Barış Derneği Davası

Barış Derneği Davası
Mahkeme İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı 2 Numaralı Askerî Mahkemesi
Davacı Kamu Hakları
Savcılık İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı Askerî Savcılığı
Sanık Birinci dava sanıkları
Türkiye Barış Derneği yöneticileri
İkinci dava sanıkları
Birinci davanın müdafileri
Tarık Akan, Genco Erkal
(18 Mart 1986'da iki dava birleştirildi.)
İddia
  • Meşru düzene ve bu düzeni sağlayan ittifaklara karşıtlık
  • Mevcut düzeni yıkarak yerine sınıf egemenliğine dayalı bir düzen getirmeyi amaçlama
Uygulanacak kanun 765 S.lı TCK md. 141, 142
Karar tarihi 14 Kasım 1983
Karar Tüm sanıkların mahkumiyeti
Temyiz mahkemesi
Temyiz kararı Eksik inceleme nedeniyle bozma (1. ve 2. temyiz)
Kesin karar Tüm sanıkların beraati
Kesin karar tarihi 21 Nisan 1991

Barış Derneği Davası veya Barış Davası, 12 Eylül Darbesi'nden sonra 17 Mayıs 1982'de Barış Derneği'ne karşı açılan dava.[1]

Hakkında

Barış Derneği Davası, darbe ve ardından gelen sıkıyönetim döneminin önemli davalarından biri olarak bilinir.[2] Uzun yargılamaların sonunda çeşitli mahkûmiyetleri beraberinde getirdi.[3] Dava iki kez Askeri Yargıtay'a gidip gelerek sonunda beraatlerle sonuçlandı. Dava, Türkiye ve dünya kamuoyu tarafından izlendi ve "barışın yargılanması" olarak da anıldı.[4] Dava sanıkları, davanın sürdüğü 1984 yılında Nobel Barış Ödülü'ne aday gösterildi.[5] Dava, 1991 yılında günümüzde mülga olan 1926 tarihli Türk Ceza Kanunu'nun 141 ve 142. maddelerinin kaldırılmasına bağlı düşmesiyle sonlanmıştır.[6]

Arka plan

12 Eylül Darbesi sonrası Sıkıyönetim mahkemelerince 23 bin 677 derneğin faaliyeti durduruldu ve haklarında davalar açıldı.[7] Bu derneklerden biri de 1977'de Mahmut Dikerdem'in öncülüğünde kurulan Barış Derneği[8][9] oldu. İlk olarak dernek hakkında bir soruşturma açıldı. Dernek hakkındaki soruşturma, 12 Ekim 1980'de İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı'nın verdiği emir ile başladı. Soruşturma gerekçesi olarak derneğin bir bültenindeki yazılar gösterilmiştir. Ancak soruşturma devam ederken, kapsamı genişletildi ve derneğin kuruluşundan itibaren soruşturulmasına karar verildi. Bu kapsamda, derneğin soruşturma tarihine kadar görev yapan yönetici kadrosunun tamamının ifadesi alındı. Soruşturma genişletilmiş kapsamda devam ederken İstanbul Sıkıyönetim Savcılığı 30 Aralık 1980'de ve 22 Ekim 1981'de İstanbul Sıkıyönetim Mahkemesi'ne başvurarak iki kez tutuklama isteğinde bulundu. Bu talep üzerine mahkeme yaptığı incelemede herhangi bir suç unsuruna rastlamaması nedeniyle savcılığın talebini reddetti.[10]

Talebin reddilmesi üzerine savcılık, Prof. Dr. Kayıhan İçel, Prof. Dr. Erol Cihan ve asistan Şükrü Alpaslan'dan oluşan bilirkişi heyetine başvurarak inceleme talep etti. Bu inceleme sonrası hazırlanan raporda derneğin suç oluşturacak faaliyetlerde bulunduğu yazıyordu. Bu rapor üzerine İstanbul 2 Numaralı Sıkıyönetim Mahkemesi'ne başvuran savcılığın talebi kabul edildi ve 23 Şubat 1982 tarihinde dernek yöneticilerinin tutuklanmasına karar verildi. Bu kararın ardından dernek başkanı Mahmut Dikerdem, İstanbul Barosu başkanı Orhan Apaydın, Türk Tabipleri Birliği başkanı Erdal Atabek ile birlikte 44 kişi gece yarısı yapılan operasyon ile evlerinden alınarak cezaevine gönderildi. Gerçekleştirilen soruşturma sonrası cezaevine gönderilen 44 kişiden 25'i tutuklanırken geri kalanları tutuksuz yargılanmak üzere serbest bırakıldı.[10]

