Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için konuda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. Ayrıntılar için maddenin tartışma sayfasına lütfen bakınız. Konu hakkında uzman birini bulmaya yardımcı olarak ya da maddeye gerekli bilgileri ekleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.

İlâhiyat ya da Teoloji (Yunanca: θεος, theos, "Tanrı" + λογος, logos, "bilim") ya da Tanrıbilim Tanrı kavramı ve din olgusunu inceleyen bilim dalı.

Günümüzde sıklıkla, dini konular ile ilgilenen bilim anlamında kullanılmaktadır. Teoloji ile ilgilenen kişilere teolog, ilâhiyatçı, dinbilimci veya tanrıbilimci denir.

Özgür irade ve ilk günah üzerine kaleme aldığı yazılarıyla batı Hristiyanlık âleminde tanınan ve derin tesirler yaratmış olan Latin teolog Augustinus (354–430).

Modern dönem öncesi kurulan pek çok üniversite, kilise okullarından ve manastır kurumlarından dönüştürülmüştür. Bu sebeple, Orta Çağ'da teoloji, üniversitelerin temel araştırma alanlarının en ön sıralarında gelmekte ve teolojiye "Bilimlerin Kraliçesi" (The Queen of the Sciences) adı verilmekteydi. Bu önceliğinden ötürü bu okulların müfredatlarında, Kilise Kanunları gibi dersler yer almakta ve bu dersler ile kiliseye hizmet edecek genç insanlar yetiştirmeleri amaçlanmakta idi. Hatta bu üniversitelerin dua etme, vaaz verme veya ayinleri de içeren şapelleri de bulunmaktaydı.

Aydınlanmayla birlikte üniversiteler değişmeye ve hümanistik bir perspektifle farklı alanlardaki konuları öğretmeye başladılar. Teoloji artık üniversitelerde öğretilen ana konular arasında yer almıyordu. Üniversiteler, kurulu kiliselere din adamı yetiştirmenin dışında da amaçlar edinmeye başlamışlardı. Sonuç olarak teoloji, inancı ele alış şeklinin inancın içinden olması farkı ile aynı konuyu ele alan diğer akademik disiplinlerden ayrıldı. Çoğu "Kilise Babası", teologu "hakiki olarak dua eden kişi" olarak tanımlamaktadır. Dindar olmayan teologlar bu görüşle uyuşmasa da teoloji aşağıdaki disiplinlerden ayırt edilmelidir. Din bilimleri şu beş başlık altında incelenir:

• Karşılaştırmalı din / Dini araştırmalar
• Din felsefesi
• Din psikolojisi
• Din sosyolojisi
• Dinler tarihi

Tüm bu disiplinler dine hümanistik varsayımlarla yaklaşır ve teolojiden farklı olarak dini inanç ve deneyimin tek biçimliliğini öne sürerler.

Teolojinin dalları

Şablon:Kaynaksız bölüm

Hristiyan teolojisinin alt dalları

• Anjeloloji: Melek bilim.
• Bibliyoloji: Vahyin doğası ve vasıtaları.
• Hermenötik: Kutsal metnin yorumu.
• Kristoloji: İsa Mesih, Mesih'in doğası, Mesih'teki ilahi ve beşerilik arası ilişki.
• Misyoloji: İncil mesajının yayılmasının yolları, metodolojisi.
• Soteriyoloji: Kurtuluşun yolları ve araçları.
• Patroloji: İlk dönem Kilise Babalarını inceler.

İslam ilâhiyatının alt dalları

• Tefsir: Kur'an'ın açıklanması ve açıklanmasına ilişkin usûl bilgisi.
• Kıraat: Kur'an'ın farklı okunuş biçimlerini ve bu okunuş farklılıklarından kaynaklanan farklı anlam ve yorumlarla ilgilenen bilim dalıdır.
• Hadis: İslam peygamberi Muhammed'in söz ve davranışlarını araştırır.
• Fıkıh: İslam hukuku ve ibadet ile ilgili konuları inceler.
• Kelâm: İslam itikadını akli, felsefi yöntemlerle açıklamaya çalışır, inanç ile ilgili konuları inceler.
• Tasavvuf: İslamiyet'in mistik yönüdür; kişileri manevi yönden geliştirecek unsurlar ile ilgilenir.
• İslam Mezhepleri Tarihi: Müslümanlar arasında ortaya çıkmış itikadi, fıkhi ve siyasi mezhepleri inceler.

