Işıkçılık

Başlığın diğer anlamları için Kürt Alevîliği sayfasına bakınız.

Başlığın diğer anlamları için Arap Alevîliği ve Anadolu Alevîliği sayfasına bakınız.

İşrakilik ile karıştırılmamalıdır.

Işıkçılar Cemaati ile karıştırılmamalıdır.

Pamir Alevîliği ile karıştırılmamalıdır.

Bektaşilik ile karıştırılmamalıdır.

Işıkçılık / Işık Alevîliği son dönemlerde Alevîler arasında yaygınlaşan, Alevî inanç ve tarihini alternatif bir şekilde algılayan bir hareketi imâ etmek amacıyla kullanılan bir terimdir.

Erdoğan Çınar

Her ne kadar 1990'lı yılların başlangıcından beri Alevîler arasında alternatif görüşler varolduysa (örneğin Nejat Birdoğan), ciddi ve etkili bir biçimde görüşler 2004 yılında ortaya çıktı. Bu farklı görüş ve yorumlar Erdoğan Çınar'ın Aleviliğin Gizli Tarihi isimli kitabının 2004 yılında yayınlanmasıyla kurumsallaştırılmıştır.

Luvilik-Aluvilik nazâriyesi

1. Alevîler'in kökeni, Hititler'den önce Anadolu’da yaşamış olan Luviler'e dayanır.
2. Bizans döneminde "Paulikienler" denen dinî grup Alevî'dir.
3. Paulikienler altı dede ocağı kurmuştur.
4. Pîr Sultan olarak bilinen kişi aslında bir Paulikien önder olan Pir Silvanus’tur.
5. Pîr Sultan Abdal’ın da başına gelen olaylar aslında Silvanus’un yaşadıklarından başka bir şey değildir.
6. Paulikienler, aslında Hristiyan değil, ama Alevîler'dir.

Alevilik etimolojisi

Işık-Alevî hareketi "Alevî" teriminin eski bir Anadolu uygarlığı olan Luvilerden geldigini, ve Luvi sözcüğünün Hitit dilinde "Işık İnsanları" anlamına geldiğini öne sürmektedir.^[1][2] Buna karşın, geleneksel Alevîlik'te Alevî terimi, Arapça "Ali'ye bağlı" anlamına gelen sözcükten geldiği kabul edilir. Ama "Al^[3]" kelimesi ibranicede Tanrı demektir ve Tarıdan gelen anlamında da kullanılabilir. (Arapça: عَلَوِي‎). Bazı Osmanlı kaynaklarinda belirli bölgelerde yaşayan bir kısım Alevîler için "Işık Taifesi" denmesi, Işık-Alevîlerine göre, Luvilerin ve Alevîlerin arasındaki bağın ispatıdır.

İnanç

Işıkçılar kendilerini ezoterikçi olarak görürler ve Alevîliğin de ezoterizmin ta kendisi olduğunu savunurlar. Böylece kendilerini tarihteki bütün ezoterik inançlarla özdeşleştirirler (örneğin Hıristiyan ezoterizmi, İslâm ezoterizmi (Bâtınîlik), Musevi ezoterizmi (Kabbala) ve Pagan ezoterizmi gibi kimliklerle).

Işık Alevîleri, Alevîliğin Dünya'nın en eski dini olduğunu, ve bu dinin zamanla birçok kılıfa bürünmeye mecbur kaldığını savunurlar. Dünya'nın bu "ilk ve orijinal" dininin, diğer din ve inançlara asıl kaynak olduğunu öne sürerler:

Alevîliğin, on binlerce yıllık geçmişten gelen, bütün inanışları etkilemiş, semavî dinlere başlangıç oluşturmuş asıl kaynak, "Serçeşme", olduğunu bütün gerçekliğiyle ortaya çıkartıyor.^[4]

Işık hareketi, Alevîlerin dini törenlerinin Hititler ve hatta Sümerler tarafından bile yapıldığını iddia eder. Işıkcılara göre, Ortaçağ'daki Paulusçuluk ve Bogomilizm gibi Hıristiyan mezhepleri de aslında Alevî idi. Bu görüşe dair iyi bir örneği, Sean Martin'in The Cathars: The Most Successful Heresy of the Middle Ages^[5] isimli kitabının Türkçeye çevirilmesinde görüyoruz. Kitabın orijinalı "Alevî" sözcüğünü içermediği halde çeviren kişi, kitabın başlığını Ortaçağ'da Avrupa'da Alevî Hareketi - Katharlar olarak çevirmistir.^[6]

