Bayat boyu
.jpg)
Bayat boyu, Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre Divân-ı Lügati't-Türk'deki yirmi iki Oğuz bölüğünden dokuzuncusu; "Bayat"lardır. Belgeleri şudur: [1] diye tanımladığı bir Oğuz boyudur. Bu boyun, Bozoklar'dan Oğuz Kağan'ın oğlu Gün Han'ın soyundan geldiği kabul edilir. Ancak Kaşgarlı'nın bu sıralamada o dönem güç kazanan öncesinde ise 24. sırada bulunan Kınıkları 1. sıraya çıkarması da göz önünde bulundurulmalıdır. Kaşgarlı dışında genel kanıysa Kayıların 1. sırada, Bayatların ise 2. sırada olduğu şeklindedir.Kastamonu'nun Tosya ilçesinin neredeyse tüm köylerinin isimleride Oguz boy isimleri olan Bayad, Çepni, Kayı, Avşar, Dodurga gibi isimleri itiva eder ve en yogun eski Türk boylarının yaşadıgı bilinen yerdir.
Anlamları
"Bayat" kelimesinin Eski Türkçedeki anlamı varlıklı, zengin[2] veya devletli[3]'dir. Ayrıca, "kadīm (Tanrı)"[4], "Allah'ın "Kadīm" sıfatı karşılığı"[5], "Hudâ manasınadır"[6] ve "eski, kadîm bir Türk aşîretidir; geceden kalmış taʿam, şebmānde, ʿilm-i mūsikide bir makam ismidir; nevā nagamātının mülhikātındandır"[7] anlamlarındadır.
Dağılımları
Siyasi birliği ve merkeziyetçiliği bir hedef olarak benimseyen Büyük Selçuklu Devleti, siyasi birliği sağlamak için 11. yüzyılda Anadolu'ya yönelen göçmenleri iskan ederken büyük ve kuvvetli boyları bölerek birbirinden uzak bölgelerde yerleştirmiştir. Bugün Anadolu’nun değişik yerlerinde Kınık, Avşar, Bayındır, Salur, Bayat, Çepni gibi büyük Oğuz boyları isimleri taşıyan köylere, ailelere rastlanması Selçukluların bu “parçalayarak iskan” politikalarının bir sonucudur[8].
Anadolu'da
Günümüzde Bayat, Bayatlar, Bayatlı gibi adlarında, çoğunluğu batı Anadolu'da otuziki[9] yer adları görülür. Afyonkarahisar Yozgat Osmanpaşa Kasabası Bayat ve Çorum'un Bayat ilçelerinin, Bolu'nun Bayat köyünün adı bu boyla bağlantılıdır. Ayrica Adana il merkezinde Şambayadı, Adana ilinin Çukurova ilçesine bağlı 6500 nufuslu bir mahalledir. Kırıkkale Urfa ve Elazığ illerinde yaşamlarını sürdürmektedir.Diyarbakır'ın Bismil ilçesindeki Köseli köyü de Bayat Türkmenlerinin oluşturduğu bir yerleşim yeridir. Bir bölümü Adıyaman'ın Şambayat (şam-bayadı) kasabasına yerleşmiştir. Büyük bir kesim ise İzmir ilinde, Narlıdere civarına yerleşmiştir.Niğde Altunhisar Bayat koyu bulunmaktadır. En büyük kitle ise Konya/Ereğlisi civarında yaşamaktadır. Bugün kendilerine Bekdikler diyen bu insanlar Dulkadirli popülasyonunun bakiyeleridir. 4. Murad zamanında Maraş, Elbistan yörelerinden bu bölgeye göç ettirilmişlerdir. Bugün bile bu insanların hayatlarında klasik Türkmen, bozkır yaşamının öğelerine sıkça rastlanır. Ayrıca Kayserinin akkışla ilçesinin ve gömürgen köyünün kökeni bayat boyundan gelen oğuzlara dayanır. Kayseri hacılarda da nüfusun yarısından çoğu da bayat boyundan gelmektedir
Nevşehir (Kozaklı ilçesi) ve (Avanos ilçesi İğdelikışla köyü ve Kuyulukışla Köyü) bölgesinde bayat boyundan gelen aileler yaşamaktadır. Sivas, Kilis, Gaziantep, Halep, Rakka bölgelerinde Bayat boyunun en büyük aşiretlerinden olan Elbeyliler yaşamaktadır.
