Kürtlerin İslam'a geçişi

Bu maddenin adı Vikipedi için uygun olmayabilir.
Vikipedi kalite standartlarına uygun olan bir adın verilmesine ihtiyaç duyulabilir. Şimdiki adı Vikipedi adlandırma kurallarına uygun olmalıdır, aksi takdirde kabul görmeyebilir. Lütfen tartışma sayfasında devam ediniz.

Kürtlerin İslam'a geçişi veya Kürtlerin Müslüman oluşu, Kürtlerin çoğunluğu İslamiyet'ten önce Zerdüştlük dinine mensuptular. Zerdüştlük, M.Ö. 660-583 yılları arasında yaşamış olan Zerdüşt tarafından yayılmıştır. Medler zamanında bölgesel bir din iken Pers İmparatorluğu döneminde resmi din olmuştur ve resmiyetini Sasaniler'in yıkılmasına kadar korumuştur.[1]

Kürt tarihi

Doğuş

Orta Çağ
Kürt Beylikleri
20. yüzyıl
Diğer Konular

İslam dininin 7. yüzyıl'da ortaya çıkışında  Kürtler Pers İmparatorluğu ve Bizans İmparatorluğu arasında parçalanmış durumdaydılar.

Muhammed döneminde Müslüman olan Caban el-Kurdi oğlu Meymun el-Kurdi ve Zozan adındaki kadın sahabe İslam'ı kabul eden ilk Kürtlerdir.[2][3][4][5][6][7] Ancak Kürtlerin kitleler halinde İslam dini tanışıp Müslüman olmaları İslam'ın ikinci halifesi Ömer bin Hattab döneminde 637-642 yılları arasında olmuştur.[8][9]

İslam'ın yayılışı ve Kürdistan coğrafyası

Bugün Kürtlerin çoğunluğu Müslüman Sünnilerden oluşurken, Alevi ve Şii Kürtler de mevcuttur. Sünni Kürtlerin çoğunluğu Şafii olup çok az sayıda Hanefi olanlar da var.[10]
Kürtlerin içerisinde kayda değer sayıda Ezidilik, ve az sayıda Yahudilik, Hristiyanlik ve Zerdüştlük dinine mensup nüfus da bulunmaktadır.[11]

Kürtler İslam dinine geçişle beraber çok sayıda bilim insanı ve alim yetiştirdiler, İslam'ın Altın Çağı olarak adlandırılan dönemde; Bassami Kurdi, Abdussamed Babek ve Ali Hariri gibi Kürt edebiyatçılar, Ebu Abdullah el-Mukri, Macid el-Kurdi, Fahru'l-Nisa, Cakir el-Kurdi, Amidî, İbn-i Salah el-Kurdî, Tacuddin Kurdi ve Ahmed Eşnehi gibi İslam bilginleri, Mübarek el-Mustevfi ve İbnü'l Ezrak gibi tarihçiler, Şemseddin Şehrezuri ve Siraceddin Urmevi gibi filozoflar, Dinaveri, Musa Kemaleddin, Ebu'l Fida, Fahreddin Ahlatî ve İbrahim Hilati gibi çok sayıda bilim insanları yetişti.[12][13][14]

Dinaveri Kürtlerin tarihi ve antropolojisi üzerinde çalışmalar yapan ilk bilim adamlarından olmuştur, bu çalışmasını Ensab el-Ekrad (Kürtler'in Kökeni) adlı eserinde toplamıştır.[15] Bassami Kurdi (9. yüzyıl), Abdussamad Babek (972-1019), ve Ali Hariri (1009-1080) Kürtçe şiir yazan ilk şair ve edebiyatçılardır.[16] Şemseddin Şehrezuri 13. yüzyıl'ın önde gelen tıp bilim insanı ve İslam filozofu.
Ebu'l Fida (1320-1331) döneminde Eyyubiler'in Hama Emirliğini yapmış ünlü İslam tarihçisi ve coğrafyacı, Ay üzerindeki Abulfeda krater'inin adı, O'na ithafen verilmiştir.
Fahru'l-Nisa (1091-1179) İslamiyet sonrası ilk Kürt kadın hadis bilgini, hattat ve yazarı. Ali İbnü'l-Esîr, Cizre'li İbnü'l-Esîr ailesinin en ünlü erkek kardeşlerden ortancası, 1160 ile 1233 yılları arasında yaşamış olan Müslüman ortaçağ sonrası tarihçisidir, El-Kamil fi't-Tarih adlı eseriyle tanınmaktadır.[17]