İlk başta Alevî tarihinin 3.000 yıllık olduğunu savunan Işık hareketi, bu rakamı 12.000 yıla yükseltmiştir. Bunu Ocak 2009'da Berlin şehrinde bir konferansta beyan etmişlerdir.^[7]

Ayrıca bakınız: Hurûfî-Bektâşî inancı, Nusayrî inancı, Alevî inancı, Safevî-Kızılbaş tarihi ve Ali'siz Alevilik

Işıkçılık nazariyesince savunulan fikir ve görüşler

Geleneksel Alevîlik ile kıyaslandığı zaman Işık hareketinin en çarpıcı farklılıkları, hareketin tarih algılayışında görülmektedir. Işıkçıların itikadlarına göre:

• Işıkçılar, Alevîler'in yaşamlarını devam ettirebilmek için tarihte defalarca gerçek kimliklerini gizlemek zorunda kaldıklarını öne sürmektedirler. Işıkçı-Çınarcılık inancına göre, Pavliken ve Bogomil gibi heretik Hıristiyan mezheplerinin de aslında Bizans baskısından kurtulabilmek için kendilerini Hıristiyan göstermeye uğraşan en eski Alevîler'den oldukları varsayımı temel inanç akidesini oluşturmaktadır.
• Işık-Alevi düşüncesi, çoğu heterodoks grupların da baskının birer ürünü olarak ortaya çıktıklarını savunmaktadır. Aynı şekilde günümüz Anadolu Aleviler'in tümünün de Osmanlı baskısından kurtulabilmek için İslami bir kılıfa bürünmeye mecbur kalan takiyyeci gruplar olduklarını iddia etmektedir.
• Böylece, Ehl-i Hak ve Yezîdîlik gibi kökleri Yezdânizm'den beslenen ve İslâmiyet ile Sufilik'ten başka hiçbir ortak tarafı bulunmayan farklı gayri-İslâmî dini grupların içerisine, İslâm Şiiliğinin İsmâilîlik mezhebi ve İmamiye-i İsnaaşeriye mezhebinden olan Bektâşî Tarikâtı ile Ghulat-i Şîʿa'dan olan Nusayrî inancı gibi itikatları da dahil etmek suretiyle, bunların tümünün aslında İslâmiyet ile hiçbir alâkası bulunmayan bozulmuş dini inanışlar olduğunu iddia ederler ve bu tezlerini ispatlamak için de olanca güçleriyle mücadelelerini sürdürürler.^[8]

• Yezidi-Yaresani itikatları için tamamen geçerli olan yukarıdaki bu olguyu İslâmiyet'in İsmâilîyye, Nusayrîlik ve Bektâşî Tarikâtı için de sanki geçerliymiş gibi yaymaya özel bir çaba sarfederek, bu sözde nazariyyelerini desteklemek amacıyla da İslami kökeni haiz olan Alevilik kelimesi ve inancını kullanma yolunu benimserler.^[9]
• Anadolu Aleviliği ile "Yâresânîlik" ve " Ezidilik-Sûfiliğini "Kürt Alevîliği" ^[10] ana başlığı altında birleştirmek ve böylece yeni bir "Alevi itikat tanımlaması" üretmek suretiyle, Alevîlik ile İslamiyet arasındaki bağlantıyı tamamıyla kopartarak kökenini Hititler ile Luviler'e dayandırdıkları "Alisiz-Alevîlik" ^[11] olarak ta tanımlanan yeni bir itikat üretmektedirler.
• Bu kuramın en ileri mertebedeki savunucuları ise "Alevi" kelimesi ile "Ali" arasında hiçbir bağın geçmişte de mevcut olmadığını, aslında "Alevi" kelimesinin kökeninin "Luvice" içinde saklı olduğu ve Luviler'e delalet ettiği iddiasının isbatı için yoğun çaba sarfetmektedirler.^[12]

Ayrıca bakınız: Yezdânizm, Ezidilik, Kürt Alevîleri, Yarsanilik ve Yezdânizm’in Ghulat-i Şîʿa ve Kürt Alevîliği ile etkileşimi

Eleştiriler

Işıkçı-gelenekçi ayrışması Alevi camiasında derin bir fikir ayrılığına yol açmıştır. Alevîler son yüzyıllarda ilk kez inanç bakımından bu kadar ciddi bir ayrışmaya tanık olmuşlardır.

