Tokat (il)
Koordinatlar: 39°51′K 35°37′D / 39.85°K 35.617°D
Tokat | |
— İl — | |
Ülke | Türkiye |
---|---|
Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
Yönetim | |
- Vali | Cevdet Can |
Yüzölçümü | |
- Toplam | 10,071 km2 (3,9 mi2) |
Nüfus (2015)[1] | |
- Toplam | 597.920 |
- Yoğunluk | 72/km² (186,5/sq mi) |
- Kır | 227.211 |
- Şehir | 370.709 |
Zaman dilimi | UDAZD (+3) |
İl alan kodu | 356 |
İl plaka kodu | 60 |
İnternet sitesi: tokat.gov.tr |
Tokat eski adıyla Bizans dönemi adıyla Komana, İran dönemi adıyla Kah-Cun, Selçuklu Devleti döneminde Dar Ün-Nusret, Moğollar döneminde Sobaru adlarıyla da bilinen Türkiye'nin Karadeniz Bölgesi'nde yer alan ili. Kuzeyde Samsun, kuzeydoğuda Ordu, doğu ve güneyde Sivas, güneybatıda Yozgat ve batıda Amasya illeriyle komşudur. İlçelerinden Yeşilyurt ve Sulusaray İç Anadolu Bölgesi'nde kalır.
1943 yılında Taşova, 1944'te Artova ve Turhal, 1954 yılında Almus, 1987 yılında Pazar ve Yeşilyurt, 1990 yılında Sulusaray ve Başçiftlik ilçeleri kurulmuştur. 2010 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 12 ilçe, 77 belde ve 609 köy vardır.
Etimoloji
Bizanslı coğrafyacı Hierokles Synecdemus MS 6. yüzyılda Kapadokya'da Eudokia adlı bir kent yer aldığını bildirmiştir. Evliya Çelebi kentin adını Türkçe etimolojiyle arpası bol olduğu için atların doymasına karşılıkTok-at Osmanlı tarihçisi İsmail Hakkı Uzunçarşılı "surlu şehir" manasına gel Toh-kat olarak açıklamış, Özhan Öztürk ise Pontus adlı çalışmasında Avesta'da "ülke, şatraplık" anlamına gelen ve ilk olarak MÖ 6. yüzyılda Ahameniş İmparatorluğu döneminde Kapadokya için kullanılan "Dahyu" kelimesinin Rum ağzında bozulmuş formu "Dokeia" kelimesinin zamanla Tokat'a dönüştüğünü iddia etmiştir.[2]
Tarih
İlk çağlarda Togayıtlar'ca kurulduğuna inanılan Tokat, Hititlerin, Asurluların, Hurriler ve Kimmerlerin egemenliğinde kaldıktan sonra sırasıyla Perslerin, Büyük İskender dönemi Makedonyalıların, Kapodokya Krallığının ve buraya "Comana Pontica" adını veren Pontus Krallığı'nın yönetimine geçti. MÖ 65'te Romalıların ve MS Bizans Devletinin egemenliğine girmiştir. Bizans-Sasani ve Bizans-Arap savaşlarında kritik öneme sahip olan Tokat Kalesi, Malazgirt Zaferi'nden sonra Danişmedlilerin yönetimine (1071) daha sonra ise Anadolu Selçuklularının (1150) eline geçmiş kentin güneybatısında, 750 metre yüksekliğindeki Hisartepe üzerinde bulunmaktadır. Tokat Kalesi'ne ait en eski izler 5 ya da 6. yüzyıla ait olup kalenin bu yıllarda var olduğu bilinmektedir.
