Korku kurgu

Poe'nun 'Kuzgun' adlı eserinin Gustave Doré tarafından yapılan illüstrasyonu

Korku kurgu, korku edebiyatı ve korku fantezi bir edebiyat türüdür ve okurlarına korku ve terör hissi verebilecek kapasitede olan ya da vermeyi hedefler. Edebiyat tarihçisi J. A. Cuddon, korku hikâyelerini "farklı uzunluklarda bir kurgu... okurlarını şaşırtıyor ve hatta korkutuyor, ya da belki de onlara nefret ve tiksinme hislerini aşılıyor." sözleri ile tanımlar.^[1] Korku kurgu, genellikle tedirgin edici ve korkutucu bir atmosfer yaratır ve yine genellikle doğa üstüdür ancak bu onun her zaman doğa üstü olacağı anlamına da gelmez. Bir korku kurgu çalışması genellikle toplumun genelinin korktuğu bir benzetme olarak da tanımlanabilir.

Tarih

Korku türünün antik kökeni folklorda ve dînî geleneklerde yatar. Korku, genellikle ölüm, ölümden sonra yaşam, şer, demonik ve bir kişinin içine girmiş şeylere odaklanır.^[2] Bunlar hikâyelerde cadılar, vampirler, kurt adamlar, mumyalar ve hayaletler olarak belirir.

18. yüzyılda gotik kurgu

Edgar Allan Poe

18. yüzyıl Gotik korkusu, bu kaynaklara, Horace Walpole'un 1764 yılında yayımladığı The Castle of Otranto (Türkçe: Otranto Kalesi) adındaki eseri ile cevap verdi. Bu eser, o güne kadar yayımlanmış eserler arasında gerçekçilikten ziyade doğaüstü öğelere yer veren ilk eser oldu. Aslında, eserin basılan ilk sürümü, İtalya'da bulunan ve hayalî bir çevirmen tarafından yayımlanan bir orta çağ romanı olarak tanıtıldı. Önceleri modern olarak görülse de o dönemde yaşayan pek çok kişi, eseri anakronistik, irticai, ya da özetle zevksiz buldu ancak buna rağmen eser kısa sürede büyük bir popülerlik kazandı. Gotik korku romanının bu ilk örneği, ardından gelen William Beckford'ın 1786 tarihli Vathek, 1794 tarihli The Mysteries of Udolpho, Ann Radcliffe'in 1796 tarihli The Italian ve Matthew Lewis'in 1797 tarihli The Monk romanlarına ilham kaynağı oldu. Bu dönemde yayımlanan korku kurgu eserlerinin büyük bir çoğunluğu kadın yazarlar tarafından yazıldı ve kadın okurlara pazarlandı. Eserler genellikle varlıklı bir kadın protagonistin kasvetli bir şatoda başına gelenleri konu edindi.^[3]

19. yüzyılda korku

Richard Rothwell'in Mary Shelley betimlemesi (1840–41)

Gotik geleneği, modern okurların korku edebiyatı olarak adlandırdıkları türe 19. yüzyılda giriş yaptı. Günümüz film ve sinema endüstrisindeki karakterlere ve çalışmalara ilham vermeye devam eden ilk eserler arasında Mary Shelley'nin 1818 tarihli Frankenstein isimli eseri, Edgar Allan Poe'nun çalışmaları, Sheridan Le Fanu'nun çalışmaları, Robert Louis Stevenson'ın 1886 yılında yazdığı Strange Cases of Dr Jekyl ve Mr. Hyde isimli eseri, Oscar Wilde'ın 1890 yılında yazdığı Dorian Gray'in Portresi isimli eseri ve Bram Stoker'ın 1897 tarihli Drakula isimli eseri yer alır. Tüm bu romanlar ve novellalar, günümüz sahne ve sinema eserlerinin ilham aldığı kalıcı birer simge konumundadırlar.^[4]