Bazı geleneksel Aleviler, Işıkçı hareketine şiddetli bir biçimde karşı çıkmıştır. Onlar, Işık Alevilerini yeni bir din icat etmekle^[13][14] ve bazen Alevi birliğini bozmaya çalışan ajanlar olmakla bile suçlamışlardır. Işıkçılar aşırı politik olmakla ve Aleviler tarafından çok okunan Buyruk gibi önemli Alevi kaynaklarından vazgeçmekle de eleştirilmiştir.

Ünlü Alevi tarihçisi Hamza Aksüt de Erdoğan Çınar'ın eserlerini birkaç makalede onu bilerek çarpıtmakla ve komplocu olmakla eleştirmiştir.^[15] Aksüt'ün ilk resmî cevabı^[16] Çınar'dan uyarı: 'Her flörtün sonu evlilikle bitmez^[17] isimli röportaja yönelik gelmiştir. Diğer bir araştırmacı Ünsal Öztürk de Erdoğan Çınar'ı eleştirmiştir.^[18] 2010 yılında Hamza Aksüt, Hasan Harmancı ve Ünsal Öztürk'le beraber Alevi Tarih Yazımında Skandal - Erdoğan Çınar Örneği isimli kitabı çıkarmıştır. Bu kitap Erdoğan Çınar'ın öne sürdüğü iddiaları^[19] ele alan bir incelemedir.

Bazı gelenekçiler tepki olarak Hasan Kılavuz gibi Işıkçı düşünceyi benimsemiş dedelerin yol düşkünü ilan edilmesini bile talep etmiştir.^[20]

Son zamanlarda birçok yeni blog ve websitesi (örnegin aleviyolu.org), Işıkçı hareketine bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Bunların bazıları rakip kurum olarak görülen Cem Vakfı tarafından kurulmuştur.

Işık-Alevî kurumları

Işık hareketi önemli ve güçlü Alevi kurumları arasında çok etkili olmayı başarmıştır. Örneğin Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu (AABK), 2006 yılında geleneksel Alevilik anlayışını Işık-Alevi düşüncesine uygun bir anlayışla değiştirmiştir.^[21]

Bugün AABK'ya ait YOL TV isimli bir televizyon kanalı da bulunmaktadır. Son zamanlarda Türkiye'de bulunan bazi Alevi kurumları da Alevilik anlayışlarını değiştirmiştir.

Işıkçı dedeler

Her ne kadar çoğu dedeler hâlâ geleneksel Alevilik anlayışını benimsiyorsa da bazıları zamanla Işıkçı hareketinin Alevilik anlayışını kabul etmiştir. Gayri geleneksel görüşlere sahip olduklarını bildiren ilk dedeler arasında 1995 yılında Alevilik Bir Sır Değildir isimli kitabı yayınlanan Ali Haydar Cilasun ve 2003 yılında Hasan Kılavuz yer almaktadır. Hasan Kılavuz, bugün Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu'nda ve buna bağlı televizyon kanalı YOL TV'de önemli bir kişiliktir.

Ayrıca bakınız

• Keysanîlik
• Karmatîlik
• Dürzîlik
• İsmailîlik
• Mustâlîlik
• Davudî İsmailîlik
• Nizarî İsmailîlik
• Haşhaşilik
• Bâtınîlik
• Nusayrîlik
• Vefâîlik
• Babâîlik
• Barak’îyyûn
• Hurûfîlik
• Kızılbaşlık
• Alevîlik
• Bektaşîlik
• Dedebabalık
• Alicilik
• Harabatîlik
• Bâbîlik
• Bahâîlik
• Ehl-i Hak
• Ezidilik
• Adâvv’îyye
• Yezdânizm
• Sâbiîlik
• Mani dini
• Nebatiler
• Luvi mitolojisi
• Gnostisizm
• Zerdüştlük
• Zurvanizm