Coğrafya
Deveci dağlarının orta kesiminin kuzey yamaçlarından doğarak soldan Yeşilırmak'a kavuşan bir akarsu vadisinin yamaçlarında kurulmuş olan kent, çok engebeli bir bölgede Orta Karadeniz kıyılarını ve İç ve Doğu Anadolu'ya bağlayan önemli yolların kavşağında eski bir yerleşme Tokat; kuzeyinde Samsun, kuzeydoğusunda Ordu, güneyinde Sivas, güneybatısında Yozgat, batısında: Amasya ili ile çevrilidir. İlin toplam yüzölçümü: 10.071 km²'dır. Kapladığı alan açısından Türkiye topraklarının % 1.3'ünü kapsar. Denizden yükseltisi 623 metredir. Coğrafi Koordinatları: 39° 51' – 40° 55' kuzey enlemleri ile 35° 27'- 37° 39' Doğu boylamları arasında olan Tokat, 1923 yılında il olmuş, Erbaa, Niksar, Reşadiye, Zile ilçeleri bağlanmış, 1943 yılında Taşova, 1944’te Artova ve Turhal, 1954 yılında Almus, 1987 yılında Pazar ve Yeşilyurt, 1990 yılında Sulusaray ve Başçiftlik ilçeleri kurulmuştur. Tokat'a bağlı Taşova ilçesi, 1953 senesinde Amasya'ya bağlanmıştır. Merkez ilçe dahil 12 ilçenin yanında 77 belde ve 609 köy mevcuttur. Merkeze bağlı 41 mahalle, 103 köy ve 9 belde bulunmaktadır. Yüzölçümü bakımından Tokat'ın en büyük ilçesi Zile'dir. En yüksek nüfusa sahip ilçe ise Erbaa'dır.
Belli başlı akarsular Yeşilırmak, Tozanlı Kolu, Kelkit Kolu, Çekerek Kolu, Tokat Kolu, Kuruçay Kolu, Güllin Kolu, Darı Deresi Kolu, Cırcır kolu olup bilinen dağlar arasında Mamu (1770 m), Yaylacık (1620 m), Deveci (1892 m), Bugalı (1945 m), Dumanlı (2200 m), Çamlıbel (2020 m) ve Akdağ (1900 m) bulunur. Yine bilinen ovalar Kazova, Omala Ovası (Gözova), Turhal Ovası, Niksar Ovası, Erbaa Ovası, Artova Ovası, Zile Ovası, Tokat Ovası, Pazar Ovası ve Yazıbaşı Ovası'dır.
İklim
Tokat İli; İç Anadolu İklimi, İç-Doğu Anadolu İklimi, Karadeniz iklimi ve Orta Karadeniz iklimi arasında bir geçit özelliği gösterir. Uzun yıllar ortalamasına göre yıllık ortalama sıcaklık; en düşük 8,1 °C en fazla 14,2 °C’dir. Uzun yıllar ortalamasına göre ortalama yağış; 381,7 mm ile 586,2 mm arasındadır. Ortalama nispi nem; % 56 ile % 73 arasında değişmektedir. Yağışlar aylara göre farklılıklar göstermektedir.
Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Arl | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ort.En Yüksek °C (1970 - 2011) | 20.2 | 22.8 | 31.1 | 33.5 | 36.1 | 38.5 | 45.0 | 40.8 | 37.9 | 35.3 | 27.6 | 23.0 | |
Ort.En Düşük °C (1970 - 2011) | -23.4 | -22.1 | -21.1 | -4.5 | 0.0 | 3.2 | 6.1 | 7.8 | 2.4 | -3.2 | -8.3 | -21.0− | |
Meteoroloji Genel Müdürlüğü-Tokat Resmi İstatistikler Kaynak:[3]
− |
Nüfus
Tokat il nüfus bilgileri | ||||
---|---|---|---|---|
Yıl | Toplam | Sıra | Fark | Şehir - Kır |
1965[4] | 495.352 | 22 | %25 123.403 371.949 %75 | |
1970[5] | 540.855 | 24 | %9 | %27 146.623 394.232 %73 |
1975[6] | 599.166 | 24 | %11 | %29 175.446 423.720 %71 |
1980[7] | 624.508 | 24 | %4 | %32 200.231 424.277 %68 |
1985[8] | 679.071 | 26 | %9 | %36 246.126 432.945 %64 |
1990[9] | 719.251 | 27 | %6 | %43 308.304 410.947 %57 |
2000[10] | 828.027 | 26 | %15 | %49 401.762 426.265 %51 |