İstanbul Sıkıyönetim Savcılığı, iddianameyi hazırlayarak mahkemeye sundu. İstanbul Sıkıyönetim Mahkemesi, iddianameyi kabul ederek 1926 tarihli Türk Ceza Kanunu'nun (TCK) 141 ve 142. maddeleri uyarınca 17 Mayıs 1982'de Türkiye Barış Derneği davasını açtı.[6][11]

Dava süreci

17 Mayıs 1982'de başlayan ve 1,5 yıl devam eden davada, yargılanan 27 sanığın sorgularının tamamlanması 6 ay sürdü. Bu süreç içerisinde sanık avukatları birçok kez mahkemenin tutumunu eleştirerek protesto ettiler. Bu protestolar arasında avukatların iki defa reddi hakim talebi mahkemece geri çevirildi. 14 Kasım 1983'e kadar süren davanın birinci bölümünün kararında tüm sanıklar için mahkumiyet kararı verildi. Verilen bu kararı Askeri Yargıtay 3. Dairesi bozdu. Bunun üzerine yeniden başlayan yargılama sürecinde verilen karar bir öncekiyle aynı oldu. Verilen bu ikinci kararı da Askeri Yargıtay eksik inceleme yapıldığı gerekçesiyle bozdu.[5]

Bu yargılamanın devam ettiği süreçte, Barış Derneği'ne ikinci bir dava açıldı. Bu davada sanık olarak yargılananlar ise ilk davadaki avukatların bir kısmı ile Tarık Akan, Genco Erkal gibi isimlerden oluşmaktaydı.[5] 736 sayfalık ilk dava kararları ancak Mart 1984'te resmi olarak açıklanmıştır.[12]

18 Mart 1986'da iki dava birleştirilerek tek dava haline getirildi. Dava sürerken, 17 Şubat 1986'da Reha İsvan, Aykut Göker, Tahsin Usluoğlu gibi isimlerin de aralarında olduğu altı kişi tahliye edilirken, 10 Mart 1986'da da Erdal Atabek ve Ali Sirmen'in aralarında olduğu altı kişi tahliye edildi.[6] Dava sürerken, 1 Mart 1986'da İstanbul Barosu başkanı Orhan Apaydın, 20 Haziran 1986'da da CHP Milletvekili İsmail Hakkı Öztorun hayatını kaybetti.[13]

21 Nisan 1991 yılına kadar birçok sanığın beraati ile devam eden dava, aynı yıl 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu ile TCK'nin 141 ve 142. maddelerinin kaldırılmasıyla düştü ve tutuklu sanıkların suçsuz bulunup beraat edilmesi ile de dava sonlandı[6][10]

Yargılananlar

Dernek başkanı Mahmut Dikerdem, öğretmen ve yazar Reha İsvan, hukukçu ve yazar Orhan Apaydın, tıp doktoru ve yazar Erdal Atabek, mühendis Aykut Göker, TÜMDER genel başkan yardımcısı Tahsin Usluoğlu, Orta Doğu Teknik Üniversitesi öğretim üyesi Haluk Tosun, öğretmen ve yazar Şefik Asan, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği ve Elektrik Mühendisleri Odası üyesi Aybars Ungan, sanatçı Ali Taygun, yazar Uğur Kökden, psikiyatrist Metin Özek, gazeteci Niyazi Dalyancı, yazar Ataol Behramoğlu, hukukçu ve yazar Ali Sirmen, siyaset bilimci ve Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü öğretim üyesi Gencay Şaylan, Elektrik Mühendisleri Odası üyesi Ergun Elgin, ressam ve heykeltıraş Orhan Taylan, yazar Hüseyin Baş, CHP eski milletvekili Nedim Tarhan, CHP eski milletvekili Mustafa Gazalcı, CHP eski milletvekili İsmail Hakkı Öztorun, bağımsız eski milletvekili Nurettin Yılmaz, CHP eski milletvekili Kemal Anadol ve Marmara Üniversitesi işletme profesörü ve dekan Melih Tümer.[14]