20. yüzyılda korku

20. yüzyılın başlarında ucuz süreli yayınların çoğalması, korku eserlerinin sayısında bir patlamaya yol açtı. Tod Robbins, All-Story Magazine isimli dergi gibi büyük çoğunluğun ilgisini çeken korku kurgu eserlerinde uzmandı. Onun kurguları genellikle delilik ve zalimlik gibi konulara değindi.^[5][6] Daha sonra korku yazarlarına kendilerini tanıtma şansı veren bazı özel yayınlar piyasaya sürüldü. Bunların arasında Weird Tales (Türkçe: Garip Hikâyeler)^[7] ve Unknown Worlds (Türkçe: Bilinmeyen Dünyalar) isimli yayınlar da yer alıyordu..^[8]

20. yüzyılın başlarında etkileyici korku yazarları bu alanlarda ilerleme kaydettiler. Özellikle kendisine büyük saygı gösterilen korku yazarı H. P. Lovecraft ve onun ölümsüz eseri Cthulhu Mitosu, kozmik korku türüne öncülük ederken M. R. James, hayalet hikayesini yeniden yaratmış olmasıyla bilinir.

Sinemanın erken örnekleri, korku edebiyatından oldukça faydalandı ve korku sinemasının erken örnekleri, günümüze değin korunan korku kurgunun alt türlerinin oluşmasını sağladı. 1960ların ver 1970lerin işkenceci filmleri popülerlik kazanana kadar, EC Comics gibi firmaların yayımladığı Mahzenden Masallar gibi çizgi romanlar, beyaz perdenin o günlerde yayımlayamadığı vahşi görüntüleri görmek isteyen korku okurlarını tatmin etti.

Modern romanların birçoğu, modern zombi masallarının atası olarak H.P. Lovecraft'ın 1925 tarihli "Cool Air", 1926 tarihli "In The Vault" ve yine aynı yıl yazdığı "The Outsider" isimli romanlarını ilham almıştır. Richard Matheson'ın 1954 tarihli romanı Hepimiz Vampiriz (İngilizce: I Am Legend), George A. Romero'nın kıyamet sonrası zombi filmlerine de ilham kaynağı olmuştur.

Modern korku kurgu

Günümüzün en popüler korku yazarlarından birisi, Carrie, Medyum, O, Sadist ve diğer pek çok romanın yazarı Stephen King'dir.^[9] 1970lerden itibaren King'in hikâyeleri geniş kitlelerin ilgisini çekmeyi başardı ve King, 2003 yılında Birleşik Devletler Ulusal Kitap Vakfı tarafından ödüllendirildi.^[10] Diğer popüler modern korku yazarları arasında Brian Lumley, James Herbert, Dean Koontz, Clive Barker,^[11] Ramsey Campbell,^[12] ve Peter Straub yer alır.

Stephen King

Modern zamanların çok satan romanları arasında korku kurgu türüne ait romanlar da mevcuttur. Bu romanlar arasında Carrie Vaughn'un Kitty Norville karakterinin yer aldığı kurt adam kurgu şehir fantazi romanları, Anne Rice'ın erotik gotik kurgu eserleri ve R.L. Stine'ın Goosebumps serisindeki eserleri yer almaktadır. Korku türüne ait öğeler, diğer türlerde de görülmeye devam etti. The Terror gibi alışılagelmiş tarihî korkunun alternatif tarih romanları, mağaza raflarında Pride and Prejudice and Zombies ya da tarihi fantezi ve korku çizgi romanı Hellblazer ve Mike Mignola'nın Hellboy gibi eserlerinin yanında yer alır. Korku, aynı zamanda Mark Z. Danielewski'nin A.B.D. Ulusal Kitap Ödülleri finalisti House of Leaves isimli eseri gibi daha karmaşık modern çalışmaların merkezinde yer alan bir türdür.