2007[11] | 620.722 | 33 | -%25 | %57 350.914 269.808 %43 |
2008[12] | 617.158 | 34 | -%1 | %56 346.058 271.100 %44 |
2009[13] | 624.439 | 33 | %1 | %57 356.246 268.193 %43 |
2010[14] | 617.802 | 34 | -%1 | %59 363.944 253.858 %41 |
2011[15] | 608.299 | 34 | -%2 | %59 358.872 249.427 %41 |
2012[16] | 613.990 | 33 | %1 | %58 358.494 255.496 %42 |
2013[17] | 598.708 | 34 | -%2 | %60 358.155 240.553 %40 |
2014[18] | 597.920 | 34 | -%0 | %62 370.709 227.211 %38 |
2015[19] | 593.990 | 35 | -%1 | %64 379.869 214.121 %36 |
Ekonomi
Tokat halkı geçimini tarım, hayvancılık ve ticaretle sağlar. Büyük şehirlerin kalabalık nüfusu, yüksek binaları ve boğucu havalarının aksine Tokat insanı kendine bağlayan düzenli şehir yapısı, sayısız doğa güzellikleri, ekonomik alışveriş koşulları ile huzurlu bir yaşam için ideal bir şehirdir. Halkının büyük birçoğunluğu Müslüman olup şehirde sünni ve alevilerde yoğunluktadır. Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanan Tokat'ın ticaret ve sanayi ise il merkezinde yoğunlaşmıştır. Tokat Organize Sanayi Bölgesi şehrin tek sanayi faaliyetinin sürdürüldüğü alandır. Yine bulunduğu coğrafi konum ile tarıma yatkın bir şehirdir. Tarım üretiminde domates, biber, vişne, kiraz, patates, üzüm ve şekerpancarı bölge üretiminde en fazla payı alan ürünlerdir. Küçükbaş, büyükbaş hayvan varlığı ve arı kovanı sayısı bakımından önemli bir paya sahiptir.
Tokat'ta nüfusun %5'i endüstri alanında çalışmaktadır. Yem, kereste, lastik ayakkabı, alüminyum fabrikalarının yanısıra, bakır işleme atölyesi, ziraat aletleri imâlâthânesi ve sanayi kuruluşlarının faaliyet gösterdiği Tokattaki en bilinen fabrikalar Dimes Meyve Suyu Fabrikası, Olca Salça Fabrikası, Eser Salça Fabrikası, Samaş Bentonit Fabrikası ve Turhal Şeker Fabrikası'dır.
Sağlık
Tokat'ta toplam biri merkezi olmak üzere 15 hastane bulunmakta, Tokat Devlet Hastanesi, Tokat Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi, Tokat Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hastanesi, Reşadiye Devlet Hastanesi, Erbaa Devlet Hastanesi, Niksar Devlet Hastanesi, Zile Devlet Hastanesi, Turhal Devlet Hastanesi, Almus Entegre İlçe Hastanesi, Artova Entegre İlçe Hastanesi, Tokat Özel Medical Park Hastanesi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Araştırma Hastanesi, Başçiftlik Entegre İlçe Hastanesi, Pazar Entegre İlçe Hastanesi, Yeşilyurt Entegre İlçe Hastanesi ve Sulusaray Entegre İlçe Hastanesi bulunmaktadır.
Ulaşım
Tokat'a ulaşım, tren ve karayolu ile sağlanabileceği gibi, eski Tokat valilerinden Recep Yazıcıoğlu'nun girişimleriyle 1988-1990 tarihlerinde 1700 metrelik piste kavuşan Tokat Havalimanından da yapılabilmektedir. Tokat'a en önemli ulaşım biçimi Erbaa ile Reşadiye ilçe merkezleri içinden geçen, Tokat şehir merkezine bağlantısı olan Avrupa E-yolu E80 E80 yoludur. Tren yolu ulaşımının da önemli bir yere sahip olduğu ilde Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları'nın (TCCD) düzenlediği Sivas-Samsun Bölgesel Tren Hattı tren seferleri kuzeyde Samsun, güneyde Sivas'a uzanır.
