Adana Vilayeti

ولايت اطنه‎ Vilâyet-i Adana Osmanlı İmparatorluğu Vilayeti ← 1869–1922 → Merkez Adana Tarih  - Kuruluş 1869  - Kaldırılış 1922 Nüfus  - Müslüman, 1914[1] 341.903   - Yunan, 1914[1] 8.974   - Ermeni, 1914[1] 52.650  Bugün parçası Türkiye

Adana Vilayeti, Osmanlı Devleti vilayetidir. 1869 yılında kurulmuştur.^[2]

Tarihi

1869 yılında Adana, Halep Vilayeti'nden ayrılarak müstakil bir vilayet olmuştur. 1871 yılında vilayet içinde Adana Belediyesi kurulmuştur. I. Dünya Savaşı'ndan sonra vilayet ahalisi Adana Vilayeti Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'ni kurmuşlardır. Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla Adana Vilayeti yerini Adana, İçel, Mersin, Kozan ve Cebel-i Bereket illerine bırakmıştır.

Sancakları

1869-1877 arası vilayetin sancakları

Adana Sancağı, Payas Sancağı, Kozan Sancağı, İçil Sancağı[3]

1877-1888 arası vilayetin sancakları

Adana Sancağı, Cebel-i Bereket Sancağı,[4] Kozan Sancağı, İçil Sancağı

1888-1922 arası vilayetin sancakları

Adana Sancağı, Cebel-i Bereket Sancağı, Kozan Sancağı, Mersin Sancağı,[5] İçil Sancağı

• Adana Sancağı, Adana Vilayeti'ne bağlı merkez sancak. Sancağa bağlı kazalar Karaisalı ve Hamidiye (Ceyhan) kazalarıdır.^[6]
• Mersin Sancağı, Adana Vilayeti'ne bağlı sancak. Sancağa bağlı kazalar Mersin ve Tarsus kazalarıdır.^[6] 1888 yılında vilayete bağlı bir sancak olmuştur.
• Cebel-i Bereket Sancağı, Adana Vilayeti'ne bağlı sancak. Sancağa bağlı kazalar Cebel-i Bereket (Yarpuz), İslahiye, Payas (Dörtyol), Osmaniye, Hassa ve Bahçe kazalarıdır.^[6] 1877 yılında Payas Sancağı'nın kaldırılması ile kurulmuştur.
• Kozan Sancağı, Adana Vilayeti'ne bağlı sancak. Sancağa bağlı kazalar Sis (Kozan), Kars-ı Zülkadiriyye (Kadirli), Haçin (Saimbeyli) ve Feke kazalarıdır.^[6]
• İçil Sancağı, Adana Vilayeti'ne bağlı sancak. Sancağa bağlı kazalar İçil (Silifke), Ermenek, Mut, Gülnar ve Anamur kazalarıdır.^[6]
• Payas Sancağı, Adana Vilayeti'ne bağlı sancak. 1877 yılında kaldırılıp yerine Cebel-i Bereket Sancağı sancağı kurulmuştur.

Nüfus

Nüfus
Adana
Yıl	Nüfus	+/-
1864	335.500	-
1884	367.100	9,42%
1890	402.400	9,62%
1891	403.400	0,25%
1900	422.400	4,71%
1910	489.000	15,77%
1920	493.500	0,92%
Y & G

1867 yılında vilayet içinde 139.480'i Müslüman ve 21.690'ı Gayrimüslim olmak üzere toplam 156.170 kişi yaşamaktadır. 1892 yılında vilayet içinde 345.551'i Müslüman ve 44.951'i Gayrimüslim olmak üzere toplam 390.502 kişi yaşamaktadır. 1897 yılında vilayet içinde 1.629 köy bulunup 404.929 kişi yaşamaktadır.^[7]

Adana Vilayeti 1914 nüfusu[8]
Kaza	Müslüman	Ortodoks Rum	Ermeni	Katolik Ermeni	Protestan	Toplam
Adana	71,617	3.104	14.956	888	1.006	93,217
Ceyhan	16.068	110	229	13	36	16,538
Karaisalı	27.771	-	20	-	-	27,791
Yumurtalık	6.694	60	520	-	-	7,274
Adana Sancağı	122,150	3,274	15,725	901	1.042	144,820
Kozan	20.763	-	3.859	62	146	24,830
Haçin	16.972	-	11,042	1,103	1.405	30,525
Feke	13,170	1.879	2.308	-	632	17,989
Kars	16.989	16	1.108	-	99	18.212
Kozan Sancağı	67,894	1.895	18,317	1.165	2.282	91,556
Cebelibereket	13,193	16	675	4	80	13,969
Dörtyol	15,495	272	6.672	3	366	22.845
Islahiye	10,927	-	500	-	-	11.427
Bahçe/Bulanık	14,643	-	3.691	-	600	18,934
Hassa	8,810	33	770	269	285	10,337
Cebelibereket Sancağı	63.068	321	12,308	276	1,331	77,512
Mersin	27,844	2.273	790	42	68	31,434
Tarsus	60.947	774	2.929	122	313	65,701
Mersin Sancağı	88,791	3,047	3,719	164	381	97,135
İçel	34.628	1.210	334	-	-	36,172
Anamur	31.768	725	-	-	-	32,502
Gülnar	20.668	457	7	-	-	21,212
Mut	14.970	108	-	-	-	15,308
İçel Sancağı	102.034	2.500	341	-	-	105,194
Adana Vilayeti	443.937	11.037	50,480	2.511	5,036	516,217

Galeri

• 
  (1907) Harita.

Kaynakça

1. "1914 Census Statistics". Turkish General Staff. ss. 605–606. 7 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151007105845/http://www.tsk.tr/8_TARIHTEN_KESITLER/8_1_Ermeni_Sorunu/konular/ermeni_faaliyetleri_pdf/Arsiv_Belgeleriyle_Ermeni_Faaliyetleri_Cilt_1.pdf. Erişim tarihi: 29 January 2011. 
2. Tahir Sezen "Osmanlı yer adları" sf. 6, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü (2006).
3. Ahmed Lûtfî Efendi, Vak’a-Nüvis Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi XII, (Hzr. Münir Aktepe) Ankara 1989, s. 46.
4. Cebelibereket Sancağı ve Rahime Hatun (Türkçe). Ali Rıza ÖNDER.
5. Tarihçe (Türkçe). Mersin İl Kültür ve Turizm Bakanlığı.
6. Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye’nin Bin Üçyüz Onüç Senesine Mahsus İstatistik-i Umumîsi, İstanbul, Alem Matbaası, 1316/1900.
7. Kırım ve Kafkasya'dan Adana Vilayeti'ne Yapılan Göç ve İskanlar (1869–1907) (Türkçe). Yrd. Doç. Dr. Hilmi Bayraktar.
8. Karpat, Kemal (1985). Ottoman Population, 1830-1914: Demographic and Social Characteristics. University of Wisconsin Press. s. 172. ISBN 9780299091606. http://m.friendfeed-media.com/1d4fdaf358c69c4c02100b94370454097403f76a.