Özellikleri

Korku türünü tanımlayan özelliklerden birisi de okuyucusuna duygusal, psikolojik ya da fiziksel olarak korkmasına yol açmasıdır. H.P. Lovecraft, korku türünü şu sözlerle tanımlar: "İnsanoğlunun en eski ve güçlü korkularından biri, bilinmeyen bir şeyden duyulan korkudur."^[13].

"Hoşnutsuzluk Öğeleri" isimli yazısında Elizabeth Barrette, modern dünyanın korku masallarına duyduğu ihtiyacı şu sözlerle dile getirir.

“	Evrimsel atalarımızın verdiği "savaş ya da kaç" tepkisi, her insanın hayatında büyük bir rol oynadı. Atalarımız tepki vererek hayatta kalmayı başardı ya da verdikleri bu tepkiler üzerine hayatlarını kaybetti. Ardından birisi medeniyet oyununu icat etti ve bunun üzerine işler sakinleşmeye başladı. Bunun üzerine yaşanan gelişmeler, kırsal kesimleri yerleşim yerlerinden uzaklaştırdı. Medeniyetle birlikte savaş, suç ve diğer toplumsal vahşet olaylarının belirmesi ile birlikte insanlar birbirlerini avlamaya başladı ancak buna rağmen gündelik yaşam büyük ölçüde sakinleşti. Bunun üzerine kendimizi rahatsız hissetmeye başladık. Hayatımızda "sınırda yaşamak" ve "avcı ile av arasındaki gerginlik" artık yoktu. Bunun üzerine birbirimize uzun ve karanlık gecelerde hikayeler anlatmaya başladık. Ateşler söndüğünde, birbirimizi korkutmak için elimizden geleni yaptık. Adrenalin kendimizi iyi hissettiriyordu. Kalp atışlarımızın güçlenmesi ve nefes alıp verişimizin hızlanması sayesinde kendimizi sınırda hissetmeye başladık. Buna rağmen korkunun bilgilendirici yanlarını da takdirle karşıladık. Bazen bir hikaye bizi şaşırtmayı ya da ondan iğrenmemizi sağlamayı hedefler ancak korkunun en iyi örnekleri bizi bilerek sinirlendirmeyi ve bizi rahatsız etmeyi amaçlar. Bizi düşünmeye, normalde görmezden gelmeyi tercih ettiğimiz düşüncelerle bizi yüzleştirmeye ve pek çok önyargıları alt üst etmeyi amaçlar. Korku, bize dünyanın her zaman göründüğü kadar güvenli bir yer olmadığını ve bu sebeple bize daima dikkatli olmamızı hatırlatır.[14]	„

Bazıları, edebiyatta karakterlerin ve okurların, normalde görmezden gelecekleri fikirlerle yüzleşmelerini, Hamlet'in Yorick'in kafatası ile birlikte derin düşüncelere dalmasının insanlığın ahlâki değerler üzerindeki etkileri ve bedenlerin eninde sonunda yüzleşecekleri dehşet verici son ile özdeşleştirebilir. Korku kurguda normalde görmezden gelinecek fikirlerle yüzleşilmesi, genelikle yazarla aynı çağda yaşayan insanların yüzleştiği problemlere mecazi bir yaklaşım olarak gösterilir.

Stephanie Demetrakopoulos, korku edebiyatına ait kanunların ortak ölçütlerinden birisini tanımlamıştır.^[15] Tina Broussard, Drakula'nın açıklamalı bibliyografyasında Demetrakopoulos'un tezini şu şekilde yorumlamıştır:

“	Bu bilimsel dergi makalesi, "Drakula"nın cinselliğini ele almaktadır. Makalede, ya namuslu bir kadının ya da agresif bir kadın vampirin bir yansıması olan agresif erkek ve kadın cinselliği ele alınır. Demetrakopoulos, Drakula'nın Viktorya dönemi toplumundaki temsîli grup seks alemleri, erkeklerin cinsel anlamda agresif kadınlara olan arzusu, anneliğin reddedilmesi gibi konuların bir yansıması olduğunu öne sürer ve kadınların, iki cinsiyet arasındaki sınırları zeka gibi genellikle eril özellikleri barındırarak aştığını belirtir.[16]	„

