Aşina Funian
Ashina Funian (Çince: 阿史那伏念), Doğu Göktürk Kağanlığı'nda hüküm sürmüş (680-681) Göktürk kağanı.[1] Funian, hakkında bugün ele geçen bilgiler Çin kroniklerinden elde edildiği için Çince literasyonlu adından ayrı olarak Türkçe bir adının olup olmadığı bilinmemektedir. Aşina hanedanının bir üyesi olup İl Kağan'ın yeğenidir.[2]
Arka plan
679 yılı, Türklerin Çinlilerle olan bağımsızlık mücadelesi için önemli bir yıldı. Bu yıl, Göktürk asilzadelerinin başlattığı büyük bir ayaklanma ile Çin-Göktürk barış dönemi sona erdi. Çin ordusu ayaklanmayı bastırmakta zorlandı ve Göktürk İç Savaşı'ndan beri Çinliler Türklere karşı ilk kez bu kadar büyük bir yenilgi aldı. Bu ayaklanmada, 10.000'den fazla Çin askeri ve subay hayatını kaybetti. Bu büyük isyan, 300.000 Çinli asker tarafından 680 yılına geldiğinde ancak bastırılabildi. İsyanın ardından, üç Türk asilzadesi ayaklanmayı azmettirmekle suçlanarak Çin tarafından idam edildi. Ayrıca kendini kağan ilan ederek ayaklanmanın önderliğini yapan Aşina Nişufu ise Çin tarafından cezalandırılmaktan korkan emri altındaki isyancılar tarafından öldürüldü.[2]
Tahta geçişi ve idamı
Aşina Nifuşu'nun öldürülmesinden sonra; Türk bağımsızlık hareketinin dönem içerisindeki en büyük destekçilerinden olan Aşide Beŋü, İl Kağan'ın amca oğullarından olan Aşina Funian'ı 680 yılında Xia vilayetinden alıp Sarı Irmak üzerinden kuzeye getirerek Göktürk tahtına oturttu. Funian, halkı Çin'e karşı yeniden ayaklandırdı.[3]
Çin casuslarının Göktürk ordusundaki komutanları birbirine düşürmesi, ayaklanmanın başarıya ulaşamamasında önemli bir etken oldu. Önce Beŋü ve Funian'ın arası açıldı.[4] Funian, Beŋü'yü tutsak edip Çinlilere iade etti. Bu Göktürkler arasındaki iç karışıklıklardan yararlanan Çinliler, ayaklanmayı 681'de bastırdı.[2] Ayaklanmadan sorumlu tutulan azmettirici Beŋü, kendini ayaklanmacıların kağanı olarak ilan eden Aşina Funian ve 54 Göktürk idam edildi.[5]
Ayrıca bakınız
- Göktürk İç Savaşı
- Kürşad (Chieh-she-shuai)
- Aşide Beŋü
- Aşina Nişufu
Kaynakça
- ↑ Bauer, Susan Wise (2010). The History of the Medieval World: From the Conversion of Constantine to the First Crusade. W. W. Norton & Company. s. 238. ISBN 978-0-393-05975-5.
- 1 2 3 Annals of the Náprstek Museum (1998), 18. cilt, s.6, Prag.
- ↑ Halil İnalcık Armağanı (2009), II. Cilt, s. 65, DoğuBatı Yayınları.
- ↑ Annals of the Náprstek Museum (1998), 18. cilt, s.30, Prag.
- ↑ "Göktürkler ve Ergenekon Destanı (500-1000)". 4 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160204194444/http://www.anadoluhareketi.com/?Syf=26&Syz=228688. Erişim tarihi: 4 Şubat 2016.