Kaynakça

1. birgun.net. "ALEVİLER ALEVİLİĞİ TARTIŞIYOR 1: ‘ALEVİ ADI HZ. ALİ’DEN GELMEZ’". 20 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130620185029/http://birgun.net/research_index.php?category_code=1134341062&news_code=1134341062&year=2005&month=12&day=12. Erişim tarihi: 2010-04-06. 
2. birgun.net. "ALEVİLER ALEVİLİĞİ TARTIŞIYOR 2: ALEVİLER MÜSLÜMAN DEĞİL Mİ? BÖLÜM 2". 20 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130620203038/http://birgun.net/research_index.php?category_code=1134341062&news_code=1134341154&year=2005&month=12&day=12. Erişim tarihi: 2010-04-06. 
3. Francois Lenormant, "Chaldean magic and its origin and development
4. idefix.com. "Erdoğan Çınar: Aleviliğin Gizli Tarihi, Chivi Yazıları, 2004". 5 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120305135054/http://www.kitapturk.com/books/Kitap/19669/Aleviligin_Gizli_Tarihi.htm. Erişim tarihi: 2010-04-06. 
5. amazon.com. "Sean Martin: The Cathars: The Most Successful Heresy of the Middle Ages, Pocket Essentials, 2005". http://www.amazon.com/Cathars-Most-Successful-Heresy-Middle/dp/0785821716/ref=sr_1_1?ie=UTF8&s=books&qid=1270417813&sr=8-1. Erişim tarihi: 2010-04-06. 
6. idefix.com. "Sean Martin: Ortaçağ'da Avrupa'da Alevi Hareketi - Katharlar, Kalkedon Yayıncılık, 2009". 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150910215525/http://www.idefix.com/kitap/ortacagda-avrupada-alevi-hareketi-katharlar-sean-martin/tanim.asp?sid=LTP0ZPZF62IIQ680DOZ7. Erişim tarihi: 2010-04-06. 
7. renkhaber.com. "Konferans: Alevilerin 12 Bin Yıllık Tarihi". http://www.renkhaber.com/haberler/Bizim_Gundem.15/Konferans__Alevilerin_12_Bin_Yillik_Tarihi/6877.html. Erişim tarihi: 2010-04-06. 
8. Izady, Mehrdad R. (1992), The Kurds : a concise handbook, Washington & London: Taylor & Francis, ss. 170 passim, ISBN 0-8448-1727-9 
9. Xemgin, E. (2012), Mazda İnancı ve Alevîlik, Berfin Yayıncılık.
10. Kreyenbroek, Philip G. (1996). "Religion and Religions in Kurdistan". Kurdish Culture and Identity. Zed Books Ltd.. ISBN 1856493296. 
11. Bulut, Faik. (2011), Ali’siz Alevîlik, Berfin Yayıncılık.
12. Not: Günümüzde bazı Alevîler inançlarının sadece insanîyet ve sevgi temelli bir felsefe olduğunu ve doğrudan bir din ile alâkası bulunmadığını ifade etmektedirler.
13. alevierenler.blogcu.com. "Yol tv’de Hasan Kılavuz Skandalı!". 18 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141218200127/http://alevierenler.blogcu.com/yol-tv-de-hasan-kilavuz-skandali/3379211. Erişim tarihi: 2010-04-06. 
14. aleviyolu.org. "Yol tv ve “Gönül Yolu” isimli program düzenleyicilerini kınıyoruz!". http://www.aleviyolu.org/04-05-2008/yol-tv-ve-%E2%80%9C-gonul-yolu%E2%80%9D-isimli-program-duzenleyicilerini-kiniyoruz.html. Erişim tarihi: 2010-04-06. 
15. alevihaberajansi.com. "Hamza Aksüt: Erdoğan Çınar Skandalı". 7 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120107123637/http://www.alevihaberajansi.com/index.php?option=com_content&task=view&id=6857&Itemid=39. Erişim tarihi: 2010-04-06. 
16. renkhaber.com. "Hamza Aksüt: ERDOĞAN ÇINAR'IN İPİYLE KUYUYA İNENLERE". http://www.renkhaber.com/haberyazdir.asp?id=8701. Erişim tarihi: 2010-04-06. 
17. renkhaber.com. "Çınar'dan uyarı: 'Her flörtün sonu evlilikle bitmez'". 15 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110715172850/http://www.renkhaber.com/haberler/Roportaj.56/Cinar_dan_uyari___Her_flortun_sonu_evlilikle_bitmez_/8270.html. Erişim tarihi: 2010-04-06. 
18. renkhaber.com. "Ünsal Öztürk: Yazın hayatının tanımadığı bir facia: Erdoğan Çınar". 15 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110715172824/http://www.renkhaber.com/haberler/Yorum_Analiz.39/Yazin_hayatinin_tanimadigi_bir_facia__Erdogan_Cinar/8316.html. Erişim tarihi: 2010-04-06. 
19. idefix.com. "H. Harmancı, Ü. Öztürk & H. Aksüt: Alevi Tarih Yazımında Skandal, Yurt Kitap Yayın, 2010". 2 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120302024509/http://www.idefix.com/kitap/alevi-tarih-yaziminda-skandal-hamza-aksut/tanim.asp?sid=RFL835QZOT1TZQE8AZ9C. Erişim tarihi: 2010-04-06. 
20. aleviyolu.net. "Hasan Kılavuz derhal düşkün edilmelidir!". http://web.archive.org/web/20080126101815/http://www.aleviyolu.net/30-09-2006/hasan-kilavuz-derhal-duskun-edilmelidir.html. Erişim tarihi: 2010-04-06. 
21. aleviyolu.net. "AABF ve AABK yeni proğram değişikliği ile Aleviliği kuşa çevirmeye devam ediyor!". http://web.archive.org/web/20080126095738/http://www.aleviyolu.net/15-01-2007/aabf-ve-aabk-yeni-program-degisikligi-ile-aleviligi-kusa-cevirmeye-devam-ediyor.html. Erişim tarihi: 2010-04-06. 