Günümüzde Drakula'nın vampir betimlemesinin, cinselliğin bastırılmış Viktorya çağı'ndaki bir yansıması olduğuna inanılmaktadır.^[15] Ancak bu görüş, Drakula metaforunun pek çok farklı yorumlamasından sadece birisidir. Judith Halberstam, bunların pek çoğunu Canavarlığın Teknolojisi: Bram Stoker'ın Dracula'sı isimli çalışmasında ele alır:

“	Pek çok millete ait kullanılmamış tozlu altınlar, paralar ve takılmamış mücevherler, Drakula'yı doğrudan aristokrasinin fazlalıklarına, ulusların korsanlıklarına ve bozulmuş sınıfların mirasına bağlar.[17]	„

1882 yılındaki Punch dergisine ait bir betimleme. İngiliz bir karikatürist, İrlanda'nın Bağımsızlığı Örgütü taraftarlarının başlattığı eylemleri, Phoenix Parkı cinayetlerinin ardından, Frankenstein'ın canavarına benzetir.
Korku edebiyatındaki tehditkâr caniler ve canavarlar genellikle toplumdaki korkuların birer bedene bürünmüş halleridir.

Burslar ve eleştiriler

Yukarıda gösterilen çalışmaların yanı sıra, korku kurgu için verilen burslar, neredeyse korku kurgu eserlerinin kendisi kadar eskidir. 1826 yılında gotik romancı Ann Radcliffe, korku kurgunun iki öğesi olan "terör" ve "korku" arasındaki farklılıkları ele aldığı bir çalışma yayımlar. Radcliffe'e göre terör, bir olay olmadan önce oluşan endişe hissi iken korku, bir olay gerçekleştikten sonra hissedilen tepki ve tiksinti hissidir..^[18] Radcliffe, terörü, "ruhu genişleten ve onu hayatın bir adım ötesine taşıyan bir öğe" olarak tanımlarken, korkunun okurlarını neredeyse "dondurduğunu ve yok ettiğini" söyler.

Korku kurgu için verilen burslar pek çok farklı kaynaktan faydalanır. Devandra Varma'nın^[19] ve S.L. Varnado^[20] gotik romanın tarihi üzerine yaptğı çalışmalarda, esrarengiz kavramını genellikle dini bir deneyim olarak tanımlayan ilahiyatçı Rudolf Otto'ya atıfta bulunulur.

Ödüller ve dernekler

Başarılı korku kurgu örnekleri, pek çok farklı ödül ile ödüllendirilir. Korku Yazarları Derneği, korku kurgu alanında üstün başarı gösteren örneklere Drakula'nin yazarı Bram Stoker'ın anısına düzenlenen Bram Stoker Ödülleri kapsamında ödüllendirir.^[21] Avustralyalı Korku Yazarları Derneği her yıl Avustralyalı Gölge Ödülleri'ni düzenler. Uluslararası Korku Cemiyeti Ödülü, 1995 ile 2008 yılları arasında korku ve karanlık fantezi çalışmalarını ödüllendirmiştir.^[22][23] Aurealis Ödülü gibi diğer bazı ödüller de, korku edebiyatını, fantezi ve bilim altındaki kategoriler altında ödüllendirir.

Diğer terimler

Bazı kurgu yazarlarını, kendilerinin "korku" yazarı olarak tanımlanmasından pek memnun değillerdir zira bu tanımlamanın "soluk" olduğunu söylerler. Bu yazarlar, korku yerine karanlık fantezi ya da doğa üstü korku için kullanılan Gotik fantezi terimlerini,^[24] ya da doğa üstü olmayan korku kurgu için "psikolojik gerilim" terimini kullanmayı tercih ederler.^[25]