Kırıkkale Balışeyh ilçesi ve Merkezinde yaşayan Pehlivanlı Aşireti, Bayat boyunun en büyük oymaklarından birisini oluşturur. Ailenin elinde 18 nesil geriye giden soyağaçları orijinal hali ile mevcuttur.Yapılan araştırmalar ışığında birçok kitap yazılmıştır.Ayrıntılı bilgiler Oğuzlar kitabında bulunabileceği gibi, Baki Yaşa Altınok'un Gazi Üniversitesi çatısında yaptığı araştırmalardanda edinilebilir.
Afganistan'da
Günümüzde Afganistan'da Bayat boyundan insanlar Kabil, Mezar-ı Şerif ve diğer küçük köy ve kasabalarda yaşamlarını sürdürmektedir.
Irak'da
Günümüzde Irak'da Bayat boyundan insanlar Erbil, Kerkük, Musul ve diğer küçük köy ve kasabalarda yaşamlarını sürdürmektedirler.
İran'da
Günümüz İran"da da yer adlarında Bayat, Bayatan, Bayatlu, Bayatlar olarak görünür; bunlar, Arak ile Zanjan yakınlarında, Urmiye yakınlarındaki (Reżāʾīya), Huzestan içinde Daşt-e Mişan'da, Borüjerd yakınlarında ve Horasan'da Daragaz yakınlarındadır. Safevi döneminde İran'da Bayatların toplam gücünün 40.000 aile olduğu tahmin edilir.
Diğerleri
Azerbaycan'da beş (Ağcabedi, Deveçi, Neftçala, Şamahı ve Ucar rayonlarında), Türkmenistan'da dört ve Türkmenistan sınırına yakın Özbekistan'da bir, Bayat, Bayat-Khadzhi ve Bayat-Sindzhap adında yerleşim yerleri bulunur. Ayrıca, kuzey Suriye'de ve Türkmenistan'da Amuderya üzerinde, bu boydan küçük toplulukların yaşadığı görülür.
Ünlüler
Ayrıca bakınız
Notlar
- ↑ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 56
- ↑ Abulgazi Bayadur Khan, Oghuz Tamgas, Çevrimiçi Adres: http://s155239215.onlinehome.us/turkic/30_Writing/301Tamgas/AbulgaziOguzTamgas/AbulgaziOguzTamgasEn.htm
- ↑ Raşit al-Din Hamadani, Cami’üt-Tevarih s. 45.
- ↑ Arat Reşid Rahmeti, Kutadgu Bilig 1 Metin, Ankara 1947; Indeks, (hazırlayanlar: Kemal Eraslan, Osman F. Sertkaya, Nuri Yüce) İstanbul 1979. s.66
- ↑ Tarama Sözlüğü, cilt I. TDK yay. Ankara 1963-72 s. 465.
- ↑ Besim Atalay, Abuşka Sözlüğü, TDK Yay., Ankara 1972. s. 293.
- ↑ Şeyh Süleyman Efendiyi Buharî, Lûgat-i Çagatay ve Türkî-yi Osmanî, İstanbul 1298. s. 88.
- ↑ M.Fuad Köprülü, Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu, Ankara. 2002, s. 658.
- ↑ Köylerimiz, İstanbul, 1933, s. 92.; Türkiye’de meskûm yerler kılavuzu, Ankara, 1946, s. 135.
Dış bağlantılar
| ||||||||||||||||||||||||||||||