Bibliyografya

Işık Aleviliğinin temel kaynakları Erdoğan Çınar'ın yazmış olduğu eserlerden oluşmaktadır:

• Erdoğan ÇINAR'a ve Onun gibi Alevi düşmanlarına (Ehlibeyt düşmanları, İslam bilmezler, kürt faşistleri, türk faşistleri, ırkçılar, hizipçiler, yardakçılar, zorba seviciler vb. kabil çocuklarına) cevaben: Geçmişte muktedirlerin (roma, bizans, sasani, osmanlı vb)dönemi olduğu gibi bu dönemde de aleviler devlet(kendini devlet sanan faşistler) tarafından ve milliyetçi kürt(faşist) kesim tarafından saflarına çekilmeye çalışılmaktadır. Alevilerden korkan tüm muktedir oligarşi yapılar sulta sevdalıları, onları ya yanlarına çekmeye ya sindirmeye ya da yok etmeye çalışmışlardır. Hz. Ali'yi ve ailesini katleden kafir insan topluluğu kıyametten ve ademin çocuklarına verilecek cezadan korkmaktadır. Aleviler Ademin kötü çocuğu değildir. Aleviler, nefsi fenalıkla dolu olan Havva'nın değil Şit ve Nergis'in masum kıskançlık bilmeyen çocuklarıdır. Kabilin piçleri bu dünyada yönetici olabilmek, insanları köle edebilmek için yaşar. Şit'in evlatları ise kendi nefislerini ıslah için yaşarlar. Kabil'in piçleri dini sonradan öğrenip onu bozmayı adet edinirken, Şit'in evlatları takva üzere yaşar. Her türlü fenalığı yapıp herkes istediği için yaptım diyecek kadar pervasızlaşan kabilin tohumları; (katil) kafir babalarının yaptığı gibi "onun yüzünden oldu" demeye devam etmektedir. İnsanları farklılığı ile sürekli yaratmakta olana andolsun ki hepsi cehennemde odun olacaklar. Alevilikle uğraşmak sizi kurtarmaz, size bu görevi verenlerde sizi kurtaramaz. Bu sözlerimiz boşuna siz inandık deyip ahirete, tekrar dirileceğimize inanmazsınız. Hesaba çekecek odur. Kitabınızı adabıyla okuyun, sindirin, özümseyin. Siz onu bir harf bir kağıt sanmayın hele ki boynunuza asıp onunla dünyalık toplamayın. Dini anlattığını söyleyip Allah ve peygamberinin hiçbir ücret almadığı bu dini geçim kapısı yapanlar hutame sizin içindir. Azabınız da ateşiniz de sonsuzdur, bunu böyle bilin. Başaramayacaksınız Allah ın nurunu söndüremeyeceksiniz, o gün geldiğinde zulüm ile yüzünü kara ettiklerinizi Hak teala yarlığacak rahmetiyle ışığına katacak. Siz zorba, katil, yağmacı, yılan dilli şeytan dostları sizler sonsuz azapta kalacaksınız.
• Aleviliğin Gizli Tarihi / Demirin Üstünde Karınca İzi (2004)
• Aleviliğin Kayıp Bin Yılı (325-1325) Yolcu Ateşte Yanmak İle Yol Yanmaz (2006)
• Kayıp Bir Alevi Efsanesi (2007)
• Aleviliğin Kökleri & Abdal Musa'nın Sırrı (2008)
• Bahçe Bizim Gül Bizdedir / Eski Çağ'dan Cumhuriyet'e Alevilik (2009)

Erdoğan Çınar başka yazarlardan da destek görmüştür:

• Haşim Kutlu: Kızılbaş Alevilikte Yol Erkân Meydan, Yurt Kitap Yayın, 2007