Etkileri

İlgili belgesel

İleri okumalar

Kaynakça

  1. ↑ Alpman, Nazım (1 Eylül 2014). "Türkiye Barış Derneği’ne olan borcumuz" (Türkçe). BirGün Gazetesi (birgun.net). http://www.birgun.net/haber-detay/turkiye-baris-dernegi-ne-olan-borcumuz-79044.html. Erişim tarihi: 29 Kasım 2016.
  2. ↑ Ali Sirmen (12 Ekim 2014). "Barış Zinciri" (Türkçe). Cumhuriyet Gazetesi (cumhuriyet.com.tr). http://www.cumhuriyet.com.tr/koseyazisi/129475/Baris_Zinciri.html. Erişim tarihi: 29 Kasım 2016. "Barış Derneği Davası, DİSK Davası ve Aydınlar Dilekçesi Davası ile birlikte, 12 Eylül döneminin en önemli davalarından biridir ve tarihimize bir yandan bir hukuk skandalı, bir yandan da aydın direnişinin onurlu örneklerinden biri olarak geçmiştir."
  3. ↑ Ertuğrul Mavioğlu (2006) (Türkçe). Apoletli Adalet / Bir 12 Eylül Hesaplaşması. İthaki Yayınları. s. 51-52-53-54, 70-71-72. ISBN 975273281x.
  4. ↑ . Bilim ve Sanat. 1986. .
  5. 1 2 3 "Barış Derneği 12 Eylül'den sonra 15 Temmuz KHK'sıyla kapatıldı; işte kapatılan 375 dernek" (Türkçe). T24 (t24.com.tr). 22 Kasım 2016. http://t24.com.tr/haber/baris-dernegi-12-eylulden-sonra-15-temmuz-khksiyla-kapatildi-iste-kapatilan-375-dernek,372196. Erişim tarihi: 29 Kasım 2016. "Barış Davası sürerken, dava sanıkları 1984 Nobel Barış Ödülü için aday gösterildiler."
  6. 1 2 3 4 Pınar Selek (2004) (Türkçe). Barışamadık. İthaki Yayınları. s. 339-340. ISBN 9789758725953.
  7. ↑ Türkiye Büyük Millet Meclisi resmi internet sitesi: Darbe ve Muhtıraları Araştırma Komisyonu’nun 2 Mayıs 2012 - 28 Kasım 2012 arasında yaptığı çalışmanın sonucunda yayınlanan rapor: “Sırasayı 376 Cilt 1, Sayfa 15, Paragraf 4 (devamı sayfa 16 ilk 5 satır)”
  8. ↑ Başkaya, Fikret, ed. (2005) (Türkçe). Kavram Sözlüğü & Söylem ve Gerçek (Maki Basın Yayın bas.). Ankara: Türkiye ve Ortadoğu Forumu Vakfı. ISBN 975-8449-37-0.
  9. ↑ Faaliyeti durdurulan dernekler arasında yer alan Barış Derneği nedir? "1977’de kurulan ve 12 Eylül cuntası tarafından kapatılan Türkiye Barış Derneği’nin..." soL, Erişim tarihi: 30 Kasım 2016.
  10. 1 2 3 4 "Anlamak İçin - Barış Derneği Davası". TVNET. https://www.youtube.com/watch?v=Egj0c4FBhLI. Erişim tarihi: 29 Kasım 2016.
  11. ↑ Zarakolu, Ragıp (2012). Evrensel Basım Yayın. .
  12. ↑ Middle East Contemporary Survey, Erişim tarihi 30 Kasım 2016.
  13. ↑ "İnsan Hakları Savunucusu Metin Özek'i Kaybettik" (Türkçe). Bianet (bianet.org). 6 Eylül 2010. http://bianet.org/bianet/toplum/124626-insan-haklari-savunucusu-metin-ozek-i-kaybettik. Erişim tarihi: 30 Kasım 2016.
  14. ↑ "27 Şubat 1982: Barış Derneği'nin 44 yöneticisi tutuklandı". http://marksist.org. http://marksist.org/icerik/Tarihte-Bugun/983/27-Subat-1982:-Baris-Dernegi%E2%80%99nin-44-yoneticisi-tutuklandi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2016.
  15. ↑ Uysal, C. Türkiye-Avrupa Birliği ilişkilerinin tarihsel süreci ve son gelişmeler, Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi (1) 2001, s. 140-153.
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/12/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.