Ayrıca bakınız

• İlgili türler
  • Suç kurgu
  • Karanlık fantezi
  • Hayalet hikayeleri
  • Canavar edebiyatı
  • Gizem kurgu
  • Kuramsal kurgu
  • Gerilim
  • Garip kurgu
• Korku toplantısı
• Korku kurguda LGBT temaları
• Korku filmleri listesi
• Korku kurgu yazarları listesi
• Hayalet filmleri listesi

Kaynakça

1. Cuddon, J.A. (1984). "Giriş" (İngilizce). The Penguin Book of Horror Stories. Harmondsworth: Penguin. s. 11. ISBN 0-14-006799-X. 
2. Rosemary Jackson (1981) (İngilizce). Fantasy: The Literature of Subversion. Londra: Methuen. s. 53–5, 68–9. 
3. Richard Davenport-Hines (1998) (İngilizce). Gothic: 1500 Years of Excess, Horror, Evil and Ruin. London: Fourth Estate. 
4. Christopher Frayling (1996) (İngilizce). Nightmare: The Birth of Horror. Londra: BBC Books. 
5. Brian Stableford, "Robbins, Tod", in David Pringle, ed., St. James Guide to Horror, Ghost & Gothic Writers (London: St. James Press, 1998) ISBN 1558622063 (ss. 480-1).
6. Lee Server. Encyclopedia of Pulp Fiction Writers. New York: Facts On File, 2002. ISBN 978-0-8160-4578-5 (ss. 223-224).
7. Robert Weinberg, "Weird Tales" in M.B Tymn and Mike Ashley, Science Fiction, Fantasy, and Weird Fiction Magazines. Westport, CT: Greenwood, 1985.ISBN 0-313-21221-X (ss. 727-736).
8. "Unknown". in: M.B. Tymn and Mike Ashley, Science Fiction, Fantasy, and Weird Fiction Magazines. Westport: Greenwood, 1985. ss.694-698. ISBN 0-313-21221-X
9. Richard Bleiler, "Stephen King" in: Bleiler, Ed. Supernatural Fiction Writers: Contemporary Fantasy and Horror. New York: Thomson/Gale, 2003, ISBN 9780684312507. (ss. 525-540).
10. Hillel Italie (18 Eylül 2003). "Stephen King receives honorary National Book Award" (İngilizce). Ellensburg Daily Record. http://news.google.com/newspapers?id=Uj4fAAAAIBAJ&sjid=kscEAAAAIBAJ&pg=1529,1684719&dq=national+book+award+stephen+king&hl=en. Erişim tarihi: 12 Eylül 2010. "Stephen King, brand-name writer, master of the horror story and e-book pioneer, has received an unexpected literary honor: a National Book Award for lifetime achievement." 
11. K.A. Laity,"Clive Barker" in Richard Bleiler, ed. Supernatural Fiction Writers: Contemporary Fantasy and Horror. New York: Thomson/Gale, 2003. ISBN 9780684312507 (ss. 61-70).
12. K.A. Laity, "Ramsey Campbell",in Richard Bleiler, ed. Supernatural Fiction Writers: Contemporary Fantasy and Horror. New York: Thomson/Gale, 2003. ISBN 9780684312507 (ss. 177-188.)
13. "Golden Proverbs" (İngilizce). http://www.goldenproverbs.com/au_lovecraft.html. Erişim tarihi: 15 Aralık 2012. 
14. "Elements of Aversion" (İngilizce). http://horror.fictionfactor.com/articles/aversion.html. Erişim tarihi: 2 Kasım 2012. 
15. Stephanie Demetrakopoulos (1977 Sonbahar). "Feminism, Sex Role Exchanges, and Other Subliminal Fantasies in Bram Stoker's "Dracula"" (İngilizce). Frontiers: A Journal of Women Studies (University of Nebraska Press) 2 (3): 104–113. JSTOR 3346355. http://www.jstor.org/stable/3346355. 
16. "Annotated Bibliography, Dracula" (İngilizce). http://www.lsu.edu/faculty/jpullia/2593bibex1.pdf. Erişim tarihi: 2 Kasım 2012. 
17. "Technologies of Monstrosity" (İngilizce). 12 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130512090142/http://xa.yimg.com/kq/groups/30740375/913659240/name/halberstam%2Bdracula.pdf. Erişim tarihi: 2 Kasım 2012. 
18. Anne Radcliffe, "On the Supernatural in Poetry", The New Monthly Magazine 7 (1826): 145–52.
19. Devandra Varma, The Gothic Flame (New York: Russell & Russell, 1966.
20. S.L. Varnado, "The Idea of the Numinous in Gothic Literature," in The Gothic Imagination, ed. G.R. Thompson (Pullman: Washington State University Press, 1974).
21. "The Bram Stoker Awards" (İngilizce). Horror Writer's Association. 16 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130816195500/http://www.horror.org/stokers.htm. Erişim tarihi: 13 Nisan 2010. 
22. "IHG Award Recipients 1994-2006" (İngilizce). 7 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150607230713/http://www.horroraward.org:80/prevrec.html. Erişim tarihi: 30 Ekim 2014. 
23. "IHG Award Recipients 2007" (İngilizce). 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150502054310/http://www.horroraward.org:80/index.html. Erişim tarihi: 30 Ekim 2014. 
24. Brian Stableford, "Horror", in The A to Z of Fantasy Literature,(p. 204), Scarecrow Press, Plymouth. 2005. ISBN 0-8108-6829-6
25. Brian Stableford, "The Discovery of Secondary Worlds:Some Notes on the Aesthetics and Methodology of Heterocosmic Creativity", in Heterocosms. Wildside Press LLC, 2007 ISBN 0809519070 (ss. 200).