Bunların yanı sıra bu dönemde Kürdistan coğrafyasında çok sayıda camii, çeşme, medrese ve hastaneler inşa ettiler.[18] Günümüzde Türkiye sınırları içerisindeki ilk camii olan Ebul Manucehr Camii Şeddadiler emiri olan Manucehr ibn Şavur tarafından inşa edilmiştir.[19]

Manucehr ibn Şavur tarafından inşa ettirilen Ebul Manucehr Camii fotoğrafı
Diyarbakır merkezli bir Kürt hanedanı olan Mervaniler tarafından 11. yüzyılda, Dicle Nehri üzerine yapılmış köprü Diyarbakır'ın Silvan yolu üzerindedir.

Kürt medreseleri

İslam'ın Kürt coğrafyasına yayılmaya başlaması ile Kürdistan da yeni bir medeniyetin kaynağı konumuna geldi. Bu uygarlığın önemli bir dayanağını medreseler oluşturmaktadır. Müslüman olan her bir millet ve topluluk kendi realitelerine göre kendi eğitim kurumlarını oluşturdular. İlk Kürt medresesi de 10. yüzyıl'da 950 yılında Doğu Kürdistan'da kurulduğu tahmin ediliyor. Bu medrese Kürtlerin, İslam dini konusunda eğitilmeleri amacıyla Hamedan bölgesinde açılmıştır. Fakat Selahaddin Eyyubî içinde sadece İslami ilimlerin okutulduğu medreselerin eğitim durumunu değiştirerek birçok bilim dalını da burada okutmaya başlamış ve Kürtçe'ye ağırlık vererek medreseye iyice yerleşmesini sağlamıştır. Kürtçenin ağırlıklı olarak eğitim ve öğretim dili olması da bu döneme denk gelir.[20][21]

Kürt medreselerde okutulan derslerin bazıları şunlardı; Kur'an tefsir'i, hadis, fıkıh, mantık, kanun, miras hukuku, adet ilmi, astronomi, matematik, felsefe ve tıp ilimleri idi. Kürt medreselerinde ders kitabı olarak okutulan ve Arapça yazılmış kitapların çoğu eğitmenler tarafından Kürtçeye çevirisi yapılarak talebelere aktarılmaktaydı. Bu yöntem, Kürt dilinin gelişmesini ve güçlenmesini sağlıyordu. Kürtler arasında her evden bir ya da iki çocuğun medresede okuma gerekliliği vardı. Kürt medreselerinde okuyan talebelerin % 80'i erkek ve % 20'si kız talebeler oluşturmaktaydı. Kürt medresesi aynı zamanda Kürtlüğün sürdürüldüğü, geleneğinin yaşandığı, ulusal kişiliğin korunduğu ve bazen de mahkeme görevinin icra edildiği bir alandı.[22][23]

Önemli Kürt medreseleri

Cizre'deki Kızıl Medrese (Medreseya Sor)

Kızıl Medrese, Diyarbakır Sitrabas ve Aktepe medreseleri, Medresa Findika Botan, Medreseya Bêdarê, Norşin Medresesi, Mir Hesenê Weli medresesi, Van’daki Şikal, Bitlis Hizan’daki Xeyda Medresesi, Doğubeyazıt’taki Ahmed-i Hani medresesi, Van’daki Bediüzzaman Said Nursi (Horhor), Muş, Silvan, Tillo, Musul ve Zaho medreseleri önemli medreselerdir.
Medresa Sor 16. yüzyıl'ın başlarında Cizre'li Mir Şerefhan tarafından Cizre’de kurulmuştur.