İslam İlâhiyatı

İslam Felsefesi'ndeki temel sorgu mekanizmalarını ve akli delillendirme metodolojilerini ilke edinerek eşyanın hakikatini elde etme güdüsü sonucu ortaya çıkmış dinbilimsel yaklaşımların İslam Teolojisi bağlamında ele alınmasıdır.

İslâmiyet'te Allah'ın varlığı ve nitelikleriyle ilgili konuları ele alan bilim kolu, Tanrıbilimi ile İslam dini ilimlerinin bütününe verilen ad, İlâhiyat'tır. İlâh ve çoğul -at eki Arapça kökenli olmasına karşın İlahiyat şeklindeki bir adlandırma Türkçe dışındaki dillerde bulunmamaktadır. Arapça'da benzer anlamda Ulum-u Diniyye tabiri kullanılmaktadır. İslam İlâhiyatı ile ilgili konuların ayrıntılı ve bilimsel olarak incelenmesi de İlâhiyat Fakülteleri'nin ilgi sahasına girmektedir. Hristiyanlık'ta ise hem İlâhiyat Fakülteleri hem de Teoloji Okulları ayrı ayrı kurulmuştur.

Türkiye'de İlahiyat Fakülteleri, standart Teoloji Fakültelerindeki eğitimin yanı sıra detaylı bir İslam Teolojisi eğitimi verir. Olgulara din bilimsel metodoloji ile yaklaşım benimsenir.

İslam tarihinde Peygamber Muhammed'den hemen sonra doğup gelişen bir kısmı kutsal metin bir kısmı İslam peygamberinin söz ve davranışları veya İslamiyet'in çeşitli felsefi ekollere ve ana akım din anlayışının dışındaki akımlara karşı genel akımı akli/felsefi metotlarla savunan kelâm gibi dalların tümü İslam ilahiyatı içerisinde yer almaktadır.

Hristiyan teolojisi ile İslam teolojisi/Kelâm ilmi'nin karşılaştırılması

Hristiyan teolojisi içinde toplumsal kurallar ve davranış biçimlerini, peygamberin sözlerini ve tarihi de barındıran İslam ilahiyatından bir yönüyle benzeşmekte bir yönüyle de ayrılmaktadır. Tanrı ve fizikötesi diğer konuları felsefe dilini özellikle Aristocu felsefe metotlarını kullanarak ispatlamaya çalışmasıyla, Hristiyan teolojisi ve İslam kelamı birbirine çoğunlukla benzemektedir. Ancak İslam ilahiyatı bu apolejetik (dini savunma) ihtiyacını kelâm ile savunurken bir yandan da fıkıh denilen ve bugünkü hukuk ve siyaset bilimi içine giren alanlarda da hem kutsal metne dayalı tasvir hem de kutsal metne bağlı akılla (fıkıh Arapça'da anlamaya çalışmak manasına gelmektedir) oluşan yeni durumlara dinden hüküm ortaya koymaya çalışmıştır. Her iki dinin karakteristik yapısı ve teolojileri arasında böyle bir farkın ortaya çıkmasına yol açmıştır. Akide/İslam Kelâmı'nın Muslim theology-Islamic theology/Ilm al-Kalam (Islamic Theology), Fıkıh/İslam Hukuku'nun Fiqh/Islamic Jurisprudence, Şeriat'ın da Islamic Law olarak İngilizce'ye çevirilmesinin ardında da bu ayrımları belirtme ihtiyacı bulunmaktadır.

Ayrıca bakınız: Akide (din), Fıkıh ve Şeriat

Ayrıca bakınız

• Din
• Din bilimleri
• Kelâm
• Akaid

Dış bağlantılar

• Theology (İngilizce)

Kaynakça