Daha fazla bilgi için

• H.P. Lovecraft, Supernatural Horror in Literature, 1927, rev. 1934, collected in Dagon and Other Macabre Tales Arkham House, 1965.
• Neil Barron, Horror Literature: A Reader's Guide. New York: Garland, 1990. ISBN 978-0824043476
• Brian Docherty, American Horror Fiction: From Brockden Brown to Stephen King. New York: St. Martin's, 1990. ISBN 978-0333461297
• Stephen Jones and Kim Newman, (eds.), Horror: 100 Best Books. New York: Carroll & Graf, 1998. ISBN 0786705523
• Christopher Frayling, Nightmare: The Birth of Horror. London : BBC Books, 1996. ISBN 978-0563371984
• David J. Skal, The Monster Show: A Cultural History of Horror. New York: Norton, 1993. ISBN 978-0859652117
• Gina Wisker, Horror Fiction: An Introduction. New York: Continuum, 2005. ISBN 978-0826415615
• Jason Colavito, Knowing Fear: Science, Knowledge and the Development of the Horror Genre. Jefferson, NC: McFarland, 2008. ISBN 978-0786432738
• Andrea Sauchelli "Horror and Mood", American Philosophical Quarterly, 51, 1 (2014), pp. 39-50.

Harici bağlantılar

• Açık Dizin Projesi'nde Horror fiction kategorisi
• Massara, Kathleen (1 Ocak 2012). "10 Novels That Will Disturb Even the Coldest of Hearts" (İngilizce). Flavorwire.com. 30 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151030210642/http://flavorwire.com/180094/10-disturbing-novels-for-the-coldest-of-hearts?all=1.  (NOT: hem makale hem de ona dair yapılan yorumlar, diğer korkutucu çalışmaları listelemektedir)
• McHugh, Maura. "Women in Horror: Five Recommended Writers" (İngilizce). Badreputation.org.uk. 5 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131105204824/http://badreputation.org.uk/2011/03/01/women-in-horror-five-recommended-writers/. 
• Janson, Tim. "The Top 20 Greatest Horror Writers of All-time" (İngilizce). mania.com. 13 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150313023602/http://www.mania.com:80/top-20-greatest-horror-writers-alltime_article_113153.html.