Kültür
Turistik yerler
Köklü tarihi, üzerinde birçok medeniyetin hüküm sürmesi ve insanlığın ilk yerleşim yerlerinden olmasından dolayı birçok turistik yerin yer aldığı kentin merkezinde yer alan Tokat Kalesi ile ilçesinde yer alan Zile, Niksar ve Turhal kaleleri yerli ve yabancı turistin uğrak yeri olup, Mustafa Kemal Atatürk'ün geçici olarak ulusal mücadele yıllarında konakladığıLatifoğlu Konağı müze evi, II. Abdulhamid'in tahta çıkışının 25. yılı şerefine yaptırılan tarihi Tokat Saat Kulesi, tarihi Gök Medrese kent merkezinde bulunur. İlçesi Niksar'da bulunan Anadolu'da yapılan ilk medrese olarak bilinen Yağıbasan Medresesi, ilk onarımı 1678 yılında yapılan Tokat Ulu Camii aynı adla Niksar ilçesinde bulunan diğer camii, Pazar ilçesinde bulunan tarihi Pazar Kervansarayı ve Ballıca Mağarası bulunur.
- Maşathöyük Çivi Yazıları
- Hıdırlık Köprüsü
- Sümbülbaba Zaviyesi
- Taşhan Çarşısı
- Komana Pontika Antik Kenti
- Koza Han
- Reşadiye Zınav Gölü mesire yeri
- Reşadiye Yolüstü kasabası Delik kaya mağarası
- Tokat Müzesi
- Kelkit Çayı
- Halaçlı Köyü Yazlıkları
- Sulusaray Sebastopolis Antik Kenti
- Zile Elbaşıoğlu Camii
- Zile Boyacı Hasanağa Camii
- Zile Bedesten Camii
- Eski Zile Osmanlı Evleri ve Konakları
- Zile Yeni Hamam duvarındaki Osmanlı minyatür mimarisi Serçe Sarayı
- Zile Tacettin İbrahim Paşa (Şehir) Hamamı
- Zile Esvap Çayı
- Zile Uzun Çarşı
- Pazar Ballıca mağarası
- Niksar Çamiçi Yaylası
- Almus Barajı ve yaylaları
- Reşadiye Kaplıcaları
- Başçiftlik Yaylaları
Mutfak
- Tokat kebabı
- Tokat çemeni
- Tokat gözlemesi
- Tokat keşkeği
- Zile batı
- Tokat yaprağı
- Tokat salçası
- Tokat kuşburnusu
- Tokat bağ yaprağı
- Tokat pağacı
- Zile pekmezi
- Niksar cevizi ve cevizli çöreği
- Madımak
Medya kuruluşları
Tokat ilinin Türksat üzerinden yayınların gerçekleştiren televizyon kanalları Kanal 60, SRT, Tokat Radyo TV ve Ekin TV'nin yanı sıra ilçelerinde de yerel yayın yapan kanallar var olup kentte günlük yayınlanan belli başlı gazetelerin başında Anadolu'nun Sesi, Tokat Gazetesi, Bakış Gazetesi, Hürsöz Gazetesi, Memleketim Tokat Gazetesi ve Tokat Haberci Gazetesi gelir.
Kaynakça
- ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFDV41nD. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ↑ Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi. Genesis Yayınları. Ankara, 2011. 2. Baskı s. 442. ISBN 978-605-54-1017-9
- ↑ http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=TOKAT Meteoroloji Genel Müdürlüğü-Tokat Resmi İstatistikler
- ↑ "1965 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtmS5b35. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "1970 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bto5dS0l. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "1975 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btr3Ookf. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "1980 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btv0kgOw. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "1985 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btx8ADE6. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "1990 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtyoRJrY. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2000 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu10IjZz. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2007 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu2JIKop. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2008 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuCFlots. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2009 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuEK2xKX. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2010 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuFzaWht. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2011 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuHD4meU. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2012 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6EZxxWwIz. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ↑ "2013 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6NPVIwS3i. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFDV41nD. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ↑ "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
Dış bağlantılar
|