Kürt medreselerinde yetişen önemli kişiler

Ali Hariri, El-Cezeri, Hasan Ertuşi, Molla Ahmed-i Cezirî, Ahmed-i Hani, İsmail Beyazidi, Ali Teremahi, Mahmud Beyazidi, Halid Bağdadî, Molla Yunus Helkatini, Muradhan Beyazidi, Feqiyê Teyran, Nalî, Molla Halil Siirdî ve Abdurrahman Aktepe'dir. Bunların çoğu eserlerini Kürtçe yazmışlar.[24][25]

İslam sonrası Kürt devletleri ve hanedanlıkları

Ayrıca Bakınız

Kaynakça

  1. ↑ Herodot Tarihi, 1. Kitap sayfa 132.
  2. ↑ İbn Hâcer el-Askalanî, El İsabe fi Temyizi's Sahabe
  3. ↑ Adnan Demircan, Kürtler, s. 63
  4. ↑ Mehrdad Izady, Kürtler, sayfa 250
  5. ↑ http://arsiv.taraf.com.tr/haber-kurt-sahabeler-147694/
  6. ↑ Alusi, Ruhu'l Meani
  7. ↑ http://www.risalehaber.com/kurtler-ve-islamiyet-1-15675yy.htm
  8. ↑ Bekir Biçer, "İslam Coğrafyacılarının Eserinde Kürtler Hakkındaki Rivayetler", Mart 2014, Tarih Okulu Dergisi (TOD)
  9. ↑ Altan Tan, Kürt Sorunu, Timaş Yayınları, s. 67
  10. ↑ Thomas Bois, Kürtler ve Kürdistan, sayfa 148
  11. ↑ Philip G. Kreyenbroek (1996). "Din ve Kürdistan'da Din". Kürt Kültürü ve Kimlik. Zed Books Ltd, ISBN 1856493296
  12. ↑ Mehmed Emin Zeki, Kürt ve Kürdistan Ünlüleri ISBN 91-89014-45-6
  13. ↑ Abdusamet Yigit, Dîroka Felsefeyê li Kurdistanê, Weşanxane Soran
  14. ↑ http://www.dunyabulteni.net/m/yazar/mufid-yuksel/17405/islam-tarihinde-kurt-ulemasi-ve-gunumuze-bakis
  15. ↑ http://www.kürtler.com/2015/11/kurt-bilim-adami-el-dinaveri-kimdir-hayati-eserleri.html?m=1
  16. ↑ Kanate Kurdo, Tarixa Edebiyata Kurdî
  17. ↑ Ībnü'l Esir (Tr. çev. Abdulkerim Özaydın) (1987) El-Kamil Fi’t-Tarih Tercümesi İstanbul:, Bahar Yayinevi
  18. ↑ Şerefname, Kahire, sayfa 96 ve 97
  19. ↑ http://www.iranicaonline.org/articles/shaddadids
  20. ↑ Mehmed Emin Zeki, Kürtler ve Kürdistan Tarihi
  21. ↑ Adnan Demircan, Kürtler (Toplum, Din) s. 111-112
  22. ↑ Zeynelabidin Zinar, Xwendina Medresê, Kurdî/Kurmancî, Şîrovekirin, Pencînar Weşanxaneya Çanda Kurdî, Sverige/Stockholm, 1993,100 rûpel, ISBN 91 972090-2-3
  23. ↑ http://www.rojevakurd.com/mereseya-kurdi/
  24. ↑ http://www.timeturk.com/tr/2009/10/01/q-w-x-medreseleri-kurt-medreseleri.html
  25. ↑ http://www.tatvanmedinemedresesi.com/main/index.php?option=com_content&view=article&id=44:bitlisteki-uluslar-arasi-sempozyum-tebligi&catid=12&Itemid=143
  26. ↑ Seref Han Bitlisi, Serefname, Revvadi Kürtleri
  27. ↑ Muhammed bin İbrahim bin Muhammed bin Ebil-Fevâris Abdülazîz El-Ensârî El-Hazrecî, Târihu Devletil-Ekrâd, Miilet Genel (Hekimoğlu Ali Paşa) Kütüphanesi, No:695